Carroll W. H_ - Historia chrzescijanstwa Tom 3.pdf

(20039 KB) Pobierz
Ita
WARREN H. CARROLL
HISTORIA
CHRZEŚCIJAŃSTWA
TO M III
ZŁO TA EPOKA CHRZEŚCIJAŃSTW A
Tłumaczył Jerzy Morka
Przedmowa do wydania polskiego
D o tej p ory nakładem wydawnictwa „Wektory” ukazały się dwa tomy
Histo­
rii chrześcijaństwa
znanego amerykańskiego historyka, założyciela Christendom
C ollege (1977), Warrena H. Carrolla. Zakończono właśnie prace przygotowujące
do druku tom trzeci, w którym autor podejmuje próbę ukazania dziejów chrze­
ścijaństw a zachodniego na przełomie XII oraz XIII wieku. Carroll zwrócił uwagę,
że K ościół w tym okresie, wbrew woli swych duchowych przywódców, zmierzał
w kierunku partykularyzm u.
Trwające od dwóch stuleci krucjaty nie przyniosły jedności - ani politycznej,
ani kościelnej - pom iędzy W schodem a Zachodem. Pomimo ustanowienia C e­
sarstw a Łacińskiego, a także zawarcia Unii Lyońskiej, nie udało się powstrzymać
pogłębiającego się między nimi rozłamu. Ponadto rozpoczął się powolny proces
osłabiania w ładzy cesarskiej oraz papieskiej.
Fryderyk II zdecydował się podjąć ostatnią próbę realizacji idei cesarstwa
powszechnego, wysuwając prawne roszczenia do przejęcia władzy zarówno nad
Zachodem , ja k i W schodem. Najważniejszych źródeł osłabienia cesarstwa do­
szukuje się, m.in. w długich okresach bezkrólewia połączonych z walką o tron
w Niem czech, w oporze bogatych miast skierowanym przeciwko polityce cesarza,
w partykularyzm ie królów i książąt innych krajów, zwłaszcza Francji i Anglii. Do
istotnych przyczyn zaliczyć także można konflikty papiestwa z cesarzami oraz in­
nymi możnowładcami. Jednakże, zewnętrzne dzieje Kościoła to przede wszystkim
problem wzajem nego ustosunkowania się
Sacerdotium
i
Imperium.
Oczywiście,
nie należy
Imperium
tłumaczyć dosłownie jako cesarstwo. Jest to bowiem stosunek
w ładzy kościelnej (sacerdotium)
do każdej władzy monarszej.
Warren Carroll, w opisie dwunasto- i trzynastowiecznych zjawisk histo­
rycznych, kieruje uwagę na idee oraz przemyślenia rodzące się w świadomości
średniow iecznego chrześcijanina. W epoce średniowiecza, aby dokładnie zapre­
zentować skuteczność władz świeckiej i duchownej, posługiwano się symboliką
dwóch mieczy i dwóch świateł. Powyższą teorię chętnie stosował w swych naukach
Bernard z Clairvaux.
Według świętego Bernarda, podobnie jak w czasach biblijnych, Piotr posłużył
się mieczem do obrony Chrystusa, tak papież (jako następca Apostoła) dysponuje
obom a mieczami. Jeden miecz, oznaczający władzę duchowną, zachowuje dla
¡¡
ZŁOTA EPOKA CHRZEŚCIJAŃSTWA
Kościoła, drugi zaś powierza cesarzom oraz królom, aby strzegli sprawiedliwości,
ładu społecznego, a także pokoju w państwie.
Obraz dwóch mieczy wskazywał na wyraźne podporządkow anie władzy
świeckiej władzy duchownej. W rzeczywistości nie udało się jedn ak uniknąć
konfliktów między dwoma obozami. Najlepszym przykładem owej sytuacji były
nastroje panujące wewnątrz cesarstwa oraz w monarchii angielskiej. Nie brak
również przykładów współpracy zwłaszcza w zwalczaniu herezji, które zakłócały
ustalony pokój oraz porządek społeczny. Herezje katarów oraz w aldensów roz­
winęły się w okresie ruchu krzyżowego, kiedy ożywiła się w ymiana idei między
Wschodem i Zachodem.
Dawną świetność oraz pozycję Kościoła miał przywrócić ruch reformacyjny
zapoczątkowany w XI wieku. Najważniejszych hasłem reform m iał być powrót do
ubóstwa panującego w czasach wczesnochrześcijańskich. Prekursorem prostego
życia w zgodzie z nauką Chrystusa okazał się święty Franciszek z Asyżu. Zasady,
którymi kierował się w swoim życiu, stały się regułą dla późniejszych zakonów
żebraczych. Niestety, odmienne pojęcie skromności reprezentowali heretycy (wal-
densi i katarzy), którzy coraz częściej wykorzystywali ideę ubóstwa jak o powód
do buntu przeciwko Kościołowi.
Od początku swego istnienia, Kościół czuwał nad czystością wiary swoich
wyznawców. Starał się skutecznie wykluczać ze swoich szeregów heretyków. Papież
Aleksander III w korespondencji z arcybiskupem Henrykiem z Reims prosił, aby
biskupi oraz kapłani zwracali uwagę na głoszone poglądy, inform owali o p o dej­
rzeniach występowania „buntowników”, a w razie potrzeby stosowali odpowiednie
kary kościelne. Dało to początek
wyszukiwaniu heretyków
i prowadzeniu specjalne­
go procesu dochodzeniowego. W ten proceder angażowali się także monarchowie,
którzy podejmowali współpracę z inkwizycją. O kreślano to jako
pomoc ramienia
świeckiego
(z łac.
brachium saeculare).
Od początku XIII wieku w Europie nastąpił wyraźny rozkwit nauki głoszo­
nej przez św. Tomasza z Akwinu - scholastyki (filozoficznej i teologicznej nauki
Kościoła). Wpływ na jej rozwój miały niewątpliwie: działalność środow isk uniwer­
syteckich. a także powstawanie renomowanych szkół prowadzonych przez dom i­
nikanów i tranciszkanów. Bujnie rozwijała się również literatura piękna, w której
poza wątkami ascetycznymi i hagiograficznymi, pojawiały się także wątki rycerskie.
Ostatnim zagadnieniem zawartym w trzecim tomie jest czas osłabiania się
władzy papieskiej oraz Kościoła, którego efektem było powstanie i rozwój prote­
stantyzmu. Próby sprzeciwiania się kryzysowi podejmował papież Bonifacy VIII
(1294-1303). Jego przeciwnikiem okazał się król Francji Filip IV Piękny. Niestety,
walka z nim okazała się bezskuteczna. Siła polityczna Francji wzrosła w XIII wieku
i była najpotężniejsza w Europie. W konfrontacji z nią pozycja papiestwa osłabła,
czego dowodem była tzw. niewola awiniońska (1305-1377).
Dalsze wydarzenia pogłębiał)- kryzys władzy duchownej. Złożyły się na niego
herezje głoszone przez Wiclifa oraz Husa, wielka schizma zachodnia, a także idee
koncyliarne. Zbawiennym ratunkiem dla Kościoła okazał się ruch nowej pobożno­
p r z e d m o w a d o w y d a n ia p o l s k ie g o
iii
ści
(devotio moderna),
prowadzenie działalności misyjnej, a także chrystianizacja
Litwy i Żmudzi. Władze kościelne zabiegały ponadto o tworzenie uniwersytetów,
a także otaczały opieką nowe uczelnie (wśród nich także Akademię Krakowską).
M imo to nie udało się powstrzymać postępującego procesu osłabiania pozycji
Kościoła. Poprawy sytuacji nie przyniósł)' nawet sobory w Konstancji i Bazylei.
Kolejnym i trudnościami okazały się partykularne interesy monarchów, a w szcze­
gólności króla francuskiego, który w sankcji pragmatycznej położył fundament pod
późniejszy galikanizm. Nadziei na odzyskanie dawnego znaczenia nie przyniosły
także postanow ienia unii florenckiej. Prysły także marzenia Konstantynopola
o skutecznej pom ocy przeciw tureckiemu zagrożeniu, a Kościoła - na przywró­
cenie m u dawnej świetności.
Politykę szkodzącą Kościołowi uprawiali także papieże w epoce renesansu.
R osła fala krytyki, negująca zasady wiary chrześcijańskiej. Jej efektem stało się
słynne wystąpienie Marcina Lutra (1517). Kryzysu nie powstrzymał także program
reform ogłoszony na Soborze Laterańskim V.
Trzeci tom
Historii chrześcijaństwa
to dzieło ukazujące potęgę papiestwa
oraz K ościoła, a także czasy jego kryzysu. Carroll nie bał się poruszyć tematów
związanych z tragicznymi wydarzeniami. Zwrócił uwagę na problemy trudne oraz
kontrowersyjne. Cenne uwagi autora zmuszają czytelnika do głębszych refleksji.
Z a p om o cą m etod naukowych ukazał obiektywnie przeszłość Kościoła, co uwa­
żam za pozytywną stronę dzieła Carrolla. Autor nie wahał się również zastosować
pewnych kontrowersyjnych interpretacji w procesie dążenia do poznania prawdy.
D odatkow ym walorem niniejszego dzieła jest atrakcyjny, barwny oraz absorbujący
styl, przypom inający niejednokrotnie gawędę.
Ks. prof. Mieczysław Kogut
ROZDZIAŁ I
BIALI MNISI
(
1100
-
1122
)
papieże: Paschalis II (1099-1118), Gelazjusz II (1118-1119),
Kalikst II (1119-1124)
Oprócz łączącej nas więzi apostolskiego ojcostwa i istniejącej mie­
dzy nam i więzi królewskiej godności, którą królowie niemieccy otrzy­
m ują wyłącznie za pośrednictwem rzymskich papieży, winniśmy miło­
wać i słuchać siebie nawzajem także za sprawą bliskiego pokrewieństwa
k rw i...
[Kościół]
nie pragnie dla siebie żadnego z przysługujących ci
praw, lecz niczym matka, chętnie wszystkim udziela własnych ...T y
m asz u swego boku żołnierzy, ale Kościół musi bronić swojego Króla
Królów... jego władcami i patronam i są apostołowie Piotr oraz Paweł.
Z aniechaj zatem tego, co do kompetencji twej nie należy, abyś tym le­
p iej m ógł zarządzać dziedziną, która w niej pozostaje.
p ap ież K alikst II do Henryka V, władcy Świętego Cesarstw a Rzymskiego,
luty 1122 roku1
H.K. Mann,
Lives o f the Popes In the Middle Ages,
London 1925, t. IX, s. 171. Wszyst­
kie cytaty
w
tłumaczeniu Jerzego Morki, chyba że podano inaczej. Informacje o polskich
wydaniach prac cytowanych przez autora znajdują się w bibliografii. Przypisy oznaczone
gwiazdką pochodzą od tłumacza (przyp. red.).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin