Techniki skuteczniejsze niż brak leczenia, pseudo-psychoterapia lub inna technika
1. Interwencje podejścia behawioralnego
a) PRZEWARUNKOWANIE: uczenie nowej reakcji podczas ekspozycji na bodźce wywołujące niepożądaną reakcję.
Wobec indywidualnych dorosłych
► Zaburzenia lękowe: lęk uogólniony, panika, zespół stresu pourazowego, fobia społeczna, agorafobia, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne – ekspozycja na bodźce wywołujące lęk.
► Uzależnienie od alkoholu i narkotyku – ekspozycja na bodźce wywołujące pragnienie spożycia środka.
► Bulimia – ekspozycja na pożywienie jako bodziec wywołujący lęk z zapobieganiem reakcji wymiotowania.
► Zaburzenie osobowości z pogranicza – ekspozycja na bodźce wywołujące silne negatywne emocje (+ uczenie radzenia sobie ze stresem i tolerowania emocji).
Wobec par małżeńskich
► Dysfunkcje seksualne u kobiet - ekspozycja na doświadczenia seksualne, które budzą lęk (+ uczenie komunikacji).
b) UCZENIE BRAKUJĄCYCH UMIEJĘTNOSCI (przez modelowanie i praktykowanie, wzmacnianie i edukację)
dorośli: zaburzenia psychiczne:
►Lęk uogólniony i ataki paniki – relaksacja w celu kontrolowania lęku.
► Depresja – (1) rozwiązywanie problemów; (2) wzmocnienia, czyli aktywności dostarczające przyjemności; (3) radzenie sobie ze stresem, wiedza o chorobie, jak powstaje, sygnały nawrotu i zasady leczenia farmakologicznego w celu zapobiegania nawrotom.
►Bulimia - (zdrowe odżywianie się, rozwiązywanie problemów, nowe zachowania w stresujących sytuacjach w celu zapobieganie nawrotom. (+ ekspozycja na bodźce , które budzą lęk = spożywanie pożywienia z zapobieganiem reakcji wymiotowania.
► Schizofrenia – (1) umiejętności społeczne; (2) wzmocnienia w celu uczenia adaptacyjnych zachowań.
Uzależnienia:
►Uzależnienie od alkoholu - umiejętności społeczne.
►Uzależnienie od narkotyku – wzmocnienia w celu zaprzestania zażywania.
► Uzależnienie od nikotyny - planowane zmniejszanie palenia lub planowane palenie w celu przygotowania do rzucenia palenia; (2) edukacja dotycząca negatywnych konsekwencji palenia, usuwanie bodźców w otoczeniu prowokujących do palenia w celu eliminowania palenia, umiejętności radzenia sobie z wydarzeniami stresującymi wywołującymi pragnienie zapalenia papierosa w celu zapobieganie nawrotom palenia; (4) modyfikowanie przekonań związanych z paleniem i podejmowanie aktywności dostarczających przyjemności w celu eliminowanie palenia.
Kontrolowanie problemów psychosomatycznych:
► Syndrom jelita drażliwego - relaksacja, rozwiązywanie problemów i radzenie sobie ze stresem; (2) hipnoterapia w celu relaksacji przez tworzenia wyobrażeń.
► Chroniczny ból bez fizycznej przyczyny – (1) relaksacja w celu kontrolowania bólu; (2) eliminacja czynników wzmacniających reagowanie bólem i koncentrowanie się na nim; (3) rozwiązywanie problemów, modyfikacja przekonań związanych z bólem; (4) biofeedback w celu kontrolowania bólu.
► Migrenowe bóle głowy – (1) relaksacja w celu kontrolowania bólu.
► Choroby reumatyczne - relaksacja, rozwiązywanie problemów i modyfikacja przekonań w celu redukowaniu bólu i zwiększenia aktywności.
► Neuropatyczny ból związany z AIDS i upośledzenie funkcjonowania - relaksacja, rozwiązywanie problemów i modyfikacja przekonań związanych z bólem.
► Rak - relaksacja, radzenie sobie ze stresem i rozwiązywanie problemów w celu redukowania negatywnych skutków ubocznych chemioterapii, cierpienia i bólu związanego z chorobą; (2) relaksacja wspomagana wizualizacją w celu odprężenia i umysłowego oddzielenia się od bólu i objawów; (3) rozwiązywanie problemów wspomagane przez partnera.
► Zespoł Teurette - zmiana reakcji nawykowych w celu redukcji tików i upośledzenia funkcjonowania społecznego.
► Niezadowolenie z małżeństwa lub konflikt - komunikacja i udzielanie sobie wzajemnie wzmocnień.
►Depresja poprzedzona problemami małżeńskimi - komunikacja i udzielanie sobie wzajemnie wzmocnień.
►Uzależnienie od alkoholu jednego z małżonków - komunikacja i udzielanie sobie wzajemnie wzmocnień (1) w fazie eliminacji picia (+ wspomaganie przyjmowania leku) i (2) po uzyskaniu abstynencji w celu zapobiegania nawrotom.
► Zaburzenia orgazmu u kobiet pierwotne - doznawanie przyjemności seksualnej.
Wobec małżonków lub rodziców dziecka lub dorosłego przejawiającego problem (zabieganie nawrotom lub leczenie)
► Schizofrenia w celu zapobiegania nawrotom – komunikacja i rozwiązywanie problemów w celu radzenia sobie ze stresem, edukacja o chorobie, powstawaniu, wczesnych sygnałach nawrotu i zasadach leczenia farmakologicznego
w celu zapobiegania nawrotom:
►Depresja w celu zapobiegania nawrotom - komunikacja i rozwiązywanie problemów w celu radzenia sobie ze stresem, edukacja o chorobie, powstawaniu, wczesnych sygnałach nawrotu i zasadach leczenia farmakologicznego
►schizofrenia - komunikacja i rozwiązywanie problemów w celu radzenia sobie ze stresem,
edukacja o chorobie, powstawaniu, wczesnych sygnałach nawrotu i zasadach leczenia
farmakologicznego, w celu zapobiegania nawrotom
zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży
► Zachowania opozycyjno-buntownicze i agresywne u dzieci w wieku przedadolescencyjnym – uczenie rodziców zasad stosowania wzmocnień wobec dzieci, modelowania zachowania prospołecznego, i utrzymywania kontroli
► Zachowania antyspołeczne i przestępcze u młodzieży - uczenie rodziców konsekwentnego nagradzania zachowań prospołecznych i karania antyspołecznych, i modelowania zachowań prospołecznych
► Otyłość u dzieci w wieku przedadolescencyjnym – rodzice modelują właściwy sposób odżywiania się i eliminują z otoczenia dziecka pokarmy wysokokaloryczne.
► Autyzm u dzieci młodszych - stosowanie przez rodziców wzmocnień w celu uczenia dzieci nowych zachowań.
c) PRZEWARUNKOWANIE I UCZENIE BRAKUJĄCYCH UMIEJĘTNOSCI
Dorośli:
►zaburzenie osobowości z pogranicza– ekspozycja na bodźce wywołujące silne negatywne
emocje + uczenie radzenia sobie ze stresem i tolerowania emocji;
► bulimia - zdrowe odżywianie się, rozwiązywanie problemów, nowe zachowania w
stresujących sytuacjach w celu zapobieganie nawrotom + ekspozycja na bodźce , które budzą
lęk (spożywanie pożywienia) z zapobieganiem reakcji wymiotowania.
Pary małżeńskie:
►dysfunkcje seksualne u kobiet- ekspozycja na doświadczenia seksualne, które budzą lęk +
uczenie komunikacji.
Wobec dzieci i młodzieży:
►Zaburzenia lękowe u dzieci w wieku przedadolescencyjnym – stopniowa ekspozycja na sytuacje wywołujące lęk z modyfikacją przekonania dotyczącego braku zdolności do poradzenia sobie z tą sytuacją.
► Zaburzenia depresyjne u dzieci w wieku przedadolescencyjnym i młodzieży - umiejętności interpersonalne, aktywności sprawiające przyjemność, osiąganie celów, modyfikowania depresogennego myślenia, relaksacja.
► Zaburzenia zachowania opozycyjno-buntownicze i agresywnych u dzieci w wieku przedadolescencyjnym - rozwiązywanie problemów społecznych, odraczanie reagowania i samokontrola, uwzględnianie konsekwencji własnego zachowania.
► Stres związany z zabiegami medycznymi - modelowanie zmniejszania się lęku u dzieci ponadośmioletnich; odwracanie uwagi od zabiegu u dzieci poniżej ośmiu lat.
2. Interwencje podejścia poznawczego
a) MODYFIKACJA PRZEKONAŃ
► Fobia społeczna - postrzeganie własnej osoby i konsekwencji negatywnej oceny ze strony ludzi (+ ekspozycja).
► Lęk uogólniony - nierealistyczne postrzeganie zagrożenia i percepcja własnych możliwości poradzenia sobie (+ ekspozycja).
► Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne - nierealistyczne przekonania związane z występowaniem lęku obsesyjnego (+ ekspozycja).
► Panika - interpretacja fizjologicznych doznań wywołujących atak.
► Zespół stresu pourazowego – przekonania dotyczące konsekwencji wydarzenia traumatycznego i własnej roli w wydarzeniu (+ ekspozycja w wyobraźni).
► Depresja - nierealistyczne przekonania dotyczące własnej osoby, przyszłości i braku możliwości poradzenia sobie z ludźmi (+ ekspozycja na wzmocnienia pozytywne + trening rozwiązywania problemów).
► Uzależnienie od nikotyny - nierealistyczne przekonania dotyczące palenia papierosów.
► Syndrom jelita drażliwego – przekonania związane z występowaniem objawów.
► Niezadowolenie z małżeństwa lub konflikt - nierealistyczne przekonania dotyczące roli małżeństwa i wzajemnych oczekiwań.
Wobec młodzieży
► Zaburzenia lękowe - nierealistyczne przekonania dotyczące braku możliwości poradzenia siebie z sytuacją wywołującą lęk (+ ekspozycja).
► Zaburzenia osobowości z pogranicza - klaryfikacja i interpretacja dotycząca przywiązania, separacji, tolerancji na separację, zdolności do myślenia o sobie w relacji do innych i rozumienia stanu umysłu innych ludzi.
Problemy psychosomatyczne:
► Chroniczny ból bez fizycznej przyczyny - klaryfikacja i interpretacja emocji wobec siebie i innych ludzi, oraz doświadczeń emocjonalnych z osobami znaczącymi w przeszłości (+masaż lub ćwiczenia aktywizujące napięte obszary mięśni wstrzymujące uczucia).
► Syndrom jelita drażliwego - klaryfikacja i interpretacja dotycząca problemów emocjonalnych związanych z występowaniem bólu i innych objawów.
► Niezadowolenie z małżeństwa lub konflikt - klaryfikacja i interpretacja dotycząca uczuć, przekonań i oczekiwań wobec siebie, partnera i małżeństwa, które są w całości lub jedynie częściowo poza świadomością w celu uzyskania wglądu, i aby na poziomie świadomym je zmienić lub negocjować.
► Rak - koncentracja na problemach emocjonalnych i tworzenie społecznego wsparcia; dzielenie się emocjami związanymi z chorobą i tworzenie wspierających relacji w grupie terapeutycznej w celu w kontrolowania problemów psychologicznych związanych z chorobą.
► Uzależnienie od narkotyku - koncentracja na problemach emocjonalnych i tworzenie społecznego wsparcia; dzielenie się emocjami związanymi z chorobą i tworzenie wspierających relacji w grupie terapeutycznej.
► Małżeńskie problemy od łagodnych do umiarkowanych - koncentracja na problemach emocjonalnych; wyrażanie emocji.
► Niezadowolenie z małżeństwa lub konflikt - modyfikowanie relacji między małżonkami.
Wobec wszystkich członków rodziny
►Zaburzenia zachowania antyspołeczne i przestępcze u młodzieży - modyfikowanie relacji rodzinnych, szkolnych i rówieśniczych, w które jest zaangażowany adolescent.
►Schizofrenia - modyfikowanie relacji między rodzicami a chorymi na schizofrenię dorosłymi dziećmi. (zapobieganie nawrotom schizofrenii)
6. psychoterapia interpersonalna (jest zaliczana do podejścia humanistycznego lub do do psychoanalitycznego , gdy zawiera analizę relacji z psychoterapeutą.
► Depresja – rozwiązywanie konfliktów i uzupełnianie deficytów w komunikowaniu się mających udział w powstaniu i utrzymywaniu zaburzenia
► Bulimia – rozwiązywanie konfliktów i uzupełnianie deficytów w komunikowaniu się mających udział w powstaniu i utrzymywaniu zaburzenia, bez brania pod uwagę sposobu odżywiania się, postawy wobec kształtu i wagi ciała. kontrolowania się w zakresie przyjmowania pokarmu i wymiotowania; równie skuteczna jak poznawczo- behawioralna
7. Interwencja oparta na wspieraniu bez specyficznych technik (czynniki niespecyficzne)
►Schizofrenia - zorganizowanie przy udziale profesjonalisty sieci wsparcia; dzielenie się własnymi rozwiązaniami i udzielanie sobie wsparcia w grupie złożonej z kilku rodzin, w celu zapobiegania nawrotom.
8. Interwencja podejścia poznawczego same lub w połączeniu z interwencjami podejścia behawioralnego
a) Modyfikacja przekonań - zaburzenia psychiczne i problemy psychosomatyczne oraz
uzależnienia
dorośli:
►Panika - interpretacja fizjologicznych doznań wywołujących atak paniki;
►Uzależnienie od nikotyny - przekonania dotyczące palenia papierosów;
pary małżeńskie:
►Niezadowolenie z małżeństwa lub konflikt - nierealistyczne przekonania dotyczące roli
małżeństwa i wzajemnych oczekiwań.
b) Modyfikacja przekonań z przewarunkowaniem
zaburzenia psychiczne – dorośli:
► fobia społeczna – postrzeganie własnej osoby i konsekwencji negatywnej oceny ze strony
ludzi + ekspozycja na bodźce lękotwórcze w rzeczywistości;
► lęk uogólniony - nierealistyczne postrzeganie zagrożenia i percepcja własnych możliwości
poradzenia sobie+ ekspozycja na bodźce lękotwórcze w rzeczywistości;
►zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne - przekonania związane z występowaniem lęku
obsesyjnego + ekspozycja na bodźce lękotwórcze w rzeczywistości;
►zespół stresu pourazowego – przekonania dotyczące konsekwencji wydarzenia
traumatycznego i własnej roli w wydarzeniu + ekspozycja na bodźce lękotwórcze w
wyobraźni.
Zaburzenia psychiczne- dzieci i młodzież:
►zaburzenia lękowe u młodzieży - nierealistyczne przekonania dotyczące braku możliwości
poradzenia siebie z sytuacją wywołującą lęk + ekspozycja na bodźce lękotwórcze;
► zaburzenia lękowe u dzieci w wieku przedadolescencyjnym - stopniowa ekspozycja na
sytuacje wywołujące lęk z modyfikacją przekonania dotyczącego braku zdolności do
poradzenia sobie z tą sytuacją.
c) Modyfikacja przekonań z uczeniem brakujących umiejętności
c) zaburzenia psychiczne - dorośli:
► depresja - modyfikacja przekonań dotyczących siebie, przyszłości i braku możliwości
poradzenia sobie z presją ze strony i wzmocnienia pozytywne (aktywności dające
przyjemność) oraz rozwiązywanie problemów.
problemy psychosomatyczne - dorośli:
► chroniczny ból bez fizycznej przyczyny – relaksacja w celu kontrolowania bólu, eliminacja
czynników wzmacniających reagowanie bólem i koncentrowanie się na nim, rozwiązywanie
problemów, modyfikacja przekonań związanych z bólem i biofeedback w celu kontrolowania
bólu;
►choroby reumatyczne - relaksacja, rozwiązywanie problemów i modyfikacja przekonań w
celu redukowaniu bólu i zwiększenia aktywności;
►neuropatyczny ból związany z AIDS i upośledzenie funkcjonowania - relaksacja,
rozwiązywanie problemów i modyfikacja przekonań związanych z bólem;
►uzależnienie od nikotyny - planowane zmniejszanie palenia lub planowane palenie w celu
przygotowania do rzucenia palenia, edukacja dotycząca negatywnych konsekwencji palenia,
usuwanie bodźców w otoczeniu prowokujących do palenia w celu eliminowania palenia,
umiejętności radzenia sobie z wydarzeniami stresującymi wywołującymi pragnienie zapalenia
papierosa w celu zapobieganie nawrotom palenia, modyfikowanie przekonań związanych z
paleniem i podejmowanie aktywności dostarczających przyjemności w celu eliminowanie
palenia.
9. Interwencje podejścia integracyjnego: humnistyczno- psychoanalitycznego i humanistyczno -behawioralnego
a) Rozwiązywanie konfliktów interpersonalnych i poprawianie komunikacji przez analizę relacji z osobami z otoczenia i z terapeutą (psychoterapia interpersonalna))
►depresja – rozwiązywanie konfliktów i uzupełnianie deficytów w komunikowaniu się
mających udział w powstaniu i utrzymywaniu zaburzenia;
► bulimia – rozwiązywanie konfliktów i uzupełnianie deficytów w komunikowaniu się
mających udział w powstaniu i utrzymywaniu zaburzenia, bez brania pod uwagę sposobu
odżywiania się, postawy wobec kształtu i wagi ciała.
b) Przewarunkowanie i uczenie brakujących umiejętności (psychoterapia dialektyczna) – zaburzenia osobowości – dorośli:
– ► zaburzenie osobowości z pogranicza - uczenie radzenia sobie ze stresem i tolerowania
silnych negatywnych emocji i ekspozycja na bodźce wywołujące silne negatywne emocje
10. Interwencja oparta na wspieraniu (Wspieranie – choroba psychiczna w celu zapobiegania nawrotom )
wszyscy członkowie rodziny:
...
wsobietylkoja