Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. Cz. I.pdf

(471 KB) Pobierz

See discussions, stats, and author profiles for this publication at:

https://www.researchgate.net/publication/262802207

Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. Cz. I

Article

· January 2012

CITATION

READS

4 authors,

including:

Agnieszka Gryszczyńska

PUBLICATIONS

168

CITATIONS

SEE PROFILE

227

Bogna Gryszczyńska

Poznan University of Medical Sciences

PUBLICATIONS

CITATIONS

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Yield and level of phenolic compounds in the inflorescence of yellow everlasting Helichrysum arenarium (L.) Moench collected from natural sites

View project

Comparison of extracts from root of rhodiola rosea inhibitory action on EtOH tolerance development in rats

View project

All content following this page was uploaded by

Agnieszka Gryszczyńska

on 04 June 2014.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

Prace Przeglądowe

review PaPers

Borgis

*Agnieszka Gryszczyńska

, Bogna Gryszczyńska

, Bogna Opala

, Zdzisław Łowicki

zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. cz. i.

instytut włókien Naturalnych i roślin zielarskich w Poznaniu

dyrektor instytutu: prof. dr hab. grzegorz spychalski

zakład chemii ogólnej, Katedra chemii i Biochemii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Poznaniu

Kierownik zakładu: dr hab. Maria iskra prof. UM

THE USE OF MEDICINAL PLANTS

IN THE MENOPAUSE. PArT I

SUMMArY

A menopause usually affects women about 50 years old. The

main reason for the formation of menopause is the lack of es-

trogen in the blood. An estrogen, in addition to the direct effect

on the women menstrual cycle, is responsible for causing sever

bone disease. It is the lack of estrogen is essential to the onset of

menopausal women with osteoporosis. From several years, an

hormone replace therapy are used an estrogen and/or progester-

one to prevent certain diseases. Unfortunately, prolonged use of

hormones adversely affects the health of women. Those hormones

cause cancer including breast, endometrium, ovaries, blood clots

and other serious diseases. Therefore of interest or researchers is

to find a safe for the health of the medicinal product.

KEY WOrDS: MENOPAUSE – CIMICIFUGA rECEMOSA –

GLYCINE WILLD – TrIFOLIUM PrATENSE L

kobiet są kraje północno-zachodniego Pacyfiku, w

których od lat roślinne produkty wykorzystywane

są w walce z objawami menopauzy (3). dlatego też,

w niniejszym opracowaniu, przedstawione zostaną

rośliny, które wykorzystuje się w leczeniu chorób

kobiecych, a w szczególności łagodzenia objawów

menopauzy.

do tej grupy roślin zaliczyć można: soję (Glycine

Willd),

pluskwicę groniastą (Cimicifuga

racemosa),

ostropest plamisty (Silybum

marianum),

niepokalanek

pospolity (Vitex

agnus-castus

l.), chmiel zwyczaj-

ny (Humulus

lupulus),

koniczynę łąkową (Trifolium

pratense

l.), serdecznik pospolity (Leonurus

cardia-

l.), wiesiołek dwuletni (Oenothera

biennis

l.), jak

również rośliny charakterystyczne dla wschodnich i

plemiennych tradycji ludowych tj. masha hari (Justicia

pectoralis var. stenophylla).

Wstęp

stosowane od wieków rośliny lecznicze znalazły

zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny. zioła

wykorzystywane są zarówno w profilaktyce, jak rów-

nież w leczeniu licznych chorób. są one składnikami

leków roślinnych i suplementów diety. Największy

wzrost stosowania różnego rodzaju produktów medy-

cyny tradycyjnej w krajach rozwiniętych zanotowano

w stanach zjednoczonych. Prowadzone od lat bada-

nia rynku farmaceutycznego wskazują, że głównymi

odbiorcami tego typu preparatów są kobiety (1). 80%

kobiet w wieku 45-60 lat stosuje roślinne produkty

lecznicze sprzedawane bez recepty w zwalczaniu

symptomów menopauzy (2). inicjatywa zdrowia

Kobiet (wHi) donosi również, że stosowanie tra-

dycyjnych preparatów wypiera z rynku hormonalną

terapię zastępczą (1). Przykładem krajów, w których

medycyna alternatywna stosowana jest przez 22%

Menopauza

Menopauza jest naturalnym następstwem zani-

kania pęcherzyków jajnikowych oraz syntezy es-

trogenów. Pierwsze objawy menopauzy dotykają

kobiety po 50. roku życia. Na zachodzie średnio

kobiety w wieku 53 lat przestają miesiączkować

(4), a na przykład na Kostaryce – średnio w 50,6

roku (5). Początkowym symptomem menopauzy

jest zmniejszenie aktywności jajników, co skutkuje

nieregularną miesiączką, w konsekwencji prowadząc

do jej ustania. Następstwem tego stanu jest ustanie

zdolności rozrodczych kobiety (5). do wczesnych ob-

jawów menopauzy zaliczyć można również wybuchy

gorąca, suchość pochwy, nadmierną potliwość (6, 7).

objawy ze strony układu moczowo-płciowego są dość

powszechne, cierpi na nie około 60-80% kobiet, a

czas trwania i ich nasilanie może być długotrwałe (7).

dane statystyczne z Meksyku mówią, że 31-50%

Postępy Fitoterapii 2/2012

agnieszka gryszczyńska i wsp.

postmenopauzalnych kobiet ma objawy uderzenia

gorąca i nocnego pocenia się (8).

zaprzestanie miesiączkowania skutkuje obniżeniem

stężenia progesteronu we krwi. Jedynym źródłem

progesteronu w organizmie, uzyskanym na drodze

aromatyzacji andostrenoidu, jest estron. Niestety, za-

wartość estronu we krwi jest zbyt niska, by skutecznie

zahamować uwalnianie hormonów glikoproteinowych

(gonadotropin) przez przysadkę mózgową. do nich

zalicza się hormon folikulotropowy (FsH) oraz hor-

mon luteinizujący (lH). wysokie stężenie tych dwóch

hormonów we krwi charakteryzuje początkowy okres

postmenopauzalny. z okresem tym wiążą się dwie

główne choroby – osteoporoza oraz zanikanie dru-

gorzędowych cech płciowych (4).

Jedną z częstszych dolegliwości postmenopauzal-

nych kobiet jest ból pochwy, często wywoływany przez

wzrastającą częstotliwość infekcji. infekcje są wyni-

kiem zmniejszającego się zakwaszenia środowiska

spowodowanego przez brak estrogenu, w konsekwen-

cji przyczyniając się do spadku aktywności seksualnej

kobiet (9).

Naczynioruchowe wyrzuty gorąca u kobiet z meno-

pauzą lub po owariektomii są wywoływane przez niski

poziom estrogenu. Brak estrogenu zaburza mechanizm

utraty ciepła poprzez podwyższenie perfuzji obwodo-

wej oraz obniżenie temperatury ciała. Bezpośrednio

przed wybuchem gorąca przewodnictwo cieplne skóry

wzrasta, przepływ krwi oraz częstotliwość uderzeń

serca przyspiesza, zwiększa się również poziom lH

w surowicy, co w konsekwencji zwiększa potliwość.

Po upływie 3-6 minut po wyrzucie gorąca obserwuje

się podwyższone stężenie epinefryny (10).

objawy te, jak również ich częstotliwość, zależne są

od środowiska (miejsca zamieszkania), stanu zdrowia

oraz uwarunkowania kulturowego w światopoglądzie

zdrowia kobiety. liczne badania prowadzone nad

kobietami z menopauzą pochodzącymi z ameryki

Łacińskiej, w szczególności z Meksyku, sugerują że

charakteryzują się one bardziej pozytywnym nastawie-

niem psychicznym niż kobiety w Usa czy w europie.

Kobiety z plemienia Majów (n=78) z Jukatanu, pomi-

mo wysokiego poziomu hormonów folikutropowego

oraz luteinizującego we krwi porównywalnego z ame-

rykankami, nie miały zaburzeń naczynioruchowych po-

wiązanych ze zmianami hormonalnymi. inne badania

(n=107) nad plemiennymi mieszkankami Jukatanu

nie wykazały symptomatologicznego związku z me-

nopauzą w przeciwieństwie do zaprzestania miesiącz-

kowania. w obydwu przypadkach podanych wyżej, u

latynoskich pacjentek zaobserwowano niższe ryzyko

złamań kości niż u amerykanek, które nie chorowały

na osteoporozę. Pierwsze opublikowane badania nad

menopauzą przeprowadzone na gwatemalkach z

plemion zamieszkujących Quiché, Tzutujili oraz na

Majach sięgają 2003 roku. eksperyment wykazał, że

gwatemalki, podobnie jak Meksykanki, wykazują

bardziej pozytywne nastawienie do pojawiającej się

u nich menopauzy. w przeciwieństwie do kobiet z

plemienia Majów z Meksyku, gwatemalskie kobiety

doświadczały takich samych objawów menopauzy, co

amerykanki, tj. wyrzuty gorąca, nocne pocenie się,

zły humor oraz nieregularne miesiączki, jak również

miały problemy z osteoporozą w okresie postmeno-

pauzalnym (8).

Medycyna konwencjonalna stosuje w takich przy-

padkach hormonalną terapię zastępczą (HrT), w

której wykorzystuje się estrogen lub/i progesteron

(5, 8, 11). estrogen jako HrT stosowany jest od

ponad 30 lat, natomiast połączenie go z progeste-

ronem od ponad 20 lat. z wieloletnich badań nad

HrT wynika, że terapia ta zmniejsza śmiertelność

spowodowaną przez choroby sercowo-naczyniowe o

ok. 35%, zmniejsza ryzyko wystąpienia osteoporozy

o ok. 50% oraz zmniejsza występowanie innych

symptomów menopauzy. Mniejsze badania pokazują

również, że ma ona wpływ na zmniejszenie utraty

pamięci, chorobę alzheimera, utratę zębów i raka

jelita grubego (12). estrogen reguluje ekspresję

genów poprzez wiązanie wewnątrzkomórkowych

receptorów estrogenowych (er), które odpowia-

dają za wzrost, różnicowanie oraz funkcjonowanie

wielu komórek. Kiedy estrogen wiązany jest przez

er, następuje dimeryzacja receptora poprzez przy-

łączenie do receptora estrogenozależnego w dNa

cząsteczki estrogenu, w konsekwencji czego powstaje

kompleks er-ere. Kompleks ten odpowiada za

modulację transkrypcji regulowanych przez estrogen

genów, tj. receptora progesteronowego (Pr) i pre-

seneliny-2 (ps2) oraz pobudza wzrost i różnicowanie

komórek. różnice pomiędzy dwoma typami erα i

erβ to podział komórek i specyfikacje ligandów. w

środkowej fazie ciąży receptor erα jest najbardziej

rozpowszechniony w komórkach macicy płodu, w dużo

mniejszym stopniu występuje w komórkach jajników,

jąder, skórze i jelitach. Natomiast erβ mrNa wy-

stępuje w największej ilości w komórkach płodu w

jajnikach, jądrach, nadnerczach i śledzionie (13).

stosowanie HrT przynosi wyraźną ulgę naczynio-

ruchową, zapobiega atrofii pochwy, zapobiega utracie

gęstości kości (BMd) zmniejszając ryzyko złamań,

w tym klinicznych złamań kręgów i kości udowej.

Kobietom, którym nie usunięto macicy, podaje się

najczęściej kombinację estrogenu i progesteronu, w

celu zapobieżenia rozrostowi błony śluzowej macicy

i rakowi endometrium (5). według badań inicjatywy

Postępy Fitoterapii 2/2012

zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. cz. i.

zdrowia Kobiet (wHi) u pacjentek przyjmujących

estrogen i progesteron dłużej niż pięć lat, zwiększa

się ryzyko wystąpienia raka: sutka, endometrium,

jajników, zakrzepicy, czy chorób pęcherzyka żółcio-

wego (5, 9, 14). Można również znaleźć informacje,

że hormonalna terapia zastępcza powoduje chorobę

niedokrwienną serca i udar mózgu u starszych kobiet.

Jedynie krótkie stosowanie HrT jest w miarę bez-

pieczne (7). Narodowy amerykański instytut zdro-

wia zakazał nawet prowadzenia badań klinicznych

stosujących HrT u zdrowych postmenopauzalnych

kobiet, ze względu na poważne powikłania, które

wywołuje jej stosowanie (rak piersi, choroby układu

krążenia, złamania szyjki kości udowej, rak jelita gru-

bego) (11). wyniki badań dotyczących syntetycznych

hormonów żeńskich prowadzonych na zlecenie wHi

mówią, że przyjmowanie przez kobiety syntetycznego

estrogenu i progesteronu ma dużo bardziej szkodliwy

wpływ niż stosowane w badaniach placebo. dane kli-

niczne wskazują na zwiększenie prawdopodobieństwa

wystąpienia chorób układu krążenia (29%), czy raka

sutka (26%) (8).

wiele kobiet ze względu na liczne poważne scho-

rzenia, które są wynikiem stosowania hormonalnej

terapii zastępczej, rezygnuje z niej na rzecz środków

na bazie surowców roślinnych. Potwierdzają to liczne

doniesienia naukowe, m.in. latynoski zamieszkujące

Usa można zaliczyć do grupy etnicznej, która nie

korzysta z tradycyjnej terapii hormonalnej. w jed-

nym z przeprowadzonych eksperymentów jedynie 5

nieoperowanych peri- i postmenopauzalnych kobiet

stosowało HrT w grupie 130-osobowej składającej

się z Meksykanek oraz amerykanek (8). z badań

przeprowadzonych w Usa wynika, że 29% kobiet w

okresie menopauzy przyjmuje HrT, 16% HrT oraz

suplementy diety, 32% jedynie suplementy diety,

a 13% nie stosuje żadnych środków leczniczych.

rynek roślinnych środków leczniczych w 2002 roku

w Usa wart był 13,7 mld dolarów. Natomiast ze

szwedzkich badań wynika, że jedynie ok. 4% kobiet

w okresie menopauzy stosuje roślinne produkty

lecznicze (15).

Można również znaleźć wzmianki w literaturze na-

ukowej, że 65-80% kobiet zamieszkujących nieuprze-

mysłowione kraje, stosuje tradycyjną lub alternatywną

medycynę jako część podstawowej, codziennej walki

o zdrowie. Światowa organizacja zdrowia (wHo)

i Pan-amerykańska organizacja zdrowia (PaHo)

rozpoczęły globalną inicjatywę, której celem jest

zapewnienie bezpieczeństwa stosowania medycyny

tradycyjnej, jak również zwiększenie jej dostępności,

zachęcając tym samym do jej stosowania na podstawie

potwierdzających ich skuteczność wyników licznych

badań klinicznych (8). do roślin, które rekomendo-

wane są w zwalczaniu symptomów menopauzy należą:

Caulophyllum thalictroides,

pluskwica groniasta, olej z

wiesiołka, niepokalanek pospolity i lukrecja (12).

Medycyna alternatywna stosuje w terapii surowce ro-

ślinne, które dzięki zawartym w nich związkom z grupy

fitoestrogenów, zastępują estrogen. co prawda terapia

ta jest słabsza w porównaniu do konwencjonalnych

preparatów, jednakże nie zwiększa prawdopodobień-

stwa wystąpienia raka piersi czy endometrium (16). Po

raz pierwszy aktywność estrogenową fitoestrogenów

zaobserwowano w 1926 roku. ze względu na obecność

w ich strukturze pierścienia fenylowego, wykazują

one powinowactwo do receptorów estrogenowych, w

szczególności erβ. ich aktywność jest jednak od 100

do 10 000 razy niższa niż estrogenów (12).

Fitoestrogeny wytwarzane są przez wiele dziko

rosnących roślin. Badania z połowy XX wieku wska-

zują, że fitoestrogeny, w szczególności izoflawony,

mają korzystny wpływ na bezpłodność zwierząt go-

spodarskich i gepardów żyjących w niewoli. od tego

czasu poznano ponad 300 roślin, które wykazują

działanie estrogenne u zwierząt, dlatego naukowcy

zaczęli prowadzić poszukiwania, mające na celu

identyfikację tych związków w spożywanych zarówno

przez ludzi, jak i zwierzęta produktach spożywczych.

Fitoestrogeny obecne są w owocach i warzywach,

jednak najbardziej rozpowszechnione są w roślinach

strączkowych (17).

do grupy związków, które mają działanie estrogen-

ne zaliczyć można izoflawony (jest ich ponad 1000),

kumestany (kumestrol), lignany oraz dihydroksychal-

kony. do grupy wykazującej najwyższą aktywność za-

licza się izoflawony (biochanina a, genisteina, daidze-

ina, formononetyna), związki charakterystyczne dla soi

oraz koniczyny czerwonej (18). oprócz izoflawonów

za aktywność estrogenową mogą również odpowia-

dać takie flawonoidy, jak kwercetyna, kemferol czy

kumestrol, które są aktywnymi związkami obecnymi

w licznych nasionach i kiełkach roślin strączkowych.

Natomiast siemię lniane bogate jest w lignany, tj.

sekoizolarycirezynol i matairezynol (17).

w tabeli 1 przedstawione zostały typowe rośliny

wykorzystywane w zwalczaniu symptomów meno-

pauzy. zawiera ona również informacje dotyczące

pojawiających się skutków ubocznych oraz interakcji

z innymi lekami.

Postmenopauzalna osteoporoza

osteoporoza u kobiet postmenopauzalnych jest

najczęstszym powodem wystąpienia metabolicznych

chorób kości, takich jak szybkie zmniejszenie zmine-

ralizowania tkanek kostnych, zakłócenie ich struktury

Postępy Fitoterapii 2/2012

agnieszka gryszczyńska i wsp.

Tabela 1.

zestawienie tradycyjnie stosowanych surowców roślinnych stosowanych w zwalczaniu symptomów menopauzy (wg 15).

Nazwa rośliny

Składniki aktywne

i sposób działania

– glikozydy triterpenowe, roślina standaryzo-

wana jest na zawartość 27-deoksyacteiny

– początkowo sądzono, że roślina działa bez-

pośrednio na poziom estrogenów

– obecne badania mówią o odmiennym me-

chanizmie jej działania

Możliwe skutki uboczne

i interakcje

– problemy z przewodem pokarmowym, niedo-

ciśnienie tętnicze, bóle głowy, zawroty głowy,

nudności, reakcje alergiczne

– może reagować ze środkami na nadciśnie-

nie

– najczęściej są to problemy z przewodem po-

karmowym, reakcje alergiczne, zmęczenie

i niepokój

– w niektórych przypadkach wystąpiła mania

oraz podostra toksyczna neuropatia

– możliwe wystąpienie nadwrażliwości na świa-

tło u osób z jasną karnacją skóry

– interakcje z inhibitorami wychwytu zwrotnego

serotoniny, doustnymi środkami antykoncep-

cyjnymi, cyklosporynami, warfaryną, lekami

przeciwdrgawkowymi, digoksyną, teofiliną,

inhibitorami proteazy HIV

– tkliwość piersi, zmiany w cyklu menstruacyj-

nym, wzrost masy ciała

– prawdopodobnie mogą wystąpić interakcje

z antykoagulantami i hormonami

– problemy żołądkowe, niepokój, rozszerzone

źrenice, reakcje alergiczne skóry, zapalenie

skóry, zapalenie wątroby

– nasilenie wpływu środków na układ nerwowy,

tj. alkohol, benzodiazepiny, barbiturany

– krwawienia, nadwrażliwość na światło

– interakcje z antykoagulantami

– potencjalne interakcje z lekami przeciwcukrzy-

cowymi

– niekorzystny wpływ, zgodny z działaniem ad-

renokortykotropowym

– interakcje z glikozydami nasercowymi, lekami

przeciwnadciśnieniowymi

– brak poznanych skutków ubocznych i interak-

cji z innymi lekami

– problemy z układem pokarmowym, bóle głowy

– prawdopodobne interakcje z lekami przeciw-

zapalnymi, kortykosteroidami,

β-blokerami,

lekami przeciwpsychotycznymi, antykoagu-

lantami, lekami przeciwpadaczkowymi

– bezsenność, biegunka, krwawienie z pochwy,

bóle piersi, nabrzmiałe piersi, wzrost libido,

epizody maniakalne, prawdopodobnie od-

powiada za wywołanie syndromu Stevensa-

-Johnsona

– interakcje z monoaminowymi oksydazami,

inhibitorami, tj. fenelzyna, zwiększa efekt leków

hipoglikemizujących

– brak skutków ubocznych

– może mieć negatywny wpływ na wchłanianie

innych leków

– brak danych

– potencjalne interakcje z lekami przeciwnadci-

śnieniowymi i przeciwcukrzycowymi

Pluskwica groniasta

(Cimicifuga

racemosa)

Dziurawiec zwyczajny

(Hypericum

perforatum)

– hiperycyna i hiperforyna

– łagodzenie depresji, prawdopodobnie ak-

tywność tej rośliny polega na spowalnianiu

wychwytu zwrotnego serotoniny, norepine-

fryny i dopaminy

Koniczyna łąkowa

(Trifolium

pratense)

– prawdopodobnie izoflawony

– substancje o działaniu estrogennym łago-

dzące klimakterium

– kawapyron działający poprzez receptory A

kwasu

γ-aminomasłowego

zakończeń ner-

wowych

– stymulacja hormonu folikulotropowego

– wykazuje działanie przeciwlękowe

– prawdopodobnie wykazuje aktywność estro-

genną

– prawdopodobnie wykazuje aktywność estro-

genną

– zawiera izoflawony i kwas glicyretynowy

– zawarty

β-sitosterol

prawdopodobnie wyka-

zuje aktywność estrogenną

– zawiera alkaloid leonurynę, która stymuluje

aktywność macicy

– glikozydy steroidowe, saponiny diosgeniny

– mechanizm działania nieznany

– bogaty w kwas

γ-linolowy

powstały pod-

czas częściowej przemiany do prostaglan-

dyny E1

Pieprz metystynowy, kava kava

(Piper

methysticum)

Arcydzięgiel chiński

(Angelica

sinensis)

Łopian większy

(Arctium

lappa)

Lukrecja gładka

(Glycyrrhiza

glabra)

Serdecznik pospolity

(Leonorus

cardiaca)

Pochrzyn skrzydlaty (Dioscorea

barbasco/Discorea willosa)

Olej z wiesiołka

(Oenothera

biennis)

Żeń-szeń

(Panax

ginseng)

– ginsenozydy (saponiny triterpenowe) podej-

rzewane są o działanie estrogenne

Len zwyczajny

(Linum

usitatissimum)

Pelargonia

(Pelargonium

graveolens)

Szałwia lekarska

(Salvia

officinalis)

– podejrzewa się efekt estrogenowy, antyestro-

genny i steroidowy

– podejrzewa się efekt estrogenny

– zapobiega usuwaniu wody

Postępy Fitoterapii 2/2012

Plik z chomika:

Kaja714

Inne pliki z tego folderu:

Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. Cz. II.pdf (1417 KB)
Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. Cz. I.pdf (471 KB)
RAK_TARCZYCY.ppt (574 KB)
Komputerowa Encyklopedia Lekow 1.0.rar (4671 KB)
guzy oun.ppt (28679 KB)

Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. Cz. I.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: