lacina.pdf

(1080 KB) Pobierz
WPROWADZENIE
£acina by³a przez oko³o tysi¹c lat jêzykiem zjednoczonej Europy, a przez nastêpne stulecia – a¿ do
XVIII wieku – wspólnym jêzykiem europejskiej nauki. Nic wiêc dziwnego, ¿e wówczas znajomoœæ
tego jêzyka by³a niezbêdn¹ przepustk¹ do œwiata ludzi kulturalnych i wykszta³conych. Dziœ ³acina
jako jêzyk miêdzynarodowy ust¹pi³a miejsca tzw. jêzykom kongresowym (g³ównie angielskiemu),
nie mo¿na jednak zapominaæ, ¿e wci¹¿ – wraz z grek¹ – dostarcza fundamentów dla terminologii
naukowej z ró¿nych dziedzin. Nale¿y te¿ podkreœliæ, ¿e ca³a kultura Europy Zachodniej powsta³a na
zrêbach staro¿ytnej kultury œródziemnomorskiej Greków i Rzymian. Dlatego jeszcze i dziœ znajo-
moœæ jêzyka Cycerona i Cezara pozwala na pe³niejsze i swobodniejsze czerpanie z tej skarbnicy,
a z kolei jego nieznajomoœæ prowadzi do odciêcia od korzeni naszej cywilizacji. Wiele osób dosko-
nale to rozumie i dlatego widoczne jest du¿e zainteresowanie kultur¹ antyczn¹, a tak¿e ³acin¹.
Trzeba jednak podkreœliæ, ¿e jêzyk ³aciñski nie s³u¿y, tak jak np. jêzyk angielski czy hiszpañski, do
porozumiewania siê w sprawach codziennych. Ci, którzy pos³ugiwali siê tym jêzykiem na co dzieñ,
dawno zmarli; mówi¹ jedynie do nas przez swoje pisma: traktaty naukowe, kroniki historyczne,
a tak¿e dzie³a literackie najwy¿szej próby, których poznawanie za poœrednictwem przek³adu nie po-
zwala na kosztowanie w pe³ni ich artyzmu. Dlatego celem kursu jêzyka ³aciñskiego bêdzie nabycie
umiejêtnoœci rozumienia tekstu czytanego, czêsto o doœæ skomplikowanej strukturze gramatycznej
i wyszukanym s³ownictwie. Ta metoda nauki wymaga z kolei wiêkszego nasycenia materia³u gra-
matyk¹, a tak¿e poznania s³ownictwa z innych obszarów tematycznych, ni¿ jest to stosowane w na-
uce jêzyków nowo¿ytnych.
Staraliœmy siê od pocz¹tku udostêpniæ naszym studentom teksty najwiêkszych pisarzy staro¿ytne-
go Rzymu – najpierw w opracowaniu dostosowuj¹cym je do mo¿liwoœci osoby dopiero wtajemni-
czanej w tajniki jêzyka ³aciñskiego, a w dalszych lekcjach coraz bardziej zbli¿one do postaci orygi-
nalnej. Poznasz ró¿ne zagadnienia zarówno z ¿ycia codziennego (dom, rodzina), jak i spo³ecznego
(pañstwo, prawo, religia, przyjaŸñ itp.), w takim ujêciu, w jakim widzieli je staro¿ytni Rzymianie.
W ka¿dym zeszycie umieszczamy te¿ spor¹ porcjê ³aciñskich sentencji i wyra¿eñ obecnych od
wieków w kulturze europejskiej, które stanowi¹ dziœ jeszcze ¿yw¹ ga³¹Ÿ tego jêzyka, obwo³anego
nies³usznie jêzykiem martwym.
W naszym kursie stosujemy tzw. wymowê tradycyjn¹ (pochodz¹c¹ z czasów póŸnego antyku, a rozpo-
wszechnion¹ w œredniowieczu i czasach póŸniejszych). Taki wariant wymowy zosta³ bowiem przyjêty
w Polsce (w szkolnictwie, medycynie i farmacji, w tradycyjnej liturgii katolickiej). Trzeba jednak zazna-
czyæ, i¿ wymowa tradycyjna pod wieloma wzglêdami ró¿ni siê od wymowy rekonstruowanej dla kla-
sycznej ³aciny, czyli tej, któr¹ pos³ugiwali siê Cyceron, Cezar czy Wergiliusz.
Jeœli chodzi o sposób wymawiania (artykulacji) poszczególnych dŸwiêków, przyjê³o siê, i¿ przed-
stawiciel ka¿dej nacji wymawia je zgodnie ze zwyczajami panuj¹cymi w jego jêzyku ojczystym.
Nie trudno zgadn¹æ, czy recytuj¹cy
Eneidê
Wergiliusza jest Niemcem czy W³ochem. Dlatego te¿
dla jêzyka ³aciñskiego nie stosuje siê miêdzynarodowego systemu transkrypcji fonetycznej (IPA),
a ucz¹cy siê ³aciny nie musi wykonywaæ ¿mudnych æwiczeñ maj¹cych zmieniæ jego nawyki arty-
kulacyjne. Dla Polaka zdobycie umiejêtnoœci odczytywania tekstu ³aciñskiego jest bardzo ³atwe,
poniewa¿ poszczególne litery oznaczaj¹ niemal zawsze te same dŸwiêki co w polszczyŸnie.
EfektywnoϾ nauki gwarantuje
sta³a i powtarzalna struktura poszczególnych zeszytów lekcyj-
nych.
W ka¿dym zeszycie znajdziesz dwie lekcje. Ka¿da lekcja sk³ada siê z dwóch czêœci podzie-
lonych na sekcje. W sekcjach A i B (z wyj¹tkiem A4) wprowadzony jest nowy materia³ leksykalny
i gramatyczny. Znajdziesz w nich te¿ – szczególnie na pocz¹tku kursu – uwagi na temat wymowy
³aciñskiej oraz krótkie æwiczenia fonetyczne. Sekcje C i A4 s³u¿¹ powtórzeniu i utrwaleniu zdoby-
tej wiedzy. Ka¿da lekcja koñczy siê zestawieniem najwa¿niejszych regu³ gramatycznych w niej
wprowadzonych. Na koñcu zeszytu natomiast znajduje siê praca domowa, klucz do æwiczeñ z sek-
cji C i A4 oraz s³owniczek zawieraj¹cy wszystkie s³ówka i zwroty wprowadzone w obu lekcjach.
2
Æwiczenia w sekcjach A (z wyj¹tkiem A4) i B polegaj¹ na uzupe³nieniu luk oraz przekszta³ceniu
i t³umaczeniu zdañ. Zosta³y dobrane w taki sposób, by umo¿liwiæ natychmiastowe zastosowanie
i sprawdzenie wiedzy leksykalnej i gramatycznej zdobytej w danej sekcji. Prawid³owe odpowiedzi
zaznaczone s¹ czerwonym drukiem. Zanim zaczniesz udzielaæ odpowiedzi, czerwony tekst nale¿y
zas³oniæ do³¹czonym do kursu specjalnym
filtrem.
Jest to istotny element wspomagaj¹cy samo-
dzieln¹ naukê. Tekst powinien byæ ods³oniêty dopiero po samodzielnym rozwi¹zaniu æwiczenia,
przet³umaczeniu zdania itd. – wówczas masz mo¿liwoœæ na bie¿¹co sprawdziæ poprawnoœæ wybra-
nego przez siebie rozwi¹zania.
Æwiczenia zamieszczone w sekcjach C1, C2, C3 i A4 s¹ bardziej urozmaicone i maj¹ na celu po-
wtórzenie i ugruntowanie wiadomoœci zdobytych w kilku sekcjach, ca³ej lekcji b¹dŸ obu lekcjach.
Ka¿de æwiczenie nale¿y wykonaæ samodzielnie, a nastêpnie sprawdziæ poprawnoœæ udzielonych
odpowiedzi z kluczem zamieszczonym przed koñcz¹cym zeszyt s³ownikiem i z p³yt¹ CD.
Na
p³ycie CD
nagrano wszystkie ³aciñskie teksty: nowe s³ówka, dialogi i teksty zwarte, æwiczenia
i ich rozwi¹zania, przyk³ady s³ówek i zdañ wystêpuj¹cych w regu³kach. Teksty polskie o
mniejszym znaczeniu merytorycznym zosta³y skrócone lub pominiête. Ponadto nie zosta³y nagrane
niektóre informacje gramatyczne. Czêste s³uchanie p³yty pozwoli Ci oswoiæ siê z brzmieniem
dŸwiêków i prawid³owym akcentowaniem wyrazów w jêzyku ³aciñskim oraz szybko opanowaæ
zasady wymowy. Radzimy wiernie naœladowaæ wymowê lektorów, korzystaæ z uwag
zamieszczonych w zeszytach, powtarzaæ na g³os s³owa, zwroty czy ca³e zdania.
Dodatkowymi czynnikami u³atwiaj¹cymi przyswajanie wiedzy s¹ specjalne
symbole graficzne
stosowane na marginesach oraz okreœlone rozwi¹zania typograficzne stosowane w tekstach
lekcji:
napisany kursyw¹ tekst znajduj¹cy siê przy tym symbolu zawiera nowe informacje dotycz¹ce gra-
matyki oraz u¿ycia s³ówek
w ramkach zamieszczone s¹ dodatkowe informacje dotycz¹ce gramatyki, u¿ycia s³ówek
lub wymowy
æwiczenia oznaczone tym znakiem maj¹ na celu skontrolowanie znajomoœci nowych s³ówek, gra-
matyki lub wymowy (dotyczy sekcji A i B, z wy³¹czeniem sekcji A4)
ten znak oznacza nowe s³ówka i wyra¿enia
Nasze kursy wyró¿niaj¹ siê bezpoœrednim stylem wyk³adu. Mamy nadziejê, ¿e ten sposób zwraca-
nia siê do Ciebie w materia³ach lekcyjnych spotka siê z Twoim zrozumieniem. W jêzyku ³aciñskim
nie ma formy, która mog³aby odpowiadaæ polskiej formie grzecznoœciowej „Pan/Pani”. Rzymianie
zwracali siê do siebie zawsze w 2 osobie, nawet niewolnik do swojego pana.
3
P
ROGRAM KURSU
Pakiet 1 – lekcje 1-2
Słownictwo:
dotyczące przyjaźni i związane z tym zagadnieniem słownictwo
w oparciu o sentencje i przysłowia oraz fragmenty dialogu
O przyjaźni
Marka Tuliusza Cycerona.
Gramatyka:
wymowa i akcent, odmiana rzeczowników deklinacji I i II, czas
teraźniejszy czasowników koniugacji I-IV i czasownika posiłkowego
„sum” („być”), a także zasady stosowania orzecznika przymiotnikowego
i rzeczownikowego.
Gramatyka:
tryb łączący (coniunctivus) stosowany m.in. w pytaniach za-
leżnych.
Pakiet 11 – lekcje 21-22
Słownictwo:
dotyczące różnych okresów w życiu człowieka, a więc dzieciń-
stwa, młodości, dojrzałości, starości.
Gramatyka:
kontynuacja trybu łączącego w zdaniach okolicznikowych przy-
czyny i przyzwolenia oraz w zdaniach niezależnych.
Pakiet 2 – lekcje 3-4
Słownictwo:
dotyczące zagadnień związanych z mieszkaniem w starożytnym
Rzymie w oparciu o fragmenty tekstów takich autorów jak Pliniusz czy
Witruwiusz.
Gramatyka:
Tryb rozkazujący oraz czas teraźniejszy strony biernej, czasowniki
występujące tylko w stronie biernej (deponentia).
Pakiet 12 – lekcje 23-24
Słownictwo:
dotyczące różnych opisanych przez autorów starożytnych (głównie
Pliniuszów) dziwów natury – autentycznych i zmyślonych.
Gramatyka:
zakończenie i podsumowanie zasad tworzenia i stosowania
trybu łączącego.
Pakiet 3 – lekcje 5-6
Słownictwo:
teksty dotyczą różnych poglądów na powstanie świata przeka-
zanych w tekstach Owidiusza, Cycerona oraz w Biblii.
Gramatyka:
liczebniki porządkowe, zaimki osobowe, zaimki dzierżawcze i ich
odmiana, przymiotniki I i II deklinacji, czas przeszły niedokonany; zagad-
nienie z zakresu składni łacińskiej: dativus possessivus.
Pakiet 13 – lekcje 25-26
Słownictwo:
dotyczące dziejów Rzymu w oparciu o teksty największych
historyków rzymskich, a także fragmenty rzymskiej epopei narodowej –
Eneidy
Wergiliusza.
Gramatyka:
dotyczące pewnych osobliwości I deklinacji, odmiany niektórych
czasowników nieregularnych oraz specyficznego sposobu wyrażania
przyszłości (coniugatio periphrasctica activa).
Pakiet 4 – lekcje 7-8
Słownictwo:
dotyczące wsi i rolnictwa w oparciu o fragmenty pochodzące
z dzieł takich autorów jak Wergiliusz, Horacy i inni.
Gramatyka:
accusativus cum infinitivo i podwójny accusativus.
Pakiet 14 – lekcje 27-28
Słownictwo:
dotyczące takich zagadnień, jak życie, śmierć, nieśmiertelność
na podstawie pism przedstawiających różne poglądy na ten temat w ujęciu
filozoficznym i poetyckim (Cyceron, Lukrecjusz).
Gramatyka:
czasowniki nieregularne oraz podsumowanie składni accusativus
cum infinitivo.
Pakiet 5 – lekcje 9-10
Słownictwo:
dotyczące rodziny i wychowania.
Gramatyka:
odmiana rzeczowników i przymiotników deklinacji III oraz imiesłów
czasu teraźniejszego.
Pakiet 15 – lekcje 29-30
Słownictwo:
dotyczy bogów i ich kultu, zarówno w oparciu o teksty autorów
pogańskich, jak i chrześcijańskich.
Gramatyka:
czasowniki modalne („volo”, „nolo”, „malo”) i ich nieregularna
odmiana oraz nieregularne stopniowanie przymiotników, a także tworzenie
i stopniowanie przysłówków; rzeczowniki odsłowne – gerundium.
Pakiet 6 - lekcje 11-12
Słownictwo:
dotyczące zagadnień z zakresu funkcjonowania państwa w opar-
ciu o teksty Cycerona
O państwie
(De
re publica)
i pisma historyków,
zwłaszcza Salustiusza.
Gramatyka:
deklinacja IV i V oraz czas przyszły czasowników regularnych I
i II koniugacji oraz czasownika posiłkowego „sum”.
Pakiet 16 – lekcje 31-32
Słownictwo:
dotyczące metod wróżbiarstwa stosowanych przez różne narody,
teksty takich autorów, jak Cyceron, Cezar, Tacyt, Augustyn.
Gramatyka:
złożenia czasownika „sum, esse, fui” oraz budowa i zastosowania
participium futuri passivi.
Pakiet 7 – lekcje 13-14
Słownictwo:
dotyczące problematyki wojny i pokoju.
Gramatyka:
czas przyszły czasowników koniugacji III i IV oraz liczebniki
główne wraz z odmianą.
Pakiet 17 – lekcje 33-34
Słownictwo:
dotyczące rozrywek, jakimi umilali sobie życie starożytni Rzy-
mianie (cyrk, amfiteatr).
Gramatyka:
składnia (nominativus cum infinitivo, podwójny nominativus).
Pakiet 8 – lekcje 15-16
Słownictwo:
obejmuje tematykę związaną z czasem, a więc sposoby obliczania
czasu (podział dnia na godziny, kalendarz, sposoby oznaczania lat) oraz
zagadnienia związane z przemijaniem w ujęciu filozoficznym.
Gramatyka:
regularne stopniowanie przymiotników, sposoby wyrażania porów-
nań (abl. comparationis, genetivus partitivus), czas przeszły dokonany (per-
fectum) w stronie czynnej, czasowniki nieregularne (semideponentia).
Pakiet 18 – lekcje 35-36
Słownictwo:
dotyczące literatury, jej roli w życiu człowieka, informacje na
temat najważniejszych pisarzy starożytnego Rzymu.
Gramatyka:
nieregularny czasownik „fero” i jego złożenia, typowa dla języka
łacińskiego składnia ablativus absolutus.
Pakiet 9 – lekcje 17-18
Słownictwo:
dotyczące miłości w oparciu o teksty Owidiusza oraz innych
autorów.
Gramatyka:
obejmuje odmianę zaimków wskazujących („hic”, „ille”, „iste”,
„ipse”, „is”, „ea”, „id”, „idem”), a także przymiotnika „solus”, stronę bierną
czasowników w czasie przeszłym dokonanym oraz czasy względne (plusqu-
amperfectum i futurum exactum).
Pakiet 19 – lekcje 37-38
Słownictwo:
związane z retoryką, teksty starożytnych nauczycieli i teoretyków
wymowy.
Gramatyka:
podsumowanie poznanych wcześniej zagadnień, sposób wyra-
żania konieczności.
Pakiet 10 – lekcje 19-20
Słownictwo:
dotyczące takich zagadnień, jak prawo, sąd, sprawiedliwość w opar-
ciu nie tylko o pisma filozoficzne, lecz przede wszystkim o obowiązujące do
dziś zasady prawne sformułowane w krótkich sentencjach.
Pakiet 20 – lekcje 39-40
Słownictwo:
dotyczące teatru w oparciu o teksty różnych autorów komicznych
i tragicznych.
Gramatyka:
odmiana kolejnego nieregularnego czasownika „eo, ire, ii, itum”
i jego złożeń, powtórzenie zagadnień z całego kursu.
4
Lekcja próbna
A1
Lekcja pierwsza jest poœwiêcona tak bliskiemu nam wszystkim zagadnieniu, jakim jest przyjaŸñ.
Na pocz¹tek prezentujemy kilka sentencji – „z³otych myœli” – jakie przejêliœmy od Rzymian.
Przed wys³uchaniem pierwszego tekstu zapoznaj siê ze s³ówkami i wyra¿eniami, które w nim wy-
stêpuj¹. Podajemy tu, jak w wiêkszoœci dobrych s³owników ³aciñsko-polskich, rzeczowniki
w dwóch formach: mianowniku i dope³niaczu liczby pojedynczej – to pomo¿e zaliczyæ je do odpo-
wiedniej deklinacji i utworzyæ formy pozosta³ych przypadków. Przymiotniki podajemy w trzech
rodzajach (mêskim, ¿eñskim i nijakim) w mianowniku liczby pojedynczej. Czasowniki podajemy
na razie w takiej formie, w jakiej wystêpuj¹ w tekœcie.
T³ustym drukiem zaznaczono samog³oskê
sylaby, na któr¹ pada akcent.
S³uchaj¹c nagrania, powtórz na g³os ka¿de s³owo i wyra¿enie; zwróæ tak¿e uwagê na polskie
t³umaczenie:
de (+ abl.)
– o (przyimek), np. de amicitia – o przyjaŸni
amicitia, amicitiae
– przyjaŸñ
maximus, maxima, maximum
bonum, boni
est
multa
enim
gaudium, gaudii
sunt
in (+ abl.)
natura, naturae
ipsa
peperit
itaque
sine (+ abl.)
vita, vitae
nullus, nulla, nullum
firmissimus, firmissima, firmissimum
inter
(+ acc.)
aequus, aequa, aequum
dominus, domini
et
servus, servi
verus, vera, verum
sempiternus, sempiterna, sempiternum
tamen
poculum, poculi
inter
pocula
contracta
plerumque
vitreus, vitrea, vitreum
– najwiêkszy, –a, –e
– dobro
– jest
– wiele
– bowiem
РradoϾ
– s¹
– w (przyimek), np. in amicitia – w przyjaŸni
– natura
– sama (osobiœcie), np. natura
ipsa
– sama natura
– zrodzi³, zrodzi³a
– przeto
– bez (przyimek), np. sine amicitia – bez przyjaŸni
– ¿ycie
– ¿aden, ¿adna, ¿adne
– najtrwalszy, –a, –e, bardzo trwa³y, –a, –e
– miêdzy, pomiêdzy (przyimek), np.
inter
domi-
num et servum – miêdzy panem a niewolnikiem
– równy, –a, –e, np.
inter aequos
– miêdzy równymi
– pan
–i
– niewolnik, s³uga
– prawdziwy, –a, –e
– wieczny, –a, –e
–
–
–
–
–
–
jednak
kielich; pocula – kielichy
przy kieliszku
zawi¹zana
przewa¿nie
szklany, –a, –e, kruchy, –a, –e (jak szk³o)
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin