Przykłady ćwiczeń ortofonicznych.doc

Przykłady zabaw i ćwiczeń artykulacyjnych

Ćwiczenia oddechowe

1. Wąchamy kwiatek tak, aby jak najdłużej zapamiętać jego zapach.
2. Zdmuchiwanie kawałków waty lub styropianu najpierw z gładkiej powierzchni a następnie z szorstkiej.
3. Nadmuchiwanie balonika jednym wydechem.
4. Dmuchanie na świecę, aby płomień wyginał się, ale nie gasł.
5. Dmuchamy na pasek papieru 2x6 cm, aby papier najdłużej utrzymywał się pod takim samym kątem.
6. Robienie dużej ilości baniek mydlanych poprzez wydychanie powietrza przez rurkę.
7. Robienie baniek mydlanych, pojedynczych, wydychanie powietrza przez powoli, żeby bańka nie pękła.
8. Huśtanie zabawki – leżenie na plecach, na brzuchu; książka a na niej zabawka, wdech i wydech, aby zabawka nie spadła.
9. Ćwiczenia oddechowe wspomagane ruchem rąk naciskamy palcami brzuch, ręce na biodrach wdech ręce w tył (łokcie), wydech łokcie do przodu.
10. Rozkrok, wdech- ręce w górę, wydech w dół.
11. Ręce bokiem w górę- wdech, nogi ugięte ręce w dół- wydech.
12. Dmuchamy na kawałki styropianu i wymawiamy głoskę: f, sz, cz, ch.

Ćwiczenia artykulacyjne

Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenie poszczególnych narządów mowy. Wymowa każdej głoski wymaga odmiennego ułożenia narządów artykulacyjnych i innej pracy mięśni. Ćwiczenia powtarzamy tak długo, aż dziecko wykona je poprawnie.

Wargi

1. Zaciskanie warg naprzemiennie: górna na dolną, dolna na górną.
2. Mocne wydmuchiwanie powietrza, zaciskamy wargi.
3. Rozciągamy wargi jak przy głosce “i”.
4. Rozchylanie warg jak przy głoskach u – e, u –l.
5. Wysuwamy wargi do przodu wargi, ruchy okrężne w jedną i w drugą stronę.
6. Cmokanie.
7. Parskanie – wprawianie warg w drgania.
8. Ściągamy wargi jak przy “u” i cmokamy – robimy całuski.
9. “Ryjek” – robimy całuski, aby było widać zęby.
10. Robimy ryjek i podciągamy górną wargę do nos.
11. Wciągamy policzki do wnętrza buzi.
12. Gra na grzebieniu.
13. Ssanie górnej wargi a później dolnej.
14. Zamknąć zęby i rozciągać wargi, aby zęby były widoczne.

Język

1. Wysuwanie “ostrego” języka, język nie dotyka warg.
2. Język “wąski” kierujemy w kąciki warg raz w jedną raz w drugą stronę
3. “Miseczka” – język szeroki dotykamy do górnych zębów.
4. Unosimy język na górną wargę – raz szeroki raz wąski.
5. Czubek języka dotykamy raz do górnych raz do dolnych zębów.
6. “Miotełka” – wymiatanie co jest nie potrzebne u górnych zębów, u dolnych zębów.
7. Czubkiem języka liczymy wszystkie zęby.
8. Masujemy językiem podniebienie.
9. Wpychamy policzki czubkiem języka, raz z jednej, raz z drugiej stron
10. „Śliweczka” – przesuwamy język z jednej strony na drugą.
11. Czubkiem języka dotykamy: nos, brodę.
12. “Rynienka” – język “w rulon” i dmuchamy.
13, Oblizujemy wargi językiem raz w jedną, raz w drugą stronę.
14. “Przyssać” język do podniebienia do podniebienia i chwilę przytrzymać.
15. “Przyssać” język i mlaskać.
16. .Środek języka “przyssać” i kląskamy.
17. Język do górnych zębów i “wypychamy” powietrze.
18. Czubek języka między wargi i “parskamy”.
19. Język do gry i staramy się wypowiedzieć “t,t”, t-d, t- d- n (przygotowanie do wymowy “r”).

Podniebienie miękkie

1. Ziewanie – opadanie i unoszenie podniebienia miękkiego.
2. Wdech powietrza nosem, wydech ustami.
3. Wdech powietrza ustami i wydech ustami (nos zaciśnięty).
4. Energiczne wymawiamy dz- k, uk, ch, uch.
5. Gęganie gąski – buzia otwarta.
6. “Chory miś” – naśladowanie kaszlu, chrząkanie, płukanie gardła, chuchanie.
7. Odkurzacz – wciągamy powietrze przez rurkę, aby wata (styropian) przykleił się do końca rurki i przenosimy na drugą stronę.
8. Wciągamy policzki do wnętrza jamy ustnej, a następnie rozluźniamy je.

Ćwiczenie słuchu fonematycznego

1. Rozpoznawanie dźwięków: drewno, puszka, metal, szklanka, papier (zmieniamy kolejność dźwięków).
2. Różnicowanie dźwięków: toczenie piłeczki pingpongowej, kamyki, moneta, łyżka, klocki, 2 szklanki- 1 z wodą,
3. Różnicowanie dźwięków: uderzanie o łyżeczki, przelewanie wody, darcie papieru, uderzanie klocków,
4. Różnicowanie dźwięków: cukier, gwoździe, kasztany, kamyki (przedmioty uderzamy w pudełku i potrząsamy).
5. Określanie kierunku, z którego dochodzi dźwięk – określanie kiedy jest cicho, kiedy jest cicho, kiedy głośno.
6. Określanie kiedy szybko, kiedy wolno stukamy pałeczka.
7. Rozpoznajemy wysokość dźwięków: wysoki- niski.
8. Rozpoznajemy wysokość melodii piosnek.
9. Powtarzanie wystukiwanych rytmów.
10. Wyróżnianie sylab – wołanie sylab: 0- lu!, Kry- siu!
11. Wołanie wyrazów i klaskanie tyle samo, układanie klocków, rozpoczynamy od wyrazów 2- sylabowych, a później wielosylabowych),
12. Rozpoznajemy pierwszą sylabę: la-, po-, su-.
13. Pokazujemy obrazki i pytamy na jaką sylabę rozpoczynają się obrazki.
14. Dzieci sugerują obrazki wg rozpoczynających się sylab.
15. Mówimy słowa, dzieci klaszczą, gdy słyszą określoną sylabę, np. la,
16. Układanie wyrazów wg sylab końcowych (obrazki) mowa- sowa.
17. Mówimy wyraz, dziecko wyróżnia sylabę początkową.
18, Dziecko otrzymuje obrazki, nazywa je i wyróżnia końcową sylabę.
19. „ Łańcuch sylabowy” – mówimy słowo, dziecko określa sylabę końcowa i podaje wyraz na tę sylabę: woda- dama-maska- kaszka.
20. Wyodrębnianie głoski początkowej – wyrazy rozpoczynające się samogłoskami a później spółgłoskami
21. Wyodrębnianie spółgłoski na końcu:
lot, but, bilet, beret, kot, płot, most
22.  Wyodrębnienie głosek w środku: np. “o”
kos, los, noc, tor, kot,
las, rak, pas, mak,
sum, huk, mur, wór, buk, łuk,
23. Wyodrębnienie spółgłosek:
odwaga, figa, kogut, waga, naga, droga,
buda, rad, pada, woda, lada,
koza, wozy, lizak, wazon, mazak,
korek, murek, teren, worek, karta.

Wierszyki dźwiękonaśladowcze doskonalące wymowę

Co mówią zwierzaki?
Co mówi bocian, gdy żabę zjeść chce? Kle, kle, kle.
Co mówi żaba, gdy bocianów tłum? Kum, kum, kum.
Co mówi kaczka, gdy jest bardzo zła? Kwa, kwa, kwa.
Co mówi kotek, gdy mleczka by chciał? Miał, miał, miał.
Co mówi kura, gdy znosi jajko? Ko, ko, ko.
Co mówi kogut, gdy budzi w kurniku? Kukuryku.
Co mówi koza, gdy jeść jej się chce? Mee, mee, mee.
Co mówi krowa, gdy braknie jej tchu? Mu, mu, mu.
Co mówi wrona, gdy wstaje co dnia? Kra, kra, kra.
Co mówi piesek, gdy kość zjeść by chciał? Hau, hau, hau.
Co mówi baran, gdy spać mu się chce? Bee, bee, bee.
Co mówi ryba, gdy powiedzieć chce?
Nic! Przecież ryby nie mają głosu!

Wiersz na kilka głosów
Jedzie pociąg – fu fu fu fu,
Trąbka trąbi – tru tu tu tu tu,
A bębenek – bum bum bum bum,
Na to żabki – kum kum kum kum.

Woda z kranu – kap kap kap kap,
Konik człapie – człap człap człap człap,
Mucha brzęczy – bzy bzy bzy bzy,
A wąż syczy – sss sss sss sss.

Baran beczy - be be be be,
A owieczka - me me me me,
Zegar cyka – cyk cyk cyk cyk,
A dzwoneczki – dzyn dzyn dzyn dzyn.

Idzie pani, wietrzyk wieje
Idzie pani: tup tup tup,
Dziadek z laską – stuk stuk stuk,
Skacze dziecko – hop hop hop ,
Wieje wietrzyk – fiut fiut fiut ,
Kropi deszczyk – puk puk puk
Deszcz ze śniegiem – chlup chlup chlup,
A grad w szyby – łup łup łup.

Wesołe i smutne okrzyki
Tam na wróble stoi strach – ach, ach!
Jaki duży wyrósł groch – och, och!
Ty wietrzyku liśćmi chwiej – hej, hej!
Heli dobrze w szkole szło – ho, ho!
Znów od rana w kuźni ruch – buch, buch!
Płaksa nie wie czego chce - eeeeeeee!
Drzemią kury w cieniu lip – cip, cip!
Przeskoczymy przez ten kloc – hoc, hoc!
Przemknął zając w poprzek bruzd – szust, szust!
Traktor na zakręcie znikł – pyk, pyk!
Krówki w polu mokną w dżdzu – mu, mu!
Znowu rozlał mi się klej- ojej!
Deszcz załzawia oczka szyb – chlip, chlip!
Poszedł kaczki wołać Jaś – taś, taś!
Nie wrzeszcz, bo to ledwie świt – cyt, cyt!
Wrona też swój okrzyk ma – kra, kra!
Jurek Władka zgubi trop – hop, hop!
Od niedzieli zima zła – hu, ha!
Do snu nucą kotki dwa –aaaa!
/ Jest okrzyków tyle, że mnie wystarczą właśnie te. Komu mało,
niech ten coś wymyśli sam/.
Piłka skacze, więc ją złap – tap, tap, tap!
Zegar tyka, tak jak nikt – tik, tak,tik!
Woda kapie równo w takt – kap, kap, kap!
Trąbka tak wesoło gra – tra, ta, ta!

Maszyna do pisania
Jestem maszyna do pisania.
Piszę litery i zdania:
AAAAAAAA – miała pani psa,
gdy pisała na maszynie,
to ten piesek siedział przy niej.
Ziewał – AAAAAAAA!
UUUUUUUU – bardzo nudno psu.
Pani taka jest zajęta, że o piesku nie pamięta.
UUUUUUU – bardzo nudno psu.
IIIIIIIIIIIIII – patrzy pies na drzwi,
inne pieski są na dworze,
a on z domu wyjść nie może,
YYYYYYYY- warczy bo jest zły.
OOOOOOO- kto to warczy, kto?
kiedy pani skończy pracę, wyprowadzi psa na spacer.

Wymowa “r”
Bardzo jest trudno powiedzieć “r”.
Na razie Azor warczy “wlll”
Lecz, gdy przeczytał po słowie słowo.
Będzie już warczał prawidłowo.
Cała rodzina już mówi “r”
I nawet Azor warczy “wrrr”
Wróbel Szary wróbel ostrym piórkiem narysował srebrną chmurkę.
Kurka Kurka pstra ta z kokardą, fermę ma jaj na
Mruczek Bury, gruby Mruczek wdrapał się na gruszkę, pazurkami
zrywa czerwoną pietruszkę.
Ratlerek Zarobił trzy grosze roztropny ratlerek w skarbonce ma czwarty,
zbiera na rowerek.
Reksio Mądraliński Reksio – seter, sam na drutach robi sweter.
Żuraw W dniu urodzin żuraw wronie podarował grudkę szronu. Sarnie
wręczył worek wiatru i ćwierć rurki makaronu.
Kruk W kawiarni pod parasolem z ogromnego rabarbaru, kruk
rozgrzewał się herbatą ze srebrnego rabarbaru.
Kanarek Raz śrubokrętem sprytny kanarek zreperowal stary zegarek
Borsuk Chytry borsuk “Jędrek-Mędrek”, uparciuszek z miną hardą
uciera z rodzynkami, pasternakiem i musztardą.
Karaś z rakiem Raniusieńko karaś z rakiem gra w czerwone z tatarakiem.
Nosorożec W cyrku “Trele- Morele” straszny powstał rwetes, rumor.
Nosorożec na trapezie raptem stracił dobry humor.
Krówka Ruda krówka na spacerku wierci rogiem dziury w serku.
Arbuz Czarną kredką gruby arbuz nagryzmolił – “Zaraz wrócę!”
Poturlał się do fryzjera, wkrótce wrócił w pstrej peruce.
Truskawka Rozbeczała się truskawka i pomidor z modrym bratkiem,
agrest podarł mi sweterki – czarna rozpacz w drobna kratkę.

Wymowa głosek syczących i szumiących

Ulica Śmieszna
Jeśli komuś smutno i do płaczu śpieszno,
nich się uda śpiesznie na ulicę śmieszną.
Na Śmiesznej w powietrzu dźwięczy śmiechu nuta,
bo jeszcze o smutkach nikt nie słyszał tutaj.
Szyby w oknach drżą od śmiechu szczerego...
to dzieci się śmieją – “z czego?” – z byle czego.
I śmiech od ścian domów odbija się echem,
bo tam każdy z każdym rozmawia z uśmiechem.
Słońce tam świeci ponad każdym domem,
jeśli w chmurce zniknie to tylko na chwilkę.
Na Śmiesznej ulicy śmiech wkoło się słyszy
od rana do nocy nawet w nocnej ciszy.
Bo nocą po Śmiesznej spacerują koty
a kotom po głowach chodzą śmieszne psoty.
Więc zamiast się smucić to na Śmieszną śpieszcie,
jeśli tylko jest taka w waszym mieście.

Szczypawka
Jedna szczypawka, drugiej szczypawce
Opowiadały bajki na trawce.
Obok usiadły dwa małe świerszcze,
mówiły ładnie, prosiły jeszcze.

Lato
Szumi, szumi woda, szumi, szumi las.
Szumią, szumią pola, lato wita nas.
Szumi, szumi woda, szumi, szumi las.
Szumią, szumią pola, wiatr ochłodzi nas.

Szklarz
Wyleciały szyby z okien, szklarz popatrzył jednym okiem.
Nowe szyby wstawił szybko, możesz usiąść znów pod szybą.

Drukarz
Wydrukował książkę drukarz, a ty w niej wierszyków szukasz.
Gdy podrośniesz już troszeczkę, sam przeczytasz tę bajeczkę.

Deszczyk
Szumi, szumi drobny deszczyk. Płacze, płacze kapuśniaczek.
A nasz kasztan szumi, szumi, kiedyż ja wiosnę zobaczę.
Już nie długo po przylaszczki w las popędzi Jaś z Bartoszkiem.
Szumi, szumi drobny deszczyk będzie wiosna jeszcze troszkę.
Szpak szczebiocze na kasztanie, ciesz się, ciesz się, że deszcz pada.
Taki deszczyk dla kasztana jest jak pyszna lemoniada.

Skrzaty
Szara jesień szara, szumią, szumią liście.
Poszły małe skrzaty, szukać ciepłej chaty.
Szukają, szukają, mało czasu mają.
Gdy się nie pośpieszą, kaszlu wnet dostaną.

Ptasie plotki
...