Brzozowski, Szczepański - Ku współczesności. Dzieje najnowsze 1918-2006.pdf

(44866 KB) Pobierz
f
'
'
Andrzej Brzozowski
I
Grzegorz
Szczepański
I
I
I
I
I
Dzieje najnowsze
1918-2008
Podrgcznik do historii
dla klasy I
szk6ł
ponadgimnazjalnych
-zakres podstawowy
STENTOR
l
Spis
treści
I .
Na
gruzacl1
Wielkiej Woj ny
.
.
.
.
.
.
.
.
.
•
.
.
. .
.
. .
.
.
.
.
.
. .
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
. . .
•
.
.
.
.
• •
.
. .
.
.
. .
.
2. Z116\v
niepodległa
.
.
.
. . . .
.
.
. .
. .
.
.
. .
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
3.
\l\loj na
z
bolszewikami .
.
. .
.
.
. . .
.
.
. . .
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
. .
.
.
. . .
.
.
.
•
. .
.
.
.
.
.
.
.
•
•
.
.
4.
11·udne
początki
-
kształtowanie
ustroju Polski .
.
..
.
..
.
.
..
...
.
..
.
.
.
..
.
.
.
.
..
.
.
..
.
.
,
.
.
.
.
5.
Zbudować
państwo
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
. .
. .
.
.
.
. . .
.
.
.
. . . .
. .
•
.
. .
.
.
. .
. . .
•
. .
.
• • .
. .
•
.
.
.
.
. • •
.
. .
6.
św1at
po
Wielkiej wojnie
.
..
.
.
.
..
..
.
...
„ •.
.
.
„
.......
.
.
.
.
.
.
.
.
.
....
..
.
. „ .
.
.
.
.
. .
. .
Błok
powtórzeniowy . . . .
.
. . .
.
.
.
. .
.
•
. . . .
.
•
. .
.
•
•
.
.
.
. •
.
.
.
.
• •
.
.
.
. •
. .
. .
• .
.
.
.
•
. . . .
•
.
.
.
.
8
16
27
36
45
56
66
7.
Od Rosji bolsze\vickiej
do
ZSRR
.
„ . . . . . . . . . . . .
..
.
.
..
. . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
„
8
.
Niemcy i
Włochy
na drodze do totalitaryzmu
.
.
.
.
. . . . . .
. .
. . . . . . . . . .
.
. . .
.
.
. . . . .
.
. .
. .
.
.
9.
Polska
autorytarna - od
przewrotu majowego do konstytucji
kwietniowej
. . . . . . . .
.
. . .
. .
.
.
l O.
Polska w Europie
międzywojennej
. . . . . .
.
.
. .
. .
.
. .
. . . . . . . . . . .
. .
. . . . . .
.
.
. . .
•
. . . .
. . . . .
Błok
70
78
88
96
powtórzeni owy
.
. . . . . . .
.
. .
.
.
. .
.
. .
.
.
. .
. .
.
.
.
.
.
. •
. .
.
. . •
.
. . .
.
. .
.
.
.
.
. . . .
. .
.
.
•
. .
.
.
I 04
l
l.
w przededniu wojny
.
..
.
.
.
......
..
..
....
.
..
.
.
....
•
.
,
.
„
.
. .
.
. .
•
.
.
.
.
•
.
.
.
. • .
.
. .
.
. .
.
.
l
08
l
2.
Polski
wrzesień
-
początek
li
wojny
światowej
..
.
.
.
..
•.
.
.
.
„
...
.
.
.
.
.
.
.
..
.
.
„
.
..
„
.
.
. .
ll
5
13.
Il
woj na
światowa
(1939-1943)
.
.
.
..
.
......
.
.
.
.
.
..
.
..
.
..
.
.
.
.
.
•
.
.
...
.
..
.
.
..
.
..•
.
..
.
14.
Na
emigracji
i
wok-upowanym kraju ...
.
....
.
..
.
.
..
.
.
..
..
.
....
.
...
.
.
.
..
.•
.
.
...
•
..
.
.
l
5.
Jl
wojna
światowa
-
zwycięstwo
sprzymierzonych (
l
943-1945)
....
•.
..
.
„
..
.
.
.
..
.
„
. . . .
Blok powtórzenioW)'
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
. . .
.
.
.
. .
. . . . . . . .
.
.
. .
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
. . .
.
126
136
14
7
158
16.
Powojenny
tad
na
świecie
. . .
.
.
. .
.
.
.
. . . .
.
.
. .
. .
. .
. .
.
.
. .
.
.
. .
.
. . . .
. .
.
. . .
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
162
I 7.
Początek
zimnej wojny
-
rozłam między
Wschodem a zachodem
.
.
.
. . .
. . .
.
.
. . .
.
. .
.
.
. . .
.
18.
Rewolucja w Chinach,
konnikty
na Bliskim Wschodzie i dekolonizacja . . .
. .
.
.
. . . . . .
.
.
. . . .
19.
Zimna wojna i
najważniejsze
konflikty
zbrojne na
świecie
w latach
l
945-1989
. . . . . . . . . . . .
Błok
powtórzeniowy
.....
.
...
...............
.
.
.
...
.
.
..........
.
.
.................
l7l
188
l
97
208
20.
Fl:>lska w
rękach
komunistów .
.
.
. .
. .
.
. . . . . .
.
. .
.
. . .
. .
.
. . . . . .
.
.
. .
.
.
. • .
.
. .
•
.
. .
.
•
.
.
. .
.
21.
Pc>czątki
PRL
.
.
. . . .
.
.
. .
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
. .
.
.
.
.
.
. . . . .
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
22.
W
objęciach
\Vielkiego Brata
-
obóz
socjalistyczny
w latach
50.
i
60.
.
.
.
. • .
.
.
.
. • .
.
.
.
•
.
.
. .
.
23.
Władza
w
walce ze
społeczeństwem
-
Polska
w
latach
1970- 1983
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
. .
.
.
. .
•
.
.
. .
.
24.
Upadek
PRL.
Przełom
1989
roku
..
.
..
.
.
.
..
.
.
.
..
..
.
.
........
..
..
........•.
.
.
.
•.
.
..
.
212
220
228
240
254
Błok
powtórzeni owy
.
..
.
.
.
.
.
.
...
......
.
....
..
.
.
..
.
...
.
..
..
.
.
.
.
..
.
...
.
.
..
.
.
.
.
..
.
..
262
25.
Rozpad bloku wschodniego
i
ZSRR
oraz
kon
iec
zimnej
woj ny-
lata
80.
i
przełom
1989
roku .
268
26.
Ili
Rzeczpospolita
......
.
.
..
.
..
.
.
.
......
.
..
.
..
.
..
..
.
..
.
..
.
.
.
...
..
.
..
.
.
.
..
.
.
.
..
..
280
27.
świat
na
przełomie
wieków
.
.
.
.
.
•
. . . . . .
.
.
.
. .
.
. .
.
.
.
.
.
.
. .
.
. .
•
. .
.
. .
•
.
.
. .
•
.
.
.
.
• .
.
. .
.
.
292
Blok
powtórzen.iov.IY
.........
.
..
.
........
.
...........
.....
..
.
...............
.
....
306
Bibliografia
.
. . . .
.
. .
.
. .
.
.
. . . . . . .
. . . . . . . . .
.
. .
.
.
.
.
. .
.
.
.
•
.
.
.
.
. .
. . . .
.
. . .
. .
. . . . . . . .
.
. .
.
31
O
tndeks osobowy
. .
.
. . • .
.
.
.
. • .
.
. . • •
. . . .
.
. . .
.
. .
. .
.
•
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
. . . . . •
•
. . .
• •
. . . .
. . .
. . . .
3 I 2
Indeks rzeczowy
.
....
„
. . . . . . . . .
.
.
. . . „
. . . „
. . .
„
.......
.
....
„
.
„
.
.
.
„
.
.
.
.
.
.
.
. . .
.
314
I
5
Ktt
wspólczesno$ci
to
nowoczesny
podręcznik
przeznaczony
dla uczniów klasy 1liceum
i
technikum,
przygotowany
zgodnie
z
wymogami
reformy
edukacyjnej
.
Viykład
zaczyna
się
-
zgodnie
z
nową
podstawą
programową
-
od
momentu
zakończenia
I
wojny
światowej,
w
1918
rolro.
Datą końcową
okresu
omawianego w
książce
jest rok
2006.
Podręcznik
składa się
z
27
rozdziałów.
Forum historyczne
prezentuje
dyskusje
internetowe
na temat
wydarzeń
przedstawionych
w
danym
rozdziale
podręcznika.
-
-
_
____
. .
'·-- - -..
.·-----„
C•J lhtjo
:,1lolo
co
•f
n
•oh
ooJ•
Q---
...
l•
•
o
d)•
•ł
"
„
-
:;..-::..--:.."":.."":.::.-::..~=--=:--=::..'T-
..._ _ _..._
__
_„
._
µOdR
osi•
b
o
I
szew1
·.1.·
e
.
..
. .k.
kś
.
...11
Od nosm
1
w
te
cie
ao
ZSRR
odsyłają
do stron, gdzie
··~.
dane zagadnienie
zostało
--
~
_ _ _ _ _ „ _ __
wcześniej
lub
dodatkowo
„---~-----„--
omówione.
- - - -
_ _ _ .,. _ _
_ __
_ _ „„
_
„_„ _
--
-
--·
„_._.,..„_____
.
-
·
__
-
·---------
·-------
·--------·„--
...... _ _ _ _ _ _..,...,.„ _ _
_ _ _ _ _„ _ _ _ _,__._
-„__,._,_________
....-
.-„...
·------·
...
-----
.
"-·--
===-==-=----:.-=--===
--·-·-·
------
#---
...
_____
_
_
,_____
____
„-„
~----·
_._.,._ _ _ _ _ _ _ „
-„-
•
•
"'
-·--
_____ „.„„-----·--
_____________„_
_ _ _.,._
_ _„„______
„
„„„_
_ _ _ _ _.,._____
_
..
·---------~„--
--­
„~
·
------·----··-·
_,,..
. . .„--„--
·--„-,„
Polecenia i
zadania na
końcu
każdego
rozdziału
umożliwiają
uczniom
powtórzenie
wiadomości
i
sprawdzenie swojej wiedzy.
Część
z nich zaleca
korzystanie
z
nowych
mediów w
procesie
uczenia
się.
----
·------
----
-·
--------·
--
-
--...----------
,_
-----·-···- -
~·
------
---·-----·---
----·--··-·--·
"'I""'"-
·---·----~------·--
,_,·- ------·----
Warto
wiedzieć
zawiera ciekawe
treści
uzupełniające
zamieszczone w celu
------·
....
rozbudzania zainteresowania ucznia.
,...
-
--·---
._-..:.=:=;:;..:.-:::,:a
_____
--
.:
...
·.::~:=.:.:.=:-
___
-·----·--·-
--------
---
-------„.
-
--·----
.
.
.
_„. . . . .
--..-„-
-----
--·--·-·--
==~.:=-~="--=-=-.:
przedstawia osoby,
których
działania miały
duże
znaczenie w okresie
opisywanym w
rozdziale.
Błoki ćwiczeniowe zawierają
kalendaria
wydarzeń
służące
do
szybkich powtórek
i
podsumowanie
wiadomości
zdobytych w wyniku przyswojenia
określonej
partii
materiału
oraz zadania
umożliwiające
ich
utrwalenie.
·-------· ·------
-
---·-----
·-------·-
•
-----
---···-„--·--
----
-·
------
--··--
--·------
-
·-----·-·-------
--
__
------„-
___ ,. .
-
_______
---„-·„-------
.„_
_ _ _ _
.....__
?"
-
--
-
----
,--
---
--
-
--·-
---
-
·--
-
--·
-
•
-
-·-
'
::tiJ.!:.'
=.-:=.:::=.:-·-
-·
1
~-
.
'
J,.--
1--
:;::t<;;;--
i
~.
::::.:.:.--......::.:..---=.-..
...„
_ _ _ _ _
, __
...
_
_ _„
_ _,_ __
~·
:::::..=.:.=::===--=-~=
...
...
„ ...
- „ -
1„
---·-
Teksty
źródłowe.
czyli
fragmenty
dokumentów
historycznych, opatrywane
poleceniami dla
ucznia,
służą
przeprowadzaniu
analiz.
"
1-
·
___
__
-·-----
--
.
-„-·-·---·---.
----------
......... .. „„
~
,.„~
- -·- -
_
„ _ _ _
,......._
.._,
_
__
-
.
...
1
I
==..-:::..-:.::-:=-__:....:...-;i:
:...„__,,,,
_____
I
J
W ramce Z
pierwszych stron gazet
znajdują
się
interesujące
fragmenty
artykułów
gazetowych
dotyczących
wydarzeń
omawianych
w rozdziale.
Opatrzone
są
one poleceniami
i pytaniami.
Sytuacja
na ziemiach polskich
Na gruzach
z
tego
rozdziału
\l\'lielkiej~ojny
dowiesz
się
:
o
jal:
wyglądały
granice
w
Europie
po
I
wojnie
światowej
o
co to
był
system wenalsló
o
jakie
konsel<wen<je pnegrantj
poniosły
Niemcy
O
aym
była
liga
Narodów
Do
niepodległości
dążyli również
POiacy. których
państwo
zostało
podzielone
między
trzy
sąsiednie państwa
w
wyniku zaborów ponad
120
lat
wcześniej.
Nie
było
jednak
jasności
co do
tego, którego z zaborców
należy
poprzeć
w
czasie
wojny, by po jej
zakończeniu
uzyskać
wsparcie w
tworzeniu
samodzielnego
państwa.
Wśród
polskich
działaczy
niepodleglościowych dominowały
dwa
stanowisk;:r.
Stronnicnvo
proaustriac-
kle,
obawiające się
Rosji, liczylo na pomoc
państw
centralnych, glównie
Austro-Węgier.
Na jego czele
stanął
Józef
Piłsudski(-+
zob. s.
31
,
88-89), przywódca R:>lskiej Partii SOCjalis1yczncj-Fl'akcji
Rewolucyjnej
(PPS),
działacz
niepodległościowy
i
twórca
Legionów Polskich
walczących
przeciwko entencie u
boku
wojsk
austro-węgierskich.
Stronnicnw prorosyjskiemu
przewodzi! Roman Dmowski(
.....
zob. s.
l
7- 18,
35).
ideolog polskiej prawicy,
którego
działania doprowadziły
do powstania Armii Polskiej we Francji
(Błękitnej
Armii
Józefa Hallera),
skupiającej
polskich ochotników z
całego świata
(..... zob. s. 19, 27).
Dmowski byl
także
przedstawicielem
powstałego
w
l
917 roku Komitetu Narodowego
R:>łskiego,
którego
celem
było
zdo-
bycie
niepodległości
z
pomocą
Rosji.
\Vszystkie
państwa
1.aborcze
składały
R:>lakom obietnice,
a korzystna
sytuacja polityczna w
Europie
sprzyjała
ich
dążeniom,
co
miało
wkrótce
przynie$ć
rezultaty.
Zakończenie
bolszewicy,
mienszewicy
-
nazwy
ugrupowali
rewolucyjnych
w
Rosji
w
1917
roku;
określenie
umiarliowarego ugru-
powania
pochodzHo
od
rosyjskiego wyrazu
wojny
Czas wielkich przemian
1wojna
światowa,
zwana
też Wielką Wojną,
wybuch
la
w wyniku na-
rastających
między
mocarstwami
konfliktów
o strefy wplywów
w
Europie
i
w koloniach.
Państwa
te
sprzymierzyły się
w
dwóch
blo-
kach:
trójporozum.
enie,
zwane
teź
ententą
(Z
fr.
entente cordiale
i
lątąt
kordialf
-
serdeczne porozumienie),
obejmowa
lo
Francję,
Wielką B1ytanię
i
Rosję,
trójprzymierze
połączylo
Niemcy.
Austro-
-w1.;gry
i
\Vlochy
(które
wycofały
się
z niego
już
w
1915
roku), zwane
także
pańsnvami
centralnymi.
\'I
konflikt
wlączyly się
leż
in
nc
kraje
wspierające
te
bloki 11a
różnych
etapach wojny. w
tym
Stany
Zjednoczone w 19
l
7
roku;
w
l'ezultacie
zyskał
on
światowy zasięg.
zastosowanie nowoczesnych
technologii
-
m.in.
karabinów
maszynowych, samolotów.
czołgów,
okrętów
podwodnych
i gazów
bojowych
-
spowodowało,
że
walki staly
się
nadzwyczaj krwawe.
a
wielu
żolnierzy.
którzy
przeżyli. zostało
inwalidami. Woj na nie
oszczędzi
ła
też ludności
cywilnej.
Oo
tego
epidemia grypy hisz-
panki,
szalejąca
na
świecie
w latach
1918-1919.
zabrała
od
50
do
l
OO
mln
ofiar, czyli
\vielokrotnie
więcej niż
sama wojna.
w
pażdzierniku
1917 roku w Rosji
wybuchła
rewolucja,
skie-
rowana przeciwko
klasom
posiadającym.
która
zniszczyła
dolych-
czasowy
porządek społeczny
i
zlikwido\11ala wladze
carskie.
Jej
zwolennicy. bolszewicy i
mienszewicy, byli zwani
czerwonymi,
a ich przeciwnicy.
obrońcy
caratu
-
białymi.
Zapanowała
dyktatura
proletariatu. czyli robotników
i
chłopów,
skupionych
wraz
z
żoł­
nierzami
w
radach zwanych sowietami.
To one
miały sprawować
rządy
.dla
dobra ludu" (.cala
władza
w
ręce
rad"). Jednym
z
po-
stulatów
rewolucjonistów bylo
wycofanie
się
Rosji Radzieckiej
(.radziecki"
to
przymiotnik
od
słowa
.rada")
z
wojny,
do
czego
doprowadzili,
podpisując
z
trójprzymierzem i
jego zwolennikami
pokój
brzeski
w
marcu
1918
roku. \V konsek"wencji Rosja, która
w
ten
sposób zlamala
sojusznicze
zobowiązania
wobec ententy,
nic
została
zaproszona do
póżniejszych rokowań
pokojowych.
Liczne mniejsze narody europejskie
uważnie
obserwowały
przebieg
wojny
z
nadzieją
na
utworlenie swoich
własnych państw
dzięki
oslabieniu
mocarsnv,
którym
były
dotąd
podporządkowane.
t
t
listopada
1918 roku
przedstawiciele Ce-
Straty
tołnlerzy
nafwatnlefsrych umslnlków
I
wofny
śwlałowef
państwo
mienszinstwo,
oznaczającego mniejszość,
po-
stanowili
oni
mniejszą sflę
mród ro-
syjskich
komunistów:
nazwę
znacuiie
bardziej
radykalnych
rewolucjonistów.
popierających
dy1ctaturę
proletariatu, utworiono
zaś
od wy-
razu
bOtszinstwo.
czyli
większość;
ostatecznie
przewagę
w
nowych
1Y1adzach zyskall
IXllsze·
wicy zWlodlimieriem
Leninem na czele.
nieważ
sarstwa Niemieckiego
podpisali
w
wagonie ko-
lejowym
w
Compiegne
lkąpieńJ
we Francji
rozejm
z
ententą.
Tego samego dnia, kilka ty-
sięcy
kilometrów
na
wschód, w Warszawie
ustanowiona
przez
niemieckich
i
austro
wę-
gierskich zaborców
Rada Regencyjna
przeka-
zała
Józefowi
Pilsudskiemu
dowództwo
nad
wojskiem
polskim.
liczba
tolnlerzy
15,8 mln
14 mln
9
mln
8mln
5,6
mln
5,7mln
odsetek
zmoblllzowanych
obywatell
8,8%
20%
17%
20%
15%
12.7%
zabici
i
zmarli
1.Smln
2mln
1.1 mln
1,3
mln
0,5 min
0.7 mln
Rosja
Niemcy
Auslro-Węgiy
•
Francja
Wiochy
Wielka Srylanla
Żródlo.
Jerzy
Cłcpieło\vski,
Irena
Kostro\vicka, 2bignic\v
Landau.
Jerzy
TornaSlćW)kl,
lb1VS1.CCh11a
historia gosp<>darcr.a XIX
i
XX wicku,
war>Zawa
1969.
~
1.
Podaj,
w
których
państwach
odsetek zmobilizowanych obywateli
by1
najwytszy.
2.
Podaj, w
których
krajach
było najwięcej
zabitych
i
zmalłych.
Symbol z Compiegne
RoreJm
~Wielką \'rl)j!lę ~w
wagonie
lulle~
wlesie
Comp1egne pod
Pal)'Wn
Była
to
pryHatna
sałonlca
(czyli
lllksl.lsoNy
wagon
koleJO'tłf
l
syp131111ą
r
salonem)
11131S1ll'ka
feidynanda focha
(łosza)
fi>
podpisaniu
polnfu
ieszae
przez
lcill<a
lal uiy.vano
v.\lll(ru
~z~-
pólnJej
y,ystlMaflO
go
w
Pilyzu.
a
w
1927
robi
przmnsport~'300
do
~.
jal<o
pamiąll'.ę histocycmą.
fi>
l<ap11ulac;j1
francJI W
1940
roW- równlez
podpisanej
W
lym
wagonie-
ZOSlill
iabrany
przez
Niemców
do
Bethra
Na
poa.ąll:u
1945
ro~. laędy
wojska l:oaliCJ1 zblii.aly
się
do
S1olicy 11
Rleszy,
specjalny
oddział
SS
wy•iózl
go
z miastl i
zniszaył.
fi>
Il
wointe
światmvej
1Vagon
zrekon-
struowano I umieszczono
w
daMJym miejscu
w
Compiegne.
11
listopada
Wielt
~
pańs1w ZliycięStich
w
Iwoj-
nie
śrrialowej
uznaje
11
lislUpada,
dzia't •
warcia
rozejmu.
za
S1llęlO
llilOdowe
W
Sianach
ZjednOCZOnyCh
jes1
IO
02lell
WetercJIÓW.
w
Wietldej
lllylaAll,
Kndlle
Australii
i
innydl
lnjadl
~·
1918
rołoJ częścią
brylyjsltiego
~
lllJlo.
nialnego,
święWaly
jest
Dzień
Pan_.
lu
czci
polegtych.
Fnrtcja
obchodzi
teoo •
Rocznitę
Rozejrlll.
FOISlla
zaś
Ullllje
OO
za
Dzień
Niepodlegtości.
z podpisania rozejmu
w
Com·
piegne
wraz
z
autografami
uczesbliltów;
drugi
z
prawej
marszałek
Fmynand
Foch,
który
jako naczelny wódz
wszystkich
sH sprzymierzonych
na
froncie zachodnim
przyjąl bezwarunkową kapit!Jlację
Niemiec.
~
Pamiątkowe zdjęcie
zastanów
się,
dlaczego
Niemcom
zależało,
by
do
podpisaniakapitulacji
Francji w 1940 roku
doszło
w
wagonie z
Compi~gne.
a
I
I
9
Nareszcie pokój
Pokonanie
państw
centralnych
nie za-
kończyło
problemów
w
Europie.
Wobec
upadku cesarstwa Niemiec-
kiego i
rozpadu
monarchii
austro-
-węgierskiej
konieczne stalo
się
wpro-
wadzenie
nowego
porządku
na
konty-
nencie.
Zająć
się
tą
sprawą
miała
paryska konferencja pokojowa
obradująca
od
stycznia
19
19 roku
do
początku
1920
roku.
Wzięli
w
niej
udzi
ał
przedstawiciele
27
zwycięsk
ich
państw. największy wpływ
na
jej
po-
stanowienia
mieli
jednak
reprezen-
tanci
czterech
mocarstw, nazywani
Wielką Czwórką:
prezydent Stanów
Zjednoczonych
Thomas
Wood. ow
r
Wilson
[to mas
łudroł łylson
J.
premier
od
lewej:
premierzy
Wielkiej Brytanii,
Wloch Wielkiej Brytanii
David
Lloyd George
[dejwid lojd
dżordź]
,
pre-
i
Francji
oraz prezydent
Stanów Zjednoczonych
mier
Francji
Georges Clemenceau
[żorż
kl emąso
]
oraz
premier
w czasie paryskiej konferencji pokojowej
\Vłoch
Vittorio Orlando.
w
obradach nie brali
udziału
wysłan­
~
nicy
pokonanych
-
zostali on
i
jedynie
zaproszeni
do
podpisan
ia
Wyjaśnij.
dlaczego
na
tę konferencję
nie za- traktatów.
28
czerwca
1919
roku
w Wersalu
pod
Paryżem
uczest·
proszono przedstawicieli
Rosii.
nicy
konferencji
podpisali dokument
wprowadzający
pokój i
ustalający
nowe
granice w
Europie, nazvvany
traktatem
wersalskim. Jego
po-
stanowienia zwane
były
systemem
lub
porządkiem
wersalskim.
„
Powojenny
porządek
POdstawowymi
zagadnieniami omawianymi
podczas konferencji
były
kwestia
Niemiec, utworzenie
Ligi Narodów
oraz sprawa
no
-
wych
państw
europejskich.
Państwo
niemieckie.
od I
9
t
9
roku
-~
-
·
lika-\Veimar
J<<r
iwajmarska].
straciło część
swego
tery-
torium:
Alzacja
i
Lotaryngia
znalazły się
we
Francj
i,
Wielkopolska
i
część
Pomorza
- w
POisce. Ponadto
o
przynależności
Szlezwiku-
·
Holsztyna, Górnego
Śląska,
warmii
i Mazur
miały zadecydować
~bi~JY'°
Podobne
rozwiązanie
planowano
zastosować
po
piętnastu
latach
w
Zagłębiu
Saary. Do
tego
czasu
terytorium
tym
m
iała
zarządzać
Liga
Narodów,
następnie
jego
mieszkańcy
mieli
zadecydować,
czy
c
hcą
być
obywatelami A·ancji
lub
Niemiec, czy
też
ich
status ma
pozostać
bez
zmian. Liga
Narodów
przejęła
także
kolonie niemieckie
i
oddała
je
w
za
rząd
m.in. Francji
i
Wiel
-
kiej Brytanii.
Uczestniczące
w konferencji
państwa
europejskie
-
szczególnie
Francja
-
chciały się również zabezpieczyć
przed
ewentualną
ko-
lejną
agresją
Niemiec.
Z
tego powodu
nalożono
na ten kraj
dodat-
kowe obostrzenia
związane
z
wojskowością.
Niemcom
zakazano
posiadania lotnictwa
i
okrętów
podwodnych,
przemysł
zbrojeniowy
został
całkowicie
zlikwidowany. armia
zaś
mogła
liczyć
nie
więcej
niż
t
OO
tys.
żolnierzy.
Poza
tym
leżąca
przy
granicy z
Francją
Nad-
ren
ia
miała być
strefą
zdemilitaryzowaną,
tzn
.
nie
mogły
tam
stacjonować
większe
zgrupowania wojsk
(poza
granicznymi)
i·
nie
wolno
było umieszczać żadnych
konstrukcji
i
urządzeń
do
celów
wojskowych
(np.
bunkrów)
.
ll'aktat nakazywal Niemcom
tak.ie
wy-
płatę odszkodowań
wojennych.
czyli
reparacji.
Republika Weimarska
-
po-
toczna
nazwa
państwa
nie
mieckiego
z
lat
1919-1933,
pochodząca
od miasta Weimar,
w którym
w
lipcu
1919
roku partamenl
przyjął
konstytucję,
ustanawiając
Niemcy
jako
repub·
likę
demokratyczno-partamenlarną.
plebiscyt
-
glosowanie
ludnościJ
zamieszkującej
jakiś
teren
w
dotyczącej
jej
sprawie.
··-
Orędzie
prezydenta Thomasa Woodrowa Wilsona
do Kongresu Stanów Zjednoczonych Ameryki
Północnej
z
8
stycznia
1918
roku (fragm.)
Programem naszym
jest program, klóry zapewni
światu
pokój;
pro-
gram len-naszym
Zdaniem jedyniemozliwy- jest
następujący:
1.
Jawne
ltaktaty
pokojowe, jawnie zawarle. po których nie
będzie
już
Zadnych tajnych
porozumień międzynarodowych,
dyplomacja
zaś
będzie działać
zaY1sze szczerze
i jawnie.
[...
J
3.
Zniesienie- jak tylko
będzie możl iwe
-
wszetlilch
barier gospo-
darC'Z)'cll
i
uslanowienie
rówriych
warunków w handlu dla wszyslkich
narodów
godzących
się
na
pokój i
jednoczących się
celem
jego
ulrzymania.
4.
Wzajemna Ylymiana
dostatecznych
gwarancii.
że
zbrojenia
każ­
dego
narodu
zostaną
zredukowane do minimum. które da
się
po-
godzić
z
bezpieczeństwem wewnęlrwym.
[
...)
8.
Terytorium francuskie winno
być
calkowicieoswobodzone, a
czę­
ści
jego,
które
uległy
najazdowi,
odbudowane: krzywda, klóra zo-
slala
wyrządzona
Francji przez
Prusy
VI
roku
1871,
o
ile
chodzi
o
Alzację
i
lolaryngię,
która
mącila
pokój calego
świata
przez lat
prawie
pięćdziesiąl,
winna
być
naprawiona, aby pokój mógl
być
jeszcze raz zabezpieczony w
interesie
wszyslkich. [...)
10.
ludom
Auslro-Węgiei,
których miejsce
między
narodami prag-
niemy
ochronić
i
zabezpieczyć,
winna
być
pnyznana calkowita
moż·
ność
au1on-0micznego rozwoju [...
J.
13.
Należy
stworzyć
niezawisle
państwo
polskie,
klóre winno obej-
mować
Jerytoria zamieszkane przez
l
udność
niezaprzeczalnie
polską,
któremu
nalefy
zapewnić
swobodny
i
bezpieczny
dostęp
do
morza i którego
niezawislość polityczną
i
gospodarczą
oraz inte-
gral
ność
terytorialną
należy zagY1aranłować
paidem
międzynarodo­
wym.
14.
Winno
być
utworzone powszechne zrzeszenie narodów na
pod-
stawie szczególowych umów celem udzielenia wszystkim par\-
slwom. zarówno wielkim, jak i malym, wzajemnych
gwaiancji
niezawisłości
politycznej i
calości
terylorialoej.
źródło;
Lud\vi k
Gelłx:rg.
Prav110
tł1iędzyrraródoi,vc
i
Niemcy
płacą
za
wszystko
Artykul
231
lraklalu wersalskiego
obciąZający winą
za wybuch wojny mocarstwa centralne nakladat na
nie
odpowiedzialność
za
wszyslkie
szkody spowodowane ich
agresją.
Niemcy
miały
poklyć
siraty materialne oraz
zapewnić Śfodki
na
renty
dla inwalidów, wdów
i sierol
w
zwycięskich
par\slwach. Oo maja
1921
roku Niemcy mialy
zaplacić
20
mld marek
niemieckich
wzlocie na poczet
reparacji
wojennych.
Ostateczną
ich
kwotę określono
na
132
mld. Caly
dług
rozlozono
na
30
rocznych rat. Reparacje
poważnie obcią1aly
budlei
państwa
i
ha-
mowały
powojenny proces odbudowy niemieckiej gospodarki.
W
niedlugim
czasieokazalo
się,
ze Niemcy nie
są
wsianie
spłacać
Jakich
sum.
Rosnące
koszty
próbowano
pokryć zwiększonym
drukiem
pieniądza.
Marka
niemiecka
szybko
lraciła
na
wartości, wywołując
raptowny
wzrosl
cen
towarów
i
usług.
Wzraslalo bezrooocie
i
obniiał się
poziom fycia.
Największymi
ofiarami
zapaści
gospodarczej N
iemiec
okazali
się
najmniej
zarabiający
i emeryci. W
1929
roku uzgodniono
redukcję
wysokości
reparacji.
Po
dojściu
Hitlera do
władzy
(-+Zob.
s.
81)
ich
splatę
zawieszono na
sześć miesięcy.
Po
1934
roku wbrew
wcześniejszym
ustaleniom
Niemcy ostatecmie
zaprzestały
spłaty.
Reparacje
wypłacone
przez
państwo
niemieckie do
tego
czasu
stanowiły
okolo
16%
sumy przewidzianej pierwotnie.
Wydobycie
węg
la
w wybranych
pa
ństwach
w
lalach
1919-1921
(w mln
łon)
~
rok/państwo
hiscoria
dyplon1a1.yczna, \flybórdokumentói,v,
t.
2,
\Varsza\\'8 1958.
~
1.
vVymień
propozycje amerykar\skiego prezydenta,
Które
zosta
ły
uwzględnione
w ?apisach
traktatu
wer·
salskiego.
2.
zastanów
się,
dlaczego
realizacja
niektórych
z
nich
okazała się
niemożliwa.
Wskaż
te postulaty.
1.
Przeanalizuj dane
wtabeli.
Odpowiedz,
dlaczego
v
l)ldobycie
węgla
w
N
iem-
czech
było
takduie.
2. Zastanów
się,
jak
konieczność
splat
wysokich
reparacji
mogla
wplynąć
na
nastroje
sp
ołeczne
w
N
iemczech.
1919
1920
1921
Niemcy Polska
201
6
243
7
259
8
Czechosłowacja
28
31
33
Francja Belgia Japonia
31
19
31
35
22
29
22
38
22
źró<llo:
Jerzy
P
rokopcruX.
Hi$/ori3
powszechm
1871-1939,
Wa1smwa
1
s. 31
984,
3.
-------·-·--······~-·-·-·-·-·········-·----------··-·-·-·----------
IO
I
ROZDZIAŁ
I
·-
-·---
---·-·---------------
--- -------
·--
-·---·--
·---„-··-··
--··-···
Na givzach
Wielkiej Wojny
I
li

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin