R5 Operacje pokojowe w doktrynie NATO.doc

5. OPERACJE POKOJOWE W DOKTRYNIE NATO

W

rozdziale tym przedstawione są „operacje wsparcia pokoju", oraz wynikające   z   nich   zadania   dla   komponentu   wojskowego, zaznaczając, że najczęściej realizatorem tych zadań jest batalion -gdyż ten szczebel jednostek najczęściej stanowi wkład SZ RP w siły wsparcia pokoju NATO.

Operacje wsparcia pokoju obejmują w swym zakresie następujące typy działań:

•              zapobieganie konfliktom,

•              tworzenie pokoju,

•              utrzymanie pokoju,

•              wymuszanie pokoju,

•              budowanie pokoju,

•              operacje humanitarne.

Szczyt państw NATO w Brukseli wprowadził koncepcję umożliwiającą realizację powyższych operacji w praktyce, - czyli określił środek114 do realizacji operacji wsparcia pokoju i są nim - wielonarodowe siły połączone (ang. Combined Joint Task Forces - CJTF). Siły te, w ramach których mogą brać udział na zasadzie dobrowolności także państwa spoza Sojuszu, mają w praktyce realizować operacje wsparcia pokoju zgodnie z następującymi warunkami określonymi w kolejnym dokumencie115:

•              operacją  wsparcia   pokoju   powinna   kierować   uznana   organizacje
międzynarodowa np.: ONZ, OB WE. Organizacja ta zwracając się do NATO
powinna  opracować jednoznaczny  mandat  oraz  wyznaczyć  osobę kierującą
operacja w jej imieniu;

•              wszystkie strony konfliktu powinny posiadać wolę do jego politycznego
rozwiązania;

114              „... to co ułatwia, umożliwia działanie, osiąganie czegoś..". Mały Słownik Języka Polskiego, PWN, Warszawa
1999, s.924

115              NATO Doctrine for PSO, NATO, 1995

174

•              strony konfliktu, a także „państwo-gospodarz" (ang. host nation) - czyli
państwo na terenie którego rozlokowane będą siły NATO - powinno wyrazić
zgodę na rozmieszczenie sił pokojowych;

•              wszystkie państwa Sojuszu muszą wyrazić zgodę na zaangażowanie
NATO w danej operacji, a także dobrowolnie zgłosić udział sowich sił.116

Powyższe ustalenia stanowiły podstawę do przygotowywanej właśnie pierwszej operacji wsparcia pokoju prowadzonej przez NATO, a polegającej na wprowadzeniu w życie porozumienia z Dayton117 dotyczącego Bośni i Hercegowiny. Operacja ta miała kryptonim „Wspólny Wysiłek" (ang. Joint Endeavor) i prowadzona była przez Siły Implementacyjne (ang. Implementation Force - IFOR) na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa (RB) ONZ nr 1031 z dnia 15.12.1995 w której określono mandat operacji uwzględniający postanowienia rozdziały VII KNZ. Operacja ta praktycznie otworzyła uczestnictwo Sojuszu w procesie rozwiązywania kolejnych konfliktów na Bałkanach.

W listopadzie 1995 roku Sojusz potwierdził gotowość do udzielania pomocy w implementacji planu pokojowego dla Bośni. 21 grudnia tego roku w Dayton (USA, Ohio) zainicjowano rozmowy pokojowe pomiędzy Republiką Bośni i Hercegowiny, Republiką Chorwacji oraz Federalną Republiką Jugosławii. W wyniku tych rozmów ONZ zawiesiło sankcje nałożone Rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1021 oraz 1022 i następnego dnia NATO oraz Unia Zachodnioeuropejska przerwały egzekwowanie nałożonych sankcji.

W dniu 14 grudnia 1995 r. w Paryżu podpisano Bośniackie Porozumienie Pokojowe w wyniku którego 15 grudnia Rada Bezpieczeństwa ONZ zmodyfikowała Rezolucje nr 1031 przekazując z dniem 20 grudnia dalsze prowadzenie operacji pokojowej na terenie Bośni i Hercegowiny w gestię NATO. Zgodnie z Rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 1037, Rada Północnoatlantycka zadecydowała, że w ramach operacji   „Jonit   Endeavour"   należy   udzielić   również   bezpośredniego   wsparcia

116              w dokumencie tym określono również, że nie wszystkie warunki musza zostać spełnione w każdym rodzaju
operacji wsparcia pokoju, np. zgoda wszystkich stron konfliktu i zasada bezstronności nie jest bezwzględnie
wymagana w operacjach wymuszania pokoju prowadzonych zgodnie z postanowieniami rozdziału VII KNZ,
uprawniającej siły pokojowe do użycia środków militarnych w celu przywrócenia pokoju w rejonie konfliktu -
J.T.

117              Porozumienie z Dayton (m. W USA) z 21.11.1995 oraz Układ pokojowy z Paryża dotyczyły zawieszenia
broni w Bośni i Hercegowinie — J.T.

175

lotniczego Siłom Zadaniowym ONZ dla Regionu Wschodniej Sławonii (UNTAES). Decyzje te doprowadziły do powołania pierwszych wielonarodowych sił połączonych pod nazwą Siły Implementacyjne NATO (ang. Implementation Forces - IFOR), które z kolei po roku przekształciły się Sił Stabilizacyjne (ang. Stabilisation Forces - SFOR)

5.1. Rodzaje operacji wsparcia pokoju

W rozdziale tym odpowiemy na pytanie - jakie są rodzaje operacji wsparcia pokoju? Oraz jakie są zasadnicze różnice pomiędzy nimi? W wyniku analizy dokumentów NATO i zgodnie z definicją zawartą w „Bi- MNC Directive for Peace Support Operations"118 do operacji wsparcia pokoju zaliczamy:

•          zapobieganie konfliktom (ang. Conflict Preyention);

•          tworzenie pokoju (ang. Peacemaking);

•          budowanie pokoju (ang. Peace Building);

•          utrzymywanie pokoju (ang. Peacekeeping );

•          wymuszanie pokoju (ang. Peace Enforcement);

•          operacje humanitarne (ang. Humanitarian Operations).

W celu przedstawienia pełnych wyników prac w zakresie charakterystyki rodzajów operacji wsparcia pokoju oraz zadań jakie mogą być wykonywane przez ich uczestników, co umożliwi zsyntetyzować różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami operacji, analizę powyższej dyrektywy wzbogacić należy kolejnym dokumentem dotyczącym tego przedmiotu tzn. „Allied Joint Publication - 3.4.1. Peace Support operations". Dokument ten jest jeszcze w trakcie opracowywania (tzn. nie jest zatwierdzony i wprowadzony do użytku) jednak kolejna jego wersja studyjna stanowi ważny   element   w   dyskusji   na   temat   kształtu   operacji   wsparcia   pokoju.

118 w ramach Sojuszu obok dokumentów podstawowych obowiązujących w całym NATO, ze wzglądu na specyfiką zadań, oraz rejonów odpowiedzialności są też dokumenty o znaczeniu regionalnym, wydawane przez dowództwa regionalne NATO. Jednak w tym przypadku, cytowany dokument podpisany przez obu dowódców regionów dotyczy w praktyce całości NATO - J.T.

176

Wspólnie z cytowanymi wcześniej dokumentami pozwala na wyciągnięcie wniosków dotyczących poszczególnych rodzajów operacji wsparcia pokoju.

5.1.1. Zapobieganie konfliktom

Na podstawie analizy literatury119 można stwierdzić, że:

zapobieganie konfliktom „jest wielonurtową działalnością, której podstawą jest rozdział VI KNZ obejmującą w swym zakresie całe spektrum działań, od dyplomatycznych po rozmieszczenie prewencyjne którego celem jest zapobiegnięcie przekształcenia się sporu w konflikt zbrojny, lub ewentualnym jego rozprzestrzenieniu. W ramach zapobiegania konfliktom można przeprowadzać:

•     ustalanie faktów;

•     konsultacje;

•     ostrzeżenia;

•     inspekcje;

•     nadzorowanie i obserwacje."

Tak więc celem tej operacji wsparcia pokoju jest zapobieganie powstawania konfliktów, oraz niedopuszczanie do przerodzenia się sporu w konflikt, a jednocześnie umożliwienie stronom sporu/konfliktu rozwiązanie jego przy pomocy pokojowych środków. W związku z tym, że zapobieganie konfliktom, opiera się przede wszystkim na wykorzystaniu pokojowych środków, środki militarne w tym miedzy innymi komponent wojskowy, stosowane są w ostateczności i w celu wsparcia działań dyplomatycznych zmierzających do rozwiązania sporu lub zapobieżenia rozszerzeniu się konfliktu. Zapobieganie konfliktom możemy określić przyjmując za Marianem Kowalewskim120 jako: permanentną operację pokojową o zasięgu światowym prowadzoną w czasie pokoju, której celem jest niedopuszczenie do przerodzenia się sporu w konflikt i jednoczesne jego rozwiązanie przy pomocy pokojowych środków.

W pewnym sensie zapobieganie konfliktom można zatem postrzegać jako stałą, zakulisową   działalność   charakteryzującą   NATO    oraz   wszystkie    organizacje

119Bi-MNCDirective for NATO Doctrine for PSO, NATO, 1998, s.ll

120 M.Kowalewski: Kryzys i rozwój operacji pokojowych, Sprawy Międzynarodowe 1/1995

177

międzynarodowe w tym przede wszystkim system Narodów Zjednoczonych (NZ), w którym SG i jego personel oraz społeczność dyplomatyczna poprzez m.in.:

•              przeprowadzenie rozmów;

•              konsultacje;

•              mediacji;

podejmuje wysiłek prewencyjny w wielu różnych sytuacjach na całym świecie.

Jednym z najważniejszych wniosków dotyczących skuteczności działania tych organizacji, który wyniknął między innymi w prowadzonej dyskusji na temat roli organizacji regionalnych w rozwiązywaniu konfliktów, dotyczył zbyt małego nacisku tych organizacji na zapobieganie powstawaniu sytuacji konfliktowych. Tym bardziej, że działanie prewencyjne, podjęte możliwie wcześnie, jest najmniej skomplikowaną, najbardziej humanitarną i najmniej kosztowną metodą rozwiązywania sporów.

5.1.2. Tworzenie pokoju

Kolejnym rodzajem operacji wsparcia pokoju jest operacja tworzenia pokoju121

Tworzenie pokoju jest operacją która obejmuje w swoim zakresie działalność dyplomatyczną prowadzoną po rozpoczęciu konfliktu, a której celem jest doprowadzenie do przerwania prowadzonych działań zbrojnych i/lub jak najszybsze porozumienie pokojowe pomiędzy stronami konfliktu. Działania dyplomatyczne mogą obejmować: prowadzenie „ dobrych usług", mediacji, pośrednictwa oraz wywieranie presji dyplomatycznej poprzez izolację lub sankcje

Głównym celem operacji tworzenia pokoju jest doprowadzenie do zaprzestania konfliktu zbrojnego i skierowanie go w stronę pokojowego rozwiązania.

Tak więc w przypadku nieskuteczności działań prewencyjnych prowadzonych

w ramch zapobiegania konfliktom i zmiany sytuacji kryzysowej w konflikt (wojnę),

NATO   może   uczestniczyć   w   prowadzaniu   operacji   tworzenia   pokoju,   jako

zewnętrznej akcji dyplomatycznej, mającej doprowadzić do rozejmu i ostatecznie do

121 Bi-MNC Directive for NATO Doctrine for PSO, NATO, 1998, s. 11

178

trwałego pokoju. Celem tak zdefiniowanej misji pokojowej jest ograniczenie intensywności konfliktu, rozdzielenie walczących stron, wstrzymanie rozlewu krwi, zwrócenie stron na drogę pokojowego rozwiązywania konfliktów i ostatecznie do osiągnięcia trwałego rozwiązania lub przygotowanie porozumienia pokojowego.122

Metody osiągnięcia tego celu, są takie same jak w przypadku dyplomacji prewencyjnej i zawarte są w art. 33 KNZ obejmując:

•              rokowania;

•              badania;

•              pośrednictwo;

•              pojednanie;

•              arbitraż;

•              postępowanie sądowe;

•              odwołanie się do organów lub układów regionalnych.

Analizując przebieg operacji tworzenia pokoju można wyodrębnić dwa etapy:

Etap I - obejmujący podejmowanie środków mających położyć kres działaniom zbrojnym. Jest to etap uporania się z konfliktem zbrojnym, który umożliwia stronom konfliktu zawarcie porozumienia o przerwaniu ognia oraz wstrzymanie działań militarnych w rejonie konfliktu (tzw. conflict management);

Etap II - ukierunkowany jest na osiągnięcie trwałego politycznego porozumienia pomiędzy stronami konfliktu, które powinno doprowadzić do jego rozwiązania i przywrócenia pokoju w rejonie kryzysu.

Operacja tworzenia pokoju jest w związku z tym w pierwszej kolejności realiz...