Komercyjne wykorzystywanie dzieci.pdf

(257 KB) Pobierz
B
EATA
W
OJTKOWSKA
Fundacja Dzieci Niczyje
Komercyjne wykorzystywanie dzieci
Wykorzystywanie dzieci to zjawisko powiązane z wieloma wymiarami krzywdzenia:
fi
zycznym, psy-
chicznym i seksualnym. „Komercyjność” wskazuje natomiast na sytuację, w której obowiązują zasady
popytu i podaży, a dziecko zostaje uprzedmiotowione — zdegradowane do towaru o wartości handlo-
wej i odarte nie tylko z normalnego dzieciństwa, ale także ze zwykłej godności ludzkiej.
1. Definicje
omercyjne wykorzystywanie dzie-
ci polega na czerpaniu korzyści ma-
jątkowych i niematerialnych z niele-
galnych transakcji i usług z wykorzystaniem
osób do 18. roku
życia.
To proceder obejmują-
cy szerokie spektrum form i metod, począw-
szy od handlu dziećmi, przez prostytucję i por-
nografi
ę
dziecięcą, wykorzystanie do
żebrania,
zmuszanie do działalności kryminalnej, pracę
przymusową oraz przymusowe małżeństwa,
po wyłudzanie
świadczeń
socjalnych, a także
pozyskiwanie komórek, tkanek lub narządów.
•
Handel dziećmi
w
świetle
Protokołu Fa-
kultatywnego do Konwencji o prawach
dziecka w sprawie handlu dziećmi, dzie-
cięcej prostytucji i dziecięcej pornografii
(Dz. U. z 2007 r. Nr 76, poz. 494)
1
jest ja-
kimkolwiek działaniem lub transakcją,
w drodze której dziecko jest przekazy-
wane przez jakąkolwiek osobę lub grupę
osób innej osobie lub grupie za wynagro-
dzeniem lub jakąkolwiek inna rekompen-
satą.
W polskim prawie nie ma zdefinio-
wanego pojęcia handlu dziećmi, niemniej
1
2
K
jednak na podstawie definicji handlu
ludźmi zawartej w art. 115 § 22 kk można
stwierdzić,
że
handlem dziećmi jest „wer-
bowanie, transportowanie, dostarczanie,
przekazywanie lub przyjmowanie oso-
by małoletniej w celu jej wykorzystania
w prostytucji, pornografii lub innych for-
mach seksualnego wykorzystania, w pra-
cy lub usługach o charakterze przymuso-
wym, w
żebractwie,
w niewolnictwie lub
w innych formach wykorzystania poni-
żających
godność człowieka albo w celu
pozyskania komórek, tkanek lub narzą-
dów wbrew przepisom ustawy”.
Zgoda
ofiary nie jest czynnikiem wyłączającym
odpowiedzialność sprawcy.
•
Prostytucja dziecięca, zgodnie z art. 19
Konwencji Rady Europy o ochronie dzie-
ci przed seksualnym wykorzystaniem
i niegodziwym traktowaniem, oznacza
wykorzystanie dziecka do czynności
seksualnych przy przekazaniu lub obiet-
nicy jakiejś formy wynagrodzenia dzie-
cku lub osobie pośredniczącej.
2
W pol-
Wszedł w
życie
4 marca 2005 r.
Na chwilę obecną Konwencja nie została ratyfi kowana przez Polskę.
Dziecko krzywdzone
•
nr 2 (39) 2012
67
B
EATA
W
OJTKOWSKA
• KOMERCYJNE WYKORZYSTYWANIE DZIECI
skim prawie pojęcie „prostytucja dziecię-
ca” nie jest zdefiniowane. Nie jest również
w Polsce karalne
świadczenie
usług seksu-
alnych za wynagrodzeniem, niemniej jed-
nak w przypadku osoby małoletniej może
to
świadczyć
o jej demoralizacji.
3
Policja
powiadamia sąd rodzinny, który ma pra-
wo zastosować wobec małoletniego odpo-
wiednie
środki
wychowawcze, m.in. zo-
bowiązać go do podjęcia nauki lub pracy,
do uczestniczenia w odpowiednich zaję-
ciach o charakterze wychowawczym, te-
rapeutycznym lub szkoleniowym, zastoso-
wać nadzór kuratora, orzec umieszczenie
w rodzinie zastępczej, w młodzieżowym
ośrodku wychowawczym. W Polsce ka-
rany jest kontakt seksualny z małoletnim
do 15. roku
życia
(art. 200 § 1 kk). W przy-
padku nastolatków w wieku 15–18 lat, jeśli
kontakt seksualny z osobą dorosłą odbywa
się za zgodą obu stron lub jest zainicjowa-
ny przez małoletniego, nie jest on przestęp-
stwem. Zabronione jest natomiast „dopro-
wadzenie” małoletniego w tym wieku do
kontaktów seksualnych w celach komer-
cyjnych (art. 200 § 1 kk), zaś samo korzysta-
nie z jego usług już nie. W
świetle
art. 204
kk przestępstwem jest w Polsce: sutener-
stwo, czyli czerpanie korzyści majątkowej
z uprawiania prostytucji; stręczycielstwo,
polegające na nakłanianiu do uprawiania
prostytucji w celu osiągnięcia korzyści ma-
jątkowej oraz ułatwianie uprawiania pro-
stytucji w celu osiągnięcia korzyści mająt-
kowej zwane kuplerstwem. W przypad-
ku małoletniego kara za popełnienie tych
przestępstw ma wyższy wymiar i wynosi
nawet do 10 lat pozbawienia wolności.
•
Jedną z form korzystania z prostytu-
cji małoletnich jest tak zwana
turystyka
seksualna,
rozumiana jako
podróżowa-
nie do innego kraju lub przemieszcza-
nie się w obrębie jednego kraju w celu
3
4
angażowania się w czynności seksualne
z dziećmi.
•
Pornografia dziecięca została zdefinio-
wana w protokole fakultatywnym
jako
„jakiekolwiek pokazywanie (…) dziecka
uczestniczącego w rzeczywistych lub sy-
mulowanych (…) czynnościach seksu-
alnych lub też jakiekolwiek pokazywa-
nie organów płciowych w celach przede
wszystkich seksualnych”. W polskim pra-
wie nie ma definicji pornografii dziecięcej.
Zgodnie z art. 202 § 4 i 4a kk nie wolno,
nawet na własny użytek, utrwalać, posia-
dać, przechowywać ani sprowadzać treści
pornograficznych z użyciem dziecka, któ-
re nie ukończyło 15. roku
życia,
ani — jak
stanowi art. 202 § 4b kk — wykorzystują-
cych wizerunek małoletniego wytworzo-
ny graficznie (rysunek, grafika kompute-
rowa). Od kilku lat eksperci proponują za-
stąpienie terminu pornografia dziecięca
terminem
CSAM
(Child Sexual Abuse Ma-
terials),
określającym materiały przedsta-
wiające seksualne wykorzystanie dziecka,
twierdząc,
że
jest on bardziej adekwatny
niż „pornografia dziecięca”, ponieważ kła-
dzie nacisk na fakt wykorzystania dziecka
w
świecie
realnym (dyżurnet.pl 2011).
•
Praca przymusowa
nie jest określona
w polskim prawie jako samodzielne prze-
stępstwo albo wykroczenie, niemniej jed-
nak pojawia się w definicji handlu ludzi
w art. 115 § 22 kk (celem działania spraw-
cy jest wykorzystanie innej osoby m.in.
w pracy lub usługach o charakterze przy-
musowym). Najważniejszym aktem pra-
wa międzynarodowego w zakresie zakazu
pracy przymusowej dzieci jest Konwencja
nr 82 Międzynarodowej Organizacji Pra-
cy dotycząca zakazu i natychmiastowych
działań na rzecz eliminowania najgor-
szych form pracy dzieci, przyjęta w Gene-
wie 17 czerwca 1999 roku.
4
Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich.
Dz. U. z 2004 r. Nr 139, poz. 1474.
68
Dziecko krzywdzone
•
nr 2 (39) 2012
B
EATA
W
OJTKOWSKA
• KOMERCYJNE WYKORZYSTYWANIE DZIECI
•
W
świetle
art. 104 Kodeksu wykroczeń
nakłanianie małoletniego do
żebrania
zagrożone jest natomiast karą aresztu,
ograniczenia wolności albo grzywny. Od
2010 roku
żebranie
zostało uznane za jed-
ną z możliwych form wykorzystywania
ofiar handlu ludźmi (art. 115 § 22 kk).
W literaturze problemu często stosuje się
określenie „komercyjne seksualne wykorzy-
stanie dzieci”
(z ang.
commercial sexual exploi-
tation of children)
obejmujące opisane powyżej
formy wykorzystania: prostytucję dziecięcą,
pornografi
ę,
dziecięcą turystykę seksualną,
a w niektórych przypadkach — małżeństwa
dzieci. Jest to zjawisko zdefiniowane w De-
klaracji i Planie Działań przeciwko Seksual-
nemu Wykorzystaniu Dzieci w Celach Ko-
mercyjnych
5
jako wykorzystanie seksualne
dziecka przez osobę dorosłą przy zaistnie-
niu
fi
nansowej lub innej formy wynagro-
dzenia dla dziecka lub osób trzecich.
2. Skala problemu komercyjnego wykorzystywania dzieci
na
świecie
i w Polsce
Wykorzystywanie dzieci w celach ko-
mercyjnych jest problemem globalnym.
Trudno jest natomiast oszacować skalę tego
problemu na
świecie.
Przyczyny takiego sta-
nu rzeczy są wielorakie. Przede wszystkim
różne są systemy zbierania danych i kate-
goryzacji przypadków. Dodatkowo należy
wziąć pod uwagę różnorodność systemów
prawnych i związaną z tym odmienną pe-
nalizację zachowań przestępczych. Przykła-
dowo, prostytucja jest w wielu krajach prze-
stępstwem, tak więc ofiary mogą podlegać
sankcjom karnym (ECPAT 2011), z drugiej
strony często brakuje definicji prawnej pro-
stytucji dziecięcej (np. w Polsce), nie mówiąc
już o różnej granicy wieku, w którym prawo
pozwala na podejmowanie kontaktów sek-
sualnych.
6
Tabela 1.
Wiek przyzwolenia na czynności seksualne.
•
•
•
•
•
•
•
•
12 lat – Meksyk
13 lat – Hiszpania, Korea Południowa, Nigeria, Japonia
14 lat – Austria, Chorwacja, Niemcy, Portugalia, Węgry, Włochy
15 lat – Francja,
Polska,
Słowacja, Dania, Grecja, Szwecja, Tajlandia
16 lat – Ukraina, Rosja, Mołdawia, Holandia, Wielka Brytania, RPA
17 lat – Irlandia
18 lat – Malta, Turcja, USA (16–18 w zależności od stanu)
20 lat – Tunezja
Źródło:
opracowanie własne na podstawie danych fundacji AVERT.
Brakuje wyczerpujących danych dotyczą-
cych przestępstw wykorzystywania seksu-
alnego dzieci, ponieważ oficjalne statystyki
dotyczą wyłącznie przypadków zgłoszonych
czy wykrytych. W niektórych częściach
świa-
5
ta jest to wręcz temat tabu, np. w Azji
Środ-
kowej czy Bliskim Wschodzie. W regionach,
w których zrealizowane zostały badania, czę-
sto nie są one jednoznaczne i rzadko wskazu-
ją na formy wykorzystania (prostytucja, por-
Deklaracja i Plan działania zostały przyjęte przez rządy 122 krajów, w tym przez rząd polski, podczas Pierwszego
Światowego
Kongresu Przeciwko Komercyjnemu Wykorzystywaniu Seksualnemu Dzieci w Sztokholmie w 1996.
6
Informacje uzyskane ze strony amerykańskiej fundacji AVERT, zajmującej się przeciwdziałaniem AIDS http://
www.avert.org/age-of-consent.htm, data dostępu: 21.04.2012.
Dziecko krzywdzone
•
nr 2 (39) 2012
69
B
EATA
W
OJTKOWSKA
• KOMERCYJNE WYKORZYSTYWANIE DZIECI
nografia, praca przymusowa,
żebractwo
itp.)
oraz nie są podzielone na wiek czy płeć dzieci
ofiar (ECPAT 2008).
Przyjrzyjmy się dostępnym statystykom.
Zgodnie ze wskazaniami
Światowej
Organi-
zacji Pracy 1,2 miliona dzieci rocznie pada
ofiarą handlu (ILO 2008). UNICEF (2009)
podaje,
że
prawie połowa wszystkich ofiar
handlu na
świecie
to dzieci, podczas gdy 120
tysięcy kobiet i dzieci rocznie przewożonych
jest na teren Unii Europejskiej, gdzie według
agencji Frontex (2011) w 2009 roku dzieci
stanowiły 15% ofiar handlu ludźmi. Euro-
pol (2010) mówi o setkach tysięcy ofiar han-
dlu ludźmi w Europie. Najwięcej ofiar zosta-
ło
zidentyfikowanych w Niemczech i w Ho-
landii. Dane Eurojust (2011) wskazują,
że
w latach 2004–2011 na 59 spraw związanych
z dziećmi 41 dotyczyło handlu dziećmi.
7
Do oszacowania skali problemu mogą
posłużyć także raporty GRETA — gru-
py ekspertów do spraw działań przeciwko
handlowi ludźmi
8
dotyczące sytuacji w za-
kresie handlu ludźmi w państwach, któ-
re ratyfi kowały Konwencję Rady Europy
z 2005 roku.
9
Tabela 2.
Przykładowe dane dotyczące handlu ludźmi z wybranych krajów.
Kraj
Bułgaria
Liczba wszystkich ofiar
2008 – 292
2009 – 307
2010 – 432
2008 – 108
2009 – 94
2010 – 97
2008 – 5
2009 – 5
2010 – 5
Liczba dzieci–ofiar
2008 – 71
2009 – 57
2010 – 70
2008 – 19
2009 – 22
2010 – 14
2008 – 0
2009 – 1
2010 – 2
Przypadki
Głównie w celu komercyjnego wyko-
rzystanie seksualnego. Sześć przypad-
ków ofiar do wykorzystania organów.
Głównie w celu komercyjnego wyko-
rzystania seksualnego, ale także zmu-
szanie do
żebractwa.
W celu komercyjnego wykorzystywa-
nia seksualnego, pracy przymusowej
i zmuszania do drobnych kradzieży.
Albania
Chorwacja
Źródło:
na podstawie raportu GRETA dla Bułgarii (2011), Albanii (2011) i Chorwacji (2011).
W Polsce, wziąwszy pod uwagę dane Pro-
kuratury Generalnej za 2011 rok, mowa jest
o 17 przypadkach dzieci–ofiar handlu. Na-
leży jednak wziąć pod uwagę fakt,
że
ujaw-
nianie tego rodzaju spraw nastręcza trudno-
ści
z wielu powodów. Przede wszystkim jest
to proceder opanowany przez
środowiska
przestępcze. Poza tym, mimo
że
wg badań
przeprowadzonych przez TNS OBOP (2010
) społeczna
świadomość
problemu jest coraz
wyższa, wiedza w tym zakresie jest dość po-
wierzchowna, oparta na przekazie medial-
7
nym, a co za tym idzie — często oderwana
od rzeczywistości. W konsekwencji, z jednej
strony tego typu przypadki są rzadko zgła-
szane, a z drugiej — profesjonaliści (funk-
cjonariusze Policji, straży granicznej, pra-
cownicy placówek opiekuńczo–wychowaw-
czych) mogący zetknąć z potencjalnymi
ofiarami, mają problemy z ich identyfikacją.
Aż 87,6% badanych funkcjonariuszy Policji
i straży granicznej (Fundacja Dzieci Niczy-
je 2007) twierdziło,
że
nie miało kontaktu
z dzieckiem–ofiarą handlu, a jednocześnie,
Dane ze strony internetowej Eurojust: http://eurojust.europa.eu/Practitioners/operational/Child-protection/Pa-
ges/child-protection-at-eurojust.aspx, data dostępu: 21.04.2012.
8
Grupa 15 ekspertów będzie wybierana spośród obywateli Państw–Stron Konwencji Rady Europy w sprawie dzia-
łań
przeciwko handlowi ludźmi z 2005 roku.
9
Raporty w formie pdf są dostępne na stronie internetowej http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/trafficking/Docs/
Publications/default_en.asp, data dostępu: 4.21.2012.
70
Dziecko krzywdzone
•
nr 2 (39) 2012
B
EATA
W
OJTKOWSKA
• KOMERCYJNE WYKORZYSTYWANIE DZIECI
że
spotkali się w swojej pracy z małoletni-
mi, co do których zachodziło podejrzenie,
że
mogli być domniemanymi ofiarami tego
przestępstwa. Do grupy ryzyka mogą także
należeć dzieci zaginione. W naszym kraju
policja odnotowuje rocznie około 150 zagi-
nięć dzieci do 7. roku
życia,
około 800 zagi-
nięć dzieci w wieku 7–13 lat i około 3 500 za-
ginięć dzieci w wieku 13–17 lat
10
. Przypusz-
cza się,
że
niektóre z tych dzieci mogą stać
się ofiarami komercyjnego wykorzystywa-
nia dzieci (Zjawisko
handlu ludźmi…
2010).
Odnośnie dzieci poniżej 18. roku
życia
wykorzystywanych w prostytucji polska poli-
cja identyfikuje rocznie około kilkudziesięciu
przypadków (Raport
o działaniach…
2008). Naj-
większą liczbę pokrzywdzonych odnotowuje
się w sprawach czerpania korzyści przez oso-
by trzecie (sutenerstwo, stręczycielstwo, ku-
plerstwo). Przykładowo w 2009 roku było to
66 osób, a w 2010 roku 32 osoby.
Coraz trudniejsze do wykrycia staje się
angażowanie się młodzieży w prostytu-
cję. Mimo wykreowanego przez media (np.
fi
lm
Galerianki)
obrazu dziewcząt nawiązują-
cych seksualne kontakty komercyjne głów-
nie w galeriach handlowych, znacznie częst-
szym kanałem jest sprzyjający anonimowo-
ści
Internet (Bielecka 2010). Brak jest jednak
także danych dotyczących komercyjnych
ofert seksualnych umieszczanych przez oso-
by poniżej 18. roku
życia
na portalach inter-
netowych (Popławska 2010). O tym,
że
ofi-
cjalne statystyki obrazują jedynie wycinek
skali zjawiska mogą
świadczyć
wyniki róż-
norodnych badań dotyczących społecznego
postrzegania skali problemu. Wynik badań
postaw wobec problemu komercyjnego sek-
sualnego wykorzystania dzieci i młodzieży,
prowadzonych od maja do sierpnia 2011 (Ko-
mercyjne wykorzystywanie…
2011), pokazują,
10
11
że
blisko połowa dorosłych Polaków i mło-
dzieży w wieku 15–18 lat podziela pogląd,
że świadczenie
usług seksualnych przez na-
stolatków w zamian za różne korzyści ma-
terialne jest realnym problemem dotyczą-
cym wielu osób. Dla porównania w bada-
niach przeprowadzanych w województwie
dolnośląskim (Kurzępa 2008) — 20% bada-
nej młodzieży i liderów społeczności lokal-
nych twierdziło,
że
w ich otoczeniu są ma-
łoletni
obu płci prostytuujący się, natomiast
ogólnopolskie badanie dotyczące wiktymi-
zacji młodzieży (Sajkowska 2010) pokaza-
ło, że
co czwarty badany w wieku 15–18 lat
przyznawał,
że
zna przynajmniej jedną oso-
bę w podobnym wieku, która w ciągu ostat-
niego roku utrzymywała kontakty seksualne
w zamian za pieniądze lub prezenty.
Niezwykle trudno jest oszacować skalę
zjawiska pornografii dziecięcej czy też CSAM
(Child Sexual Abuse Materials).
Dzięki zdoby-
czom technologii przestępcy seksualni wy-
korzystujący dzieci w coraz większym stop-
niu korzystają z wyrafinowanego oprogra-
mowania do ochrony swojej anonimowości.
Wykorzystują internetowe narzędzia do prze-
chowywania danych i zaawansowane tech-
niki szyfrowania w celu utrudniania badań
z zakresu informatyki kryminalistycznej pro-
wadzonych przez Policję (Europol 2011). Od-
nośnie treści prezentowanych w sieci można
mówić o pojawianiu się nowych trendów, np.
„modelingu”, czyli zdjęć upozowanych ero-
tycznie, ale ubranych dzieci. Według danych
raportu Dyzurnet.pl
11
w Polsce w ubiegłym
roku użytkownicy Internetu przesłali 3 310
raporty pornografii dziecięcej (61% ogólnej
liczby zgłoszeń). Duża część zgłoszeń (570)
dotyczyła „erotyki dziecięcej”, czyli materiału
niekwalifikującego się jako nielegalna treść
pornograficzna, ale niewątpliwie będącego
Z danych fundacji Itaka: http://zaginieni.pl/dlaczego-ludzie-gina-bez-wiesci, data pobrania 21.04.2012
Zespół Dyzurnet.pl od 2005 roku przyjmuje od użytkowników Internetu anonimowe zgłoszenia dotyczące niele-
galnych i szkodliwych treści. Realizacja zadań podejmowanych przez Zespół możliwa jest dzięki współpracy z Po-
licją oraz funkcjonowaniu w ramach Międzynarodowego Stowarzyszenia Internetowych Zespołów Reagujących
(INHOPE).
Dziecko krzywdzone
•
nr 2 (39) 2012
71

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin