Wykład stanowi wprowadzenie w podstawowe pojęcia i problemy psychologii osobowości. Zawiera: prezentację głównych orientacji teoretycznych w psychologii osobowości, (podejścia teorii cech, teorii uczenia się, psychodynamicznego, humanistycznego, i poznawczego), oraz charakterystykę mechanizmów "ja", procesów kontroli i samoregulacji.
zaliczenie: egzamin pisemny z założonym poziomem trudności 60% (zaj. obligatoryjne) [5pkt/30h]
Zajęcia realizowane będą w czterech blokach tematycznych.
blok 1 WPROWADZENIE (2 wykłady) obejmuje m.in.: Osobowość jako wyjaśnienie stałości zachowania, różnic międzyosobniczych, i wysokiego stopnia integracji zachowania. Idiograficzne i nomotetyczne podejście do osobowości. Osobowość jako układ dyspozycji i jako system mechanizmów psychologicznych.
Podstawowe pytania teorii osobowości.
Dlaczego przeceniamy personalną spójność zachowania? (rola kulturowo ugruntowanej koncepcji osoby, narzędzi językowych i pojęciowych, "biasów" poznawczych naiwnego personalizmu). Próby rozwiązania problemu niezadowalającej spójności zachowania.
blok 2 PODSTAWOWE ORIENTACJE W PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI (6
wykładów) prezentuje następujące orientacje w psychologii
osobowości: podejście teorii cech, teorii uczenia się,
psychodynamiczne, humanistyczne, i poznawcze. Obejmuje
charakterystykę i krytyczną analizę: genezy każdego z podejść, jego założeń ontologicznych i metodologicznych, głównych twierdzeń, sposobów wyjaśniania zachowania, oraz ograniczeń.
blok 3 PSYCHOLOGIA "JA": (4 wykłady) prezentuje m.in.
następujące zagadnienia:
Wprowadzenie w psychologię "Ja" (m.in. obraz samego siebie jako podstawowe źródło integracji zachowania na poziomie osoby; Ja podmiotowe i przedmiotowe; geneza i rozwój Ja);
Ja jako system samowiedzy: geneza, struktura, funkcjonowanie (m.in. koncepcja auto-schematów i totalitarnego ego; Ja realne i Ja idealne; konstruowanie poznawcze samego siebie; zmienna dostępność samowiedzy - rola wymogów sytuacji, autokoncentracji, chronicznej dostępności kategorii);
Ja jako źródło motywacji do działania. M.in. dążenia związane z Ja: podtrzymanie poczucia własnej wartości, kontroli nad biegiem zdarzeń, tożsamości (odrębności); dążenie do wzrostu i rozwoju; dążenie do trafnego samopoznania.
Ja w świecie społecznym: Ja prywatne i Ja publiczne. Ja interpersonalne: znaczenie różnic kulturowych. Ja w interakcji społecznej: zjawisko autoprezentacji i jego mechanizmy. Tożsamość indywidualna a tożsamość społeczna. Tożsamość społeczna a stereotypy i uprzedzenia.
blok 4 OSOBOWOŚĆ A KONTROLA I SAMOREGULACJA (3 wykłady)
prezentuje m.in. następujące zagadnienia:
Przesłanki spostrzegania wolności, kontroli i skuteczności własnych działań (m.in. zjawisko iluzji kontroli); Procesy identyfikacji własnego działania; kontrola umysłu (mental control). Orientacja na stan vs. orientacja na działanie. Strategie samoutrudniania i obronnego pesymizmu.
Konsekwencje zagrożenia wolności i kontroli (reaktancja, energizacja, pobudzenie motywacji do kontroli, wyuczona bezradność).
Procesy adaptacji poznawczej do zagrożenia kontroli (m.in. model Taylor, strategie samoutrudniania i obronnego pesymizmu).
Literatura:
Egzamin z psychologii osobowości 2015, kurs 021
literatura obowiązkowa:
Klasyczne orientacje w psychologii osobowości
Podejście teorii cech i problem spójności ludzkich zachowań:
Hall, C. C. & Lindzey, G. (1990 lub 1994).Teorie osobowości (R. 12: Allportowska psychologia jednostki, 404-436). W-wa: PWN.
Strelau, J. (2000). Różnice indywidualne: Opis, determinanty i aspekt społeczny. W: J. Strelau (red.), Psychologia - podręcznik akademicki (t. 2, s. 652-662, cały paragraf 37.1). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
Podejście psychoanalityczne:
Hall, C. C. & Lindzey, G. (2004).Teorie osobowości (R. 3: Analityczna teoria Junga, s. 96-137; R. 4: Teorie psychospołeczne - Adler, Fromm, Horney i Sullivan, s. 138-183; R. 5: Psychospołeczna teoria rozwoju E. Eriksona, s. 184-228;). W-wa: PWN.
Drat-Ruszczak, K. (2000). Teorie osobowości - podejście psychodynamiczne i humanistyczne (s. 601-640: psychologia ego, teoria relacji z obiektem, psychologia self). W: J. Strelau (red.), Psychologia - podręcznik akademicki (t. 2). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Podejście teorii uczenia się:
Pervin, L. A., & John, O. P. (2001). Osobowość: teoria i badania (r.10 – Uczeniowe ujęcia osobowości, s. 361-406). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bandura, A. (2007/1979). Społeczna teoria uczenia się. Warszawa: PWN R. 4: Determinanty nastepcze, (od s. 117 "Wzmocnienie zastępcze" do 153).
Podejście psychologii humanistycznej:
Bugental, F. F. (1979). W poszukiwaniu autentyczności. W: K. Jankowski (red.), Przełom w psychologii (s. 325-340). W-wa, Czytelnik 1979
Drat-Ruszczak, K. (2000). Teorie osobowości - podejście psychodynamiczne i humanistyczne (s. 640-652: nurt humanistyczny:). W: J. Strelau (red.), Psychologia - podręcznik akademicki (t. 2). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Osobowość a poznawanie świata i podmiotowa kontrola własnej aktywności
Kofta, M., & Doliński, D. (2000). Poznawcze podejście do osobowości (całość). W: J. Strelau (red.), Psychologia: podręcznik akademicki (t. 2, s. 561-600). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kolańczyk, A. (1998). Czuję, myślę, jestem. Świadomość i procesy psychiczne w ujęciu poznawczym (teoria S. Epsteina: s. 14-24). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Kwiatkowska, A. (1999). Tożsamość a społeczne kategoryzacje (teorie tożsamości społecznej: s. 80-112). Warszawa: Wyd. Instytutu Psychologii PAN.
Mądrzycki, T. (1996). Osobowość jako system tworzący i realizujący plany (ss. 84-96, 110-134). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Pervin, L. A. (2002). Psychologia osobowości. Gdańsk: GWP: s. 252 (od "Społeczno-poznawcza koncepcja Ja") do 273; s. 281 (od "Stałość i zmienność zachowań") do 304.
Rosenhan, D. L., & Seligman, M. E. P. (1994). Psychopatologia (depresja: t. 1, ss. 395-405; zaburzenia osobowości: t. 2, s. 103-128). Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne.
Sędek, G. (2001). Jak ludzie radzą sobie z sytuacjami, na które nie ma rady? .W: M. Kofta & T. Szustrowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć: Szkice ze społecznej psychologii osobowości (ss.289-317). W-wa: PWN (lub: wyd.II, 2001, s. 226-248).
Taylor, S. E. (1984). Przystosowanie do zagrażających wydarzeń. Nowiny Psychologiczne, Nr. 6-7, s. 15-38.
Wojciszke, B. (2002). Człowiek wśród ludzi (rozdział 4, s. 136-176). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Suszek, H. (2005). Wielość Ja w społeczeństwie postmodernistycznym. Psychologia. Edukacja i Społeczeństwo, 2, 57-70.
Tice, D. M. & Faber, J. (2005). Rola procesów poznawczych i motywacyjnych w autoprezentacji. J. P. Forgas, K. D. Wiliami & L. Wheeler (red.), Umysł społeczny: Poznawcze i motywacyjne aspekty zachowań interpersonalnych (s. 152-168). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictw Psychologiczne.
wsobietylkoja