Broszura Ochrona środowiska życia pszczół.pdf

(9846 KB) Pobierz
Kampania na rzecz
OCHRONY
ŚRODOWISKA
ŻYCIA PSZCZÓŁ
I INNYCH
OWADÓW
ZAPYLAJĄCYCH
www.eeagrants.org
Większość z nas na tak zadane pytanie
odpowiada zwykle, że bez pszczół nie byłoby
miodu. Tymczasem miód i inne produkty
pszczele to tylko jedna z „usług” jakie świadczą
dla nas te owady. Przeliczając produkty
pszczele na wartość ekonomiczną, stanowią
one jedynie 1–10% wartości jakie wypracowują
te owady względem człowieka i przyrody.
Najważniejszą rolą pszczół jest zapylanie roślin.
78% wszystkich gatunków roślin w Polsce jest
zapylana przez owady, głównie pszczoły.
Zwabione nektarem owady przenoszą ukryte
w ziarnach pyłku komórki męskie na znamiona
słupków, dzięki czemu możliwe jest zapłod-
nienie i powstanie nasion i owoców.
Z tego względu obecność pszczół ma
niebagatelne znaczenie dla rolnictwa. Przy
odpowiednio liczniej populacji owadów
plony roślin uprawnych zwiększają się średnio
o 20–40%. Wzrasta nie tylko ilość, ale też
jakość uprawianych warzyw i owoców.
Wiedzą o tym m.in. plantatorzy ze Stanów
Zjednoczonych, którzy płacą właścicielowi
pasieki za „wynajem" uli.
PO CO NAM
PSZCZOŁY?
1
Okresowy brak pożywienia
Rozległe monokultury uprawowe dostarcza-
jące bardzo dużo pożywienia pszczołom, ale
tylko w krótkim okresie czasu – np. plantacje
rzepaku.
Coraz większe areały uprawianych roślin nie
dających pożytku pszczołom – np. pszeni-
ca, burak.
Zanikanie „stref buforowych” w krajobrazie
rolniczym bogatych w nektar i pyłek tj.
miedze i zadrzewienia śródpolne.
Stosowanie środków chwastobójczych
zmniejszających różnorodność dzikiej flory
na terenie gospodarstw wiejskich.
2
3
Degradacja środowiska
Obecność substancji toksycznych w glebie,
wodzie i powietrzu, które są akumulowane
przez rośliny np. w pyłku, nektarze, surow-
cach na propolis.
Chemiczne środki ochrony roślin
CENNA PRACA PSZCZOŁY
JAKO ZAPYLACZA:
Praca pszczół zapewnia
76% rolnych produk-
tów żywnościowych
przeznaczonych dla ludzi.
Zapylając rośliny pszczoły zabezpieczają
pokarm (nasiona, owoce) olbrzymiej liczbie
gatunków zwierząt roślinożernych.
W latach 60 w Stanach Zjednoczonych po raz
pierwszy obserwowano zjawisko masowego
wymierania pszczół, w latach późniejszych
problem ten dotknął także Europę. W Polsce
straty rodzin pszczelich sięgają 15% rocznie,
a w niektórych regionach nawet 100%! Zanik
pszczelich populacji stał się już na tyle
powszechnym zjawiskiem, że nadano mu
nazwę CCD, czyli zespół masowego ginięcia
pszczół. Zespół ten wywoływany jest przez wiele
powiązanych ze sobą czynników:
Stosowane środki ochrony roślin odstraszają
dziko żyjące zapylacze od roślin będących
potencjalnym źródłem ich pożywienia.
Większość substancji chemicznych stosowa-
nych w walce ze szkodnikami ma specyficz-
ną, mocną woń. Wykonanie oprysku
w trakcie kwitnienia powoduje zmianę
zapachu latających w pobliżu pszczół.
Powracające do gniazda pszczoły są
zabijane przez strażniczki, które nie rozpo-
znają przesiąkniętych obcym zapachem
robotnic.
W CZYM
PROBLEM?
Pestycydy
(np. imidachlopryd z grupy
neonikotynoidów), mogą powodować
zmiany w zachowaniu pszczół. Owady
błądzą, nie potrafią rozpoznać kwiatów ani
swojego gniazda, mają trudności w lataniu.
Wiele z nich ginie.
W 2013 r. Komisja Europejska wprowadziła ograniczenia
w użyciu trzech pestycydów z grupy neonikotynoidów,
w ocenie Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Żywności
(EFSA) jako groźne dla pszczół.
Genetycznie modyfikowane rośliny
Rośliny GMO zawierają białko Bt (Bacillus
thuringiensis)
–
toksyna
zaburzająca
funkcjonowanie
układu
trawiennego
potencjalnego szkodnika. Białko Bt nie jest
toksyczne dla pszczół, ale może mieć
działanie subletalne. U pszczół odżywiają-
cych się pyłkiem kwiatowym zawierającym
białko Bt uszkodzeniu ulega układ trawien-
ny. Owady spożywające pyłek Bt są
bardziej podatne na choroby.
4
SPRZYMIERZEŃCY
W ROLNICTWIE:
Zmiany klimatyczne
Zmiany klimatu powodują szybsza wegeta-
cję roślin, których kwitnienie przestaje być
zbieżne z wiosennym rozwojem rodzin
pszczelich. Z kolei łagodne zimy skłaniają
pszczoły do wcześniejszego opuszczania uli,
podczas gdy nie ma jeszcze wystarczająco
dużo pożywienia.
5
6
7
truskawki
maliny
porzeczki
agrest
kapusta
marchew
cebula
pietruszka
(na nasiona)
gryka
warzywa
owoce
jagodowe
słonecznik
esparceta
lucerna
koniczyna
drzewa
owocowe
Zmniejszenie bioróżnorodności
genetycznej
Ciągła selekcja rodzin pszczelich w kierunku
ich najlepszej wydajności prowadzi do
coraz wyraźniejszego ograniczenia bioróż-
norodności. Efektem tego jest kojarzenie
osobników w coraz bliższym pokrewień-
stwie. Takie pszczoły mniej witalne i bardziej
wrażliwe na niesprzyjające warunki środowi-
skowe i choroby.
jabłka
wiśnie
czereśnie
śliwy
Zanik siedlisk lęgowych dzikich
pszczół i niszczenie siedlisk
Nawet najlepsze zabiegi agrotechniczne,
nawożenie i ochrona chemiczna pól
i sadów nie przełożą się na wielkość plonów,
jeżeli nie będzie odpowiedniej ilości
owadów zapylających. Wśród nich prym
wiedzie
pszczoła miodna
(Apis
mellifera),
nie należy jednak zapominać o innych
gatunkach błonkówek, które uczestniczą
w procesie zapylania. Szacuje się, że na
Ziemi występuje około 30 tysięcy gatunków
pszczół dziko żyjących, z czego w Polsce
żyje ich ponad 470. Spośród nich tylko dwa
rodzaje zaliczane są do pszczół właściwie
społecznych:
pszczoła
(Apis)
i
trzmiel
(Bom-
bus).
Pozostałe rodzaje to pszczoły samotni-
cze, gdzie funkcjonują pojedyncze samice
np.
murarka ogrodowa
(Osmia
rufa).
Kwiaty
zapylają także inne owady
–
motyle, chrzą-
szcze, muchówki, pozostałe błonkówki,
sporadycznie także ptaki, czy ślimaki. Zwie-
rzęta te często są bardziej wydajne od
pszczoły miodnej. Potrafią zapylać kwiaty
o specyficznej budowie kielicha, z którymi
ona sobie nie radzi (np. pomidory, paprykę
czy jagody). Niektóre dzikie zapylacze są
bardziej odporne na niskie temperatury
i pracują wtedy, kiedy udomowione pszczo-
ły nie wylatują już z ula.
Zwierzęta zapylające rośliny stanowią dla
rolnictwa nieocenioną wartość. Obecność
zapylaczy w niektórych uprawach jest
wręcz niezbędna, a w przypadku innych
bardzo korzystna.
Kolejnym problemem z jakim zmagają się
obecnie niektóre gatunki pszczół jest
zanikanie odpowiednich siedlisk na skutek
działalności człowieka np. wyrównywanie
skarp nadrzecznych; zalesianie wydm
śródlądowych i wrzosowisk, wycinka ale
i przydrożnych i śródpolnych, tynkowanie
murów szachulcowych itp.
Naturalne zarastanie (sukcesja) muraw
kserotermicznych i łąk.
Wypalanie traw i nieużytków.
POZYTYWNY WPŁYW
NA ZAPYLACZE MAJĄ:
•
systemy rolne oparte na bioróżnorodności,
•
uprawy ekologiczne wolne od środków
chemicznych,
•
występowanie w krajobrazach naturalnych
i półnaturalnych siedlisk.
Rośliny, dla których obecność zapylaczy
jest korzystna:
rzepak, rzepik, gorczyca, mak, wyka ozima,
groch siewny, peluszka, seradela, soja
Rośliny, których plon jest uzależniony od zapylaczy
Pszczoły i inne owady zapylające napotyka-
ją we współczesnym środowisku wiele
trudności i niebezpieczeństw. Zagrażają im:
utrata siedlisk, rozpowszechnianie się
chorób i pasożytów, zmieniające się warun-
ki klimatyczne, stosowanie pestycydów.
Dlatego strategie ochrony pszczół i innych
owadów zapylających, niezbędnych dla
prawidłowego funkcjonowania rolnictwa
i ogrodnictwa, a zarazem ekosystemów
naturalnych, powinny uwzględnia nie
wybiórcze lecz kompleksowe rozwiązania.
Tylko w taki sposób możemy zabezpieczyć
ich przyszły byt, od którego zależy tak wiele,
również nasza przyszłość.
JAK STWORZYĆ
PRZYJAZNE
ŚRODOWISKO
PSZCZOŁOM
I INNYM
ZAPYLACZOM
Pozostawiaj w ogrodzie
„półdzikie” zakątki.
odpędza mrówki i ślimaki, a róże chroni
przed mszycami. Przy inwazji mszyc możesz
spryskać zaatakowane rośliny np. wywarem
z pokrzywy lub wrotyczu pospolitego. Jeśli
już jednak stosujesz opryski nie wykonuj
zabiegów przy zbyt silnym wietrze, aby
zapobiec rozpylaniu płynów na duże odle-
głości. Wszystkie zabiegi wykonuj wieczo-
rem, po zakończeniu dziennego oblotu
pszczół. Nawet oprysk wykonany środkami
bezpiecznymi dla pszczół w czasie obecno-
ści owadów na uprawie może wywołać ich
śmierć poprzez np. zlepianie skrzydeł. Jak
wcześniej wspomniano pszczoły, które
przenoszą obcy zapach środka ochrony
roślin, często nie są wpuszczane do ula lub
zostają zabite przez strażniczki gniazda.
Nie wypalaj traw, suchych łodyg i zeszło-
rocznych roślin, możesz je wykorzystać jako
materiał na kompost, a jednocześnie chro-
nisz siedliska zapylaczy.
Na rabaty stosuj rodzime gatunki rodzimych
roślin kwitnących. Wybieraj wczesne,
średnio i późno kwitnące rośliny, aby ich
okresy kwitnienia trwały przez cały sezon
wegetacyjny.
Unikaj
odmian
roślin
o pełnych kwiatach, ponieważ często nie
dostarczają one pszczołom nektaru ani
pyłku. Doskonałym źródłem nektaru są
natomiast drzewa owocowe (jabłonie,
wiśnie, grusze) oraz krzew (dzika róża,
porzeczka, głóg, czeremcha, trzmielina,
kalina).
Piękne i przyjazne pszczołom są również
rośliny znane z tradycyjnych ogrodów
–
malwy, wrzosy, łubiny i nagietki, a także
zioła: lebiodka zwana oregano, szałwia,
mięta, tymianek, hyzop itp. Kwitnące zioła
stanowią ważne źródło pożytku podczas
mniej obfitych w nektar miesięcy letnich.
Pozostawioną naturze przestrzeń w ogrodzie
powinno się kosić co najwyżej dwa razu do
roku i przekopywać nie częściej niż raz kilka
lat, tak aby nie zniszczyć norek owadów
(trzmiele
często
zakładają
gniazda
w norach wydrążonych przez gryzonie).
S
tosowanie naturalnych metod walki ze
szkodnikami pozwala nie tylko otrzymywać
wolną od chemii żywność. Jest również
dobrym sposobem ochrony bioróżnorodno-
ści w ogrodzie. Jedną z metod naturalnej
ochrony roślin jest odpowiednie rozlokowa-
nie roślin. Kwiaty głogu przyciągają bzygo-
wate, których larwy tępią mszyce, lawenda
Zadbaj o wodę dla zapylaczy
Najlepszym źródłem wody dla owadów jest
wilgotny mech lub oczko wodne, z łagod-
nym dojściem do lustra wody. Niebezpiecz-
ne dla pszczół są natomiast pozostawione
miski z wodą. Spragnione owady mogą
łatwo ześlizgnąć się ze stromej krawędzi
naczynia i utopić.
Zwiększaj szanse pszczołowatych
na wychowanie potomstwa przez
budowanie domków dla nich.
Stosuj naturalną ochronę roślin
Dla prawidłowego funkcjonowania zieleni
miast i wsi, korzystania z dobrodziejstw
ogródków działkowych niezbędna jest
obecność zapylaczy. Niestety, wciąż
powszechnie praktykowana pielęgnacja
takich terenów polegająca na dokładnym
wygrabianiu liści, częstym koszeniu trawni-
ków czy usuwaniu spróchniałych drzew,
skutkuje tym, że pożyteczne owady, mają
coraz mniej naturalnych siedlisk i kryjówek.
Należy zastanowić się czy stosowane tych
kosztownych zabiegów jest wszędzie
niezbędne, czy może ograniczyć je do
miejsc o funkcjach reprezentacyjnych.
Dodatkową pomocą dla owadów zapyla-
jących rośliny jest zapylaczy jest budowa
dla nich specjalnych schronień zwanych
potocznie domkami lub hotelami dla
owadów.
Do przygotowania domku możemy
wykorzystać:
BLOKI Z GLINY
w blokach z gliny i słomy mieszkają
coraz rzadziej już spotykane pszczoły
porobnice. Tradycyjnie zamieszkiwały
gliniane ściany wiejskich domów, wraz
z zanikiem tego typu budownictwa
coraz trudniej znaleźć im odpowiednie
schronienie. Bloki można samodzielnie
przygotować w domu, np. wypełnić
drewnianą ramę gliną zmieszaną
z sieczką słomianą (w proporcji 3:1)
i wysuszyć całość na słońcu. W czasie
zastygania bloku należy ponakłuwać
w nim otwory o średnicy 10–12 mm
i głębokości ok. 10 cm.
SŁOMA
sama słoma daje schronienie złoto-
okowatym.
TRZCINA I BAMBUSOWE ŁODYGI
chętnie zasiedlają są przez pożyteczne
pszczoły murarki, nożycówki, miesiarki
czy wałczatki.
NAWIERCONE GAŁĘZIE
dają schronienie wielu pożytecznym
zapylaczom takim jak samotne osy
i pszczoły.
CEGŁY DZIURAWKI
to siedlisko dla samotnych pszczół
(szczeliny nie mogą być szersze niż
10–12 mm, inaczej pszczoły nie będą
w stanie zalepić ich gliną, by stworzyć
pokoiki dla swojego potomstwa).
Podobną funkcję spełnią ciasno ułożo-
ne kawałki potłuczonych glinianych
skorup (np. doniczek).
SUCHE LIŚCIE
DOMEK
Fundacja Ekologiczna „Zielona Akcja”
ul. Orła Białego 2, 59-220 Legnica
tel. (76) 862 94 30, (76) 723 81 01
fax (76) 721 24 96
to
siedlisko
wielu
pożytecznych
owadów, np. biedronek.
Najprostszy owadzi domek możemy
zbudować wiążąc sznurkiem w pęczki
bambusa o długości około 30 cm
i zróżnicowanych średnicach od 4 do
8 mm. Jako lokalizację domku należy
wybrać osłonięte przed wiatrem,
nasłonecznione miejsce. Schronienie
należy zabezpieczyć przed deszczem.
www.zielonaakcja.pl
www.eeagrants.org

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin