Ziober A. - Wolna elekcja w dawnej Rzeczypospolitej.pdf

(1259 KB) Pobierz
WOLNA ELEKCJA W DAWNEJ
RZECZYPOSPOLITEJ.
PROCEDURA-PRZEBIEG-PUBLICYSTYKA
pod red. Aleksandry Ziober
Wrocław 2014
1
Praca zbiorowa pod redakcją Aleksandry Ziober
Recenzenci:
dr hab. Janusz Dorobisz, prof. UO (Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego)
dr hab. Filip Wolański (Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego)
Projekt okładki:
Projektowanie Graficzne Grzegorz Sradomski
grzegorz.sradomski@gmail.com
Skład i druk:
Wydawnictwo Piotr Kalinowski, Kalety
ISBN 978-83-64063-55-8
2
SPIS TREŚCI
Aleksandra Ziober,
Wstęp
podwójnych elekcji lat 1697 i 1733
Europskiey”
Aleksandra Gwagnina
w okresie pierwszych bezkrólewi
[5]
[8]
[20]
[30]
Grzegorz Glabisz,
Sejmik województw poznańskiego i kaliskiego wobec
Kacper Gis,
Król obrany głosem – o elekcji władców w „Kronice
Sarmacyey
Tomasz Grala,
Razem czy osobno – postawa polityczna elit litewskich
Paulina Grobelna,
„Jestem królem i narodziłem się, żeby nim być”
– o przewadze
monarchii dziedzicznej nad tronem elekcyjnym w świetle
Pamiętników
Króla Słońce
[40]
Magdalena Jakubczyk,
Bezkrólewie i wolna elekcja w diariuszu Jana Antoniego
Chrapowickiego z lat 1668-1669
bezkrólewia po śmierci Władysława IV Wazy
Przyczynek
do
badań
nad
uprawnieniami
prawodawczymi
[48]
[57]
staropolskiego
[67]
[79]
[88]
[96]
Andrzej Król,
Sejmik przedkonwokacyjny w Sądowej Wiszni w trakcie
Tomasz Kucharski,
Uchwała o egzorbitancjach z sejmu elekcyjnego 1669 roku.
parlamentu w okresach bezkrólewi
w. Konteksty, tło, ewolucja
książę, który nie pragnął korony
doświadczenia z koronacją
vivente rege
Marcin Mikusek,
Wolna elekcja w polskim piśmiennictwie geograficznym XVIII
Dawid Statkiewicz,
Franciszek Ludwik książę Conti – kandydat na „siłę”, czyli
Adam Szabelski,
Projekty elekcji
vivente rege
w Rzeczypospolitej, a węgierskie
Adam Jan Wołoszyn,
Litwini wobec dwóch elekcji Stanisława Leszczyńskiego
[108]
Aleksandra Ziober,
„...żebyśmy zgodni ze sobą na tej przyszłej elekcji wszystko
mówili ,rozumieli, czynili.”
Radziwiłłowie linii nieświeskiej i birżańskiej na sejmach
konwokacyjnym i elekcyjnym 1632 r.
3
[122]
Adam Andrzejewski
„… pozwól, by któraś szala całkowicie przeważyła”
-
o pomysłach reformy elekcji viritim w literaturze politycznej epoki saskiej
[134]
4
Wstęp
Po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 r., ostatniego króla z dynastii
Jagiellonów, szlachta Rzeczypospolitej stanęła przed niebagatelnym wyzwaniem -
musiała wypracować od nowa schemat postępowania w przypadku śmierci władcy.
Pomimo pomocy ostatniego Jagiellona, który zdawał sobie najwyraźniej sprawę
z rychłej, bezpotomnej śmierci i niebezpieczeństwa, w którym może znaleźć się
państwo, szlachta po jego zgonie znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji, z której
początkowo nie umiała znaleźć odpowiedniego wyjścia. Dużo czasu i pracy zajęło
wprowadzenie nowego, dobrze funkcjonującego prawodawstwa, które doprowadziło
do ukonstytuowania systemu wyboru króla, który nazwany został przez potomnych
elekcją
viritim
- wolną elekcją. Bezkrólewie było wyjątkowo ciężkim okresem dla
pogrążonej w chaosie szlachty i magnaterii Rzeczypospolitej. Elity pozostawione bez
zwierzchnictwa musiały samodzielnie poradzić sobie z zarządzaniem administracją
państwową, skarbem, gospodarką i zabezpieczeniem granic państwa, które
w omawianym okresie było wyjątkowo mocno narażone na ingerencję wojskową
i polityczną krajów ościennych. Wydaje się, że po kilkukrotnym zastosowaniu
systemu obioru nowego króla szlachta będzie umiała już w bardziej zdecydowany
i szybszy sposób wprowadzić na tron nowego monarchę. Jednak, jak okazało się po
śmierci Zygmunta III Wazy w 1632 r. nie było to wcale takie proste i oczywiste.
Znane są wystąpienia senatorów, w tym kanclerza wielkiego litewskiego Albrychta
Stanisława Radziwiłła, wojewody łęczykiego Stanisława Radziejowski,
podkanclerzego koronnego Tomasza Zamoyskiego, marszałka wielkiego koronnego
Łukasza Opalińskiego, biskupa przemyskiego Henryka Firleja, czy hetmana
wielkiego litewskiego Lwa Sapiehy, którzy apelowali do braci szlacheckiej na sejmie
konwokacyjnym 1632 r., o jak najszybsze zwołanie sejmu elekcyjnego i obranie
zgodnie nowego władcy. Proszono także o zaprzestanie wszystkich prywatnych
nieporozumień, pomimo w zasadzie sprecyzowanego wyboru, którym był najstarszy
syn zmarłego – Władysław Zygmunt. Szlachta doskonale zdawała sobie sprawę
z niebezpieczeństwa przedłużania czasu bezkrólewia, które mogło zostać
wykorzystane przez państwa ościenne do zaatakowania Rzeczypospolitej. Pomimo
tego na sejmach konwokacyjnym i elekcyjnym obradujący nie raz nie umieli dojść do
porozumienia zapominając o ich właściwym celu spotkania – elekcji przyszłego
władcy. Dlatego często główny problem obrad sejmowych zastępowany był przez
sprawy religijne, urzędowe czy prywatne jednostek, jak w czasie bezkrólewia po
abdykacji Jana Kazimierza Wazy, kiedy wybuchł spór o nadanie urzędu hetmana
polnego litewskiego Michałowi Kazimierzowi Radziwiłłowi, czego nie chcieli
zaakceptować Pacowie. Szybko wolna elekcja nabrała także wydźwięku walki
pomiędzy fakcjami popierającymi konkretnego kandydata do tronu, nie raz po prostu
proponującego największe korzyści materialne, ekonomiczne i urzędowe
określonemu stronnictwu. Prosta szlachta w pismach propagandowych skarżyła się
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin