Bieńskowska E. W poszukiwaniu królestwa człowieka (słaba kopia).pdf

(11332 KB) Pobierz
EWA BIEŃKOWSKA
W POSZUKIWANIU
KRÓLESTWA
CZŁOWIEKA
CZYTELNIK
EW A BIEŃKOWSKA
W POSZUKIWANIU
KRÓLESTWA
CZŁOWIEKA
Utopia sztuki
od Kanta
do Tomasza Manna
Czytelnik
Warszawa 1 9 8 1
Spis rzeczy
W p ro w a d z e n ie .............................................
CZĘSC PIERWSZA. WIELKOŚĆ I TRAGIZM
CZŁOWIEKA KLASYCZNEGO
Czasy p r z e ł o m u ............................... ...........................
Marzenie o s y s t e m ie ............................................
Krytyka to ustalenie ludzkiego z a d a n i a .......................
Świat natury i świat o s o b y ...........................................
Czy pojednanie jest m o ż l i w e ? ............................... .
Nowe widnokręgi
.......................................................
9
29
45
62
79
CZĘSC DRUGA. SPADKOBIERCY
Losy pewnego pojęcia
...................................................
89
Poeta podejmuje pytanie f i l o z o f a ................................
96
Śmiercionośna synteza
............................................... 110
Geniusz ironii rom an tyczn ej............................................ 128
Jasne oko ś w ia t a ................................................................ 133
Twórczość r o z p ę ta n a ........................................................ 151
CZĘSC TRZECIA. OCALENIE PRZEZ MUZYKĘ
Wprowadzenie*: Muzyka w świecie myśli idealistycznej
169
Jak uzasadnić m u z y k ę ? ............................................... 197
Synteza sztuk wokół m i t u ........................................... 209
Czas, sens, l i t u r g i a ........................................................................ 220
Schyłek u t o p i i .................................................................... 233
CZĘSC CZWARTA. LITERATURA JAKO DUCHOWA
FORMA ŻYCIA
Pisarz pośród f ilo z o f ó w ............................................... 245
R o d o w ó d .......................................................................265
Muzyka w e n e c k a ........................................................... 281
Powieść jako krytyka e g z y s te n c ji............................... 201
Księga losu niem ieckiego............................................... 230
Wprowadzenie
Od końca w. X V III rozpoczyna się w świadomości
europejskiej niezwykle ciekawy i ważny proces, obej-
mujący różne dziedziny życia, różne postawy i form y
wyrazu. Jest to poszukiwanie ładu swoiście ludzkie­
go,
wznoszonego przez człowieka i wedle ludzkich
pragnień, potrzeb i dążeń, świata, gdzie człowiek jest
istotą suwerenną — twórczą i prawodawczą, i gdzie
cała
jego działalność ma na celu rozwiązanie konflik­
tów własnej natury, uzgodnienie przeciwstawnych,
skłóconych sfer istnienia. Ten nowy ład, którego szu­
kają filozofowie, myśliciele społeczni, utopiści, pisarze,
artyści, będzie więc zgodą człowieka z samym sobą,
będzie prawdziwym spełnieniem istoty człowieczeń­
stwa, realizacją podstawowych pragnień ludzkiej na­
tury. Będzie więc ocaleniem — ocaleniem człowieka
jego
własnymi rękami. Oznacza to zażegnanie obrazu
świata absurdalnego, skazanego na wieczny brak i roz­
darcie, a zarazem triumf autonomii, zwycięstwo czło­
wieka dojrzałego do samodzielności i własnym twór­
czym
gestem zdolnego przeobrazić rzeczywistość —
nie
tylko ten czy inny jej aspekt, lecz jak gdyby sam
lej
rdzeń: pokonać jej obcość, oporność, nieprzejrzy-
fltość.
Przestrzeń, w której nastąpi to ocalenie, która tedy
uznana
zostanie za podstawową przestrzeń istnienia,
określana
będzie rozmaicie. Może to być życie spo­
łeczne w
nowej, odmiennymi prawami rządzącej się
6
Wprowadzenie
wspólnocie albo moralna odnowa jednostki, uświada­
miającej sobie własną godność, wzniosłość wolności
etycznej, do jakiej jest zdolna. Może to być osiągnięcie
wiedzy absolutnej o sensie i celu dziejów ludzkości;
albo twórczość jednostkowa, stapiająca w harmonijnej
wyższej syntezie to, co w zwykłym życiu musi na
zawsze zostać rozdarte, sprzeczne, wojujące ze sobą.
Wszystkie te różnorakie próby można by objąć jed­
nym hasłem: poszukiwanie Królestwa Człowieka, pra­
ca nad odnalezieniem formuły ocalenia.
Wśród podobnych prób, w które obfituje w. X IX ,
uwagę specjalnie przykuwa wielka praca myślowa —
filozoficzna, poetycka, artystyczna, jaka dokonała się
w kulturze niemieckiej, wiążąc cały okres jej historii
(i to na dużym obszarze czasu: od końca w. X V III aż
do połowy naszego stulecia) w organiczną jedność.
Jedność wspólnego zadania pomimo przemian czasu,
odmienności indywidualnych postaw i środków eks­
presji, ciągłość tradycji duchowej, przejmowanie przez
kolejne generacje twórców tych samych czy podob­
nych pytań, zmaganie się z tym samym splotem pro­
blemów. Przez wiele pokoleń — od Immanuela Kanta
do Tomasza Manna — w myśli niemieckiej trwa upor­
czywa, napięta praca nad formułą ludzkiej tożsamo­
ści, nad określeniem zasad państwa człowieka — praw­
dziwie ludzkiego świata wolności, pełni, autonomii.
Wielka ogólnoeuropejska problematyka, najważniejsza
bodaj przygoda w dziejach człowieka nowożytnego,
w kulturze dziewiętnastowiecznych Niemiec otrzyma­
ła postać wyjątkową i fascynującą. Była to wspania­
ła, przeszło stulecie trwająca dyskusja wokół pytania
o kształt istnienia autentycznego i kształt kultury au­
tentycznej, zgodnej z istotą człowieka; dyskusja, w
którą włączyli się filozofowie, pisarze, poeci, muzycy,
podejmując rozwiązania poprzedników i wysuwając

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin