Marian Pilot - W słońcu, w deszczu.rtf

Marian Pilot

w słońcu, w deszczu

Prawo jazdy

Dom był odmienny i choć pośrodku wsi, osobny. Odmienny, bo jakby nie z tych czasów, z dawnego czasu, sprzed wojny, drugiej, może nawet sprzed tamtej, pierwszej: drewniany, pod strzechą prze­ gniłą, porośniętą grubo mchem. Pod strzechą — nie chałupa jednak, dom drewniany to był właśnie: rozległy, rozparty szeroko, z każdej strony cztery wielkie okna, po dwa okna w szczytach, wzniesio­ ny wysoko dach, nad nim wyżej jeszcze ceglany komin. Cały zaś dom osłonięty dwoma starymi, ro­ złożystymi lipami, które zwierały się swoimi koro­ nami ponad strzechą: jakby jeden dach jeszcze.

Dom więc odmienny i osobny, choć prawie w środ­ ku wsi: tuż obok, za płotem, zagroda sołtysa Jagły, dalej budynek poczty, z drugiej zaś strony — cały ciąg domów usadowionych gęsto jeden obok drugie­ go aż do biegnącej po nasypie szosy. Tylko że tamte domy inne, takie, jakie przeważnie teraz już po wsiach bywają: cegła, beton, dachy z papy lub bla­ chy, tu i ówdzie też — piętrowe, z płaskim dachem

domy, świecące ceglaną golizną pośród ogródków z rabarbarem i karłowatymi jabłonkami. Więc jak raróg trochę ten dom drewniany i stary, ledwo od­ grodzony od drogi kruszejącym starym płotem, za­ słaniający widok na tak samo rozległą i tak samo słomą poszytą stodołę, na ciąg niskich stajni i chle­ wików, z dwu stron otaczających podwórze. Wszyst­ ko to — w drzewach, w krzewach, zaroślach bzów, malin, jeżyn, nie tykanych, krzących się nieporzą- dnie i dziko, porastających wszystkie kąty, wypeł­ zających z wolna coraz dalej na podwórko, w opłot­ ki, ' obrastających i podźwigających w powietrze sztachety płotu...

Stary dom. W starym domu starzy ludzie. Gospo­ darz, Feliks Małolepszy, już osiemdziesięcioletni prawie, Małolepsza też już po < sześćdziesiątce do­ brze; starzy ludzie, dziad i baba. Starzy ludzie, syn młody: Bolek na dwadzieścia cztery lata. Niczym je­ dynak on; siostra i bracia, wszyscy grubo od niego starsi, dawno rozproszyli się po świede, pojawiają się teraz od czasu do czasu w rodzinnym domu przy okazji świąt, obcy prawie ludzie.

Kiedy starsi synowie poszli w świat i Małolepszy pojął, że nie wrócą nigdy i pod żadnym pozorem, zaczął troskać się o to, żeby tak samo nie stało się z najmłodszym. I jeśli Bolek znał okrąg świata choć odrobinę rozleglejszy od horyzontu rodzinnej wsi, to wbrew ojcu zawsze czy poza jego wiedzą. Im bar­ dziej szedł w lata gospodarz, tym stawał się draż­ liwszy i bardziej zazdrosny o każdy krok syna.

Jeśli więc Bolek mógł zacząć chodzić na kurs sa­ mochodowy, to dlatego tylko, że prezeska Koła Go- Hfc spodyń miała chody i znajomości w gminie, kurs

na miejscu, parę razy w tygodniu instruktorzy

MM

przyjeżdżali do wsi i w szkolnych klasach i na szkol­ nym boisku pohukiwali, i pokimali na kilkunastu wylęknionych amatorów jazdy. Szkoła za wysokim parkanem i nie było widać, co się tam dzieje, ale z wolna nadszedł czas, kiedy podrapany fiat z żół­ tym pasem począł się wytaczać na asfaltową szosę przecinającą wieś...

Podskakuje właśnie ów szkolny samochód jak ko­ rek na fali. Bolek Małolepszy, wylękniony, kurczo­ wo uczepił się kierownicy. Brodaty, szykownie ubra­ ny w dżinsowy stroik instruktor jazdy, trzęsąc się na sąsiednim siedzeniu jak w czkawce, wołał:

:— Sprzęgło! Sprzęgło... — Ale samochód podska­ kiwał dalej. — Lewa noga! Lewa noga!!!

Samochód wykonał jeszcze kilka tygrysich sko­ ków, zatrzymał się: Bolek nie bardzo wiedział, czy dlatego, że to on nacisnął na pedał hamulca, czy też dlatego, że zahamował instruktor.

Instruktor poskubywał bródkę, zerkał na Bolka z niechęcią.

—              No, bracie — powiedział drwiąco. — Lewa no­ ga... Od pół godziny ci mówię: lewa noga, a ty nie rozumiesz. W wojsku cię tego nie nauczyli?

—              Nie byłem w żadnym wojsku — odrzekł Bo­ lek ponuro i potarł jednym gumowym butem o dru­ gi, aż zaskrzypiało.

—              Jedynak — dogadywał instruktor jadowicie.

Bolek spojrzał na niego spode łba.

—              Gorzej. Wyskrobek. Wyskrobek, panie Boro­ wik. — Patrzył na instruktora wyzywająco. Tamten odwrócił oczy.

—              O, bracie — zmienił temat. — Choć but byś so­ bie zmienił. Ciężko w takich paputkach... No, zapa­ laj.

Bolek przekręcił kluczyk w stacyjce, w skupieniu zwalniał sprzęgło. Zastygł w pewnej chwili: zza za­ krętu wytoczył się niebieski autobus.

—              No! — ponaglił instruktor.

Bolek wpatrywał się w nadjeżdżający autobus. Naraz schylił się i równocześnie, przez przypadek może, nacisnął na pedał gazu: samochód zerwał się do przodu i w pędzie rozminął się z autobusem. Instruktor nacisnął na hamulec o pół sekundy za późno. Stali znowu. Instruktor wrzeszczał rozindy­ czony:

—              Do jasnej cholery, czy ty za grosz czucia nie masz?

Bolek siedział ze zwieszoną głową, milczał.

—              Co za parszywy fach — mruknął instruktor sam do siebie z żałością. — Nie wiadomo który kark ci damie. No, zawracaj...

Samochód teraz już bardzo powolutku potoczył się szosą z powrotem ku wsi, tak samo powoli wje­ chał na szkolny dziedziniec.

—              Podpisz pan — warknął instruktor i podsunął Bolkowi zeszyt.

Bolek wykonał długopisem jakiś zygzak. Krysia Ziętek tymczasem już niecierpliwie otwierała drzwi samochodu. Od jej starannie wyondulowanej głowy wionęło mocno perfumami. Była jak instruktor w dżinsach i sportowej bluzce.

—              Dzień dobry, panie Zenku! — wołała do instruktora.

—              Daj mi przecież wysiąść, narzeczona.

Bolek wykonał gest, jakby chciał ją klepnąć w za­ dek. Uskoczyła zawczasu, zaśmiała się drwiąco:

—              Aleś jechał! Jakbyś miał lejcki przykrótkie. Bolek uczuł, że ma całkiem odrętwiałe nogi.

&

i

Oparł się o dach samochodu. Obrzucił Krysię ponu­ rym spojrzeniem.

—              Lejcki — powiedział — to ja tobie przykrócę, narzeczona. I to mocno, narzeczona.

—              Narzeczona, narzeczona — zeźliła się Krysia. Wzruszyła ramionami wzgardliwie. — Coś nie przy­ pominam sobie...

—              Ale numer mojego kołnierzyka znasz?

—              A wybij sobie z głowy — wybuchnęła teraz Krysia śmiechem — przy mnie to byś musiał sam sobie nawet uszy myć.

—              Uszy — powiedział Bolek i natarł na Krysię całym ciałem — to ja ci od razu namydlę.

Krysia pisnęła i umknęła do środka wozu, zatrza­ snęła drzwiczki. Uchyliła je po chwili.

—              A w ogóle to Się pilnuj, tatulek ci już z mia­ sta wrócił — poinformowała i odwróciła się zaraz do instrukora, zaszczebiotała coś do niego.

Samochód ruszył nagle i kiedy oparcie wymknę­ ło się Bolkowi spod łokcia, poczuł, że ciągle jesz­ cze trzęsą mu się łydki. Przysiadł na schodkach

i              ściągnąwszy z jednej nogi gumiak, począł wytrzą­ sać z niego piasek i startą na miał słomę. Podniósł głowę, bo silnik zawył wściekle. Ale samochodu nie było już widać.

—              Tylko mi się nie rozwal, narzeczona — mruk­ nął Bolek sam do siebie.

W tejże chwili zza budynku szkoły rozległ się sil­ ny buk. Bolek miotnął gumiak ku bramie wyjazdo­ wej i skacząc na jednej nodze, popędził w ślad za nim. Przydepnął but bosą nogą i wyciągnął szyję ku szosie.

Rozległ się znowu strzał, z rury wydechowej ćwi­ czebnego fiata wydobył się wielki kłąb dymu, wóz

gwałtownie skoczył do przodu. Pędził, podskakując tak, jakby toczył się po świeżo zaoranym polu.

—              Wyżej, narzeczona, wyżej skacz! — wrzasnął Bolek w ślad za fiatem i pomachał wesoło gumia­ kiem podniesionym z Ziemi.

Stary Feliks Małolepszy szedł drogą przez wieś tak, jakby szedł przez własne pole: nie zauważając nikogo, coś do siebie pomrukując, paradną laską zakopiańską trącając przy tym i odrzucając do ro­ wu jakieś kamyczki i kozie bobki. Dumał nad czymś, coś ważył w myśli, widać było, że jakąś jedną spra­ wą tylko i wyłącznie jest przejęty — nie obchodzi­ ło go nic dokoła.

Tym zaś ciekawsze szły ku niemu spojrzenia z opłotków i zza węgłów, że wiadomo było, gdzie był i skąd — obuty w wyglansowane oficerki, oble­ czony w granatową marynarkę i białą koszulę pod krawatką — wraca; nie na tyle często zdarzały mu się takie wyprawy, by miały nie budzić sąsiedzkie­ go zainteresowania.

Patrzyli, zagadnąć go jednak nikt nie śmiał. Mógł zbyć byle czym, mógł scholerować i tylko narobić człowiekowi poruty; mógł nie zauważyć nawet i zo­ stawić ciekawskiego z rozdziawioną głupio gębą. Le­ piej nie nadstawiać łba — byli zawsze Małolepsi świszczypały i gwałtowniki, lata nawet ich nie powściągały i nie łagodziły: taki też był i ten wie­ kowy Feiiks Małolepszy. Wiekowy, a ciągle gospo­ darz — bo nawet pośród własnych synów nie zna­ lazł godnego siebie przeciwnika, żaden z nich nie zdołał wydrzeć mu rządu z rąk, woleli iść w świat i nie użerać się z nim, a może i tłuc bez końca. Ta­ kim sposobem został Małolepszy sam na gospodar­

ce — i kobietą jedynie i najmłodszym synem Bol­ kiem, który od najwcześniejszych lat jedyna ojco­ wa podpora...

Dumał o czymś stary Małolepszy z natężeniem i roztłukiwał okutym końcem laski grudy na drodze. Zerkali ku niemu sąsiedza z opłotków, z okien, nie śmiał podejść i zagadnąć nikt. Sołtys Jagło dopiero. Nic dziwnego, sołtys — zawsze sołtys. I Jagło — zawsze Jagło: chłop Obrotny, bystry, z tych, którzy wiedzą, jak do człowieka podejść i jak nie za­ pomnieć języka w gębie w najgorszej nawet sytua­ cji.

Jagło jakby umyślnie majstruje coś przy furtce, postukuje młotkiem. Ustaje na chwilę.

—              Z drogi, sąsiedzie — powiada tonem ni to stwierdzenia, ni to zapytania.

—              Z drogi — odpowiada wytrącony ze swoich rozmyślań Małolepszy posępnie. Ale przystaje. Gar­ bi się, opiera całym ciałem na lasce. Patrzy na są­ siada spod nasępionych brwi.

—              I jak tam, jak tam? — zadaje sołtys Jagło chytre, nieokreślone pytanie. Popatruje na starego mimochodem a badawczo.

—              O — odpowiada Małolepszy lekko, uciszając przy tym z wysiłkiem nierówny i pochrypujący od­ dech. — O! — wykrzykuje buńczucznie — wszystko dobrze, karczma we wsi. — I, jakby na potwierdze­ nie tego, wolną ręką podkręca Wąsa. Zaraz też zmie­ nia temat: — Płot reperujesz? Szczęść ci Boże! — rzuca na odchodne już. Wyraźnie nie ma cierpliwoś­ ci do żadnych pogawędek, nawet z sołtysem.

—              ... zapłać!' — odpowiada sołtys i dwoma palca­ mi dotyka ronda swojego kapelusza. Patrzy w ślad za sąsiadem z zastanowieniem. — Karozma we

li

wsi — mruczy do siebie — we wsi, ale czy czasami nie za księżą oborą?

Dziedzina Małopleszych była tuż — stary gospo­ darz skręcił w opłotki, wzdłuż szczytowej ściany do­ mu poszedł, otoczony stadkiem kur, które obskoczy- ły go z wielką nadzieją na żer, ku podwórzu, zatrzy­ mał się na chwilę u węgła domu, zlustrował rozleg­ ły dziedziniec: pusto tu było jednak. Parę warchla­ ków buszowało w pokrzywach koło starego kiera­ tu, nie zwracały uwagi na nic. Stary postał jeszcze chwilę, stuknął potem z niezadowoleniem laską

o              ziemię, wszedł do domu. Do sieni, dużej, mrocznej, pełnej gratów. Z sieni do kuchni.

Kuchenna izba była rozległa i ciemnawa — dwa nieduże okna oświetlały ją nikle — i mimo że po­ południe dopiero, od wielkiego ceglanego pieca z przypieckiem padał czerwony blask na stojące tu sprzęty. Wielki przede wszystkim, na dziesięciu chło­ pa stół i ciężką dębową ławę, odgradzającą stół od umiejscowionego w rogu izby szerokiego łoża, na którym piętrzyła się wielka, że aż piętrowa jakby pierzyna. Pod ścianą stał szeroki kredens z koloro­ wymi szybkami w drzwiczkach.

Stary wszedł do izby i nie ozwał się słowem. Z wolna dotarł do stołu i ostrożnie położył na ławie swoją zakopiańską laskę i kapelusz. Zdjął potem marynarkę i powiesił ją na krześle.

Małolepsza siedziała na zydelku przy piecu i rzu­ cała do ognia drobno porąbane drewka. Ze nie oży­ wał się stary, to nie ożywała się i ona. Spoglądała tylko w jego kierunku, równocześnie spokojnie i zręcznie podgamiając węgle w palenisku i hakiem przeczyszczając ruszt. A kiedy Małolepszy wysunął spod stołu niski zydelek i rozsiadł się na nim, po­

deszła i pomogła mi zdjąć oficerki. Ustawiła je w no­ gach łóżka.

Małolepszy siedział ciągle na zydelku i postęku­ jąc poruszał palcami nóg. Oparł łokcie o kolana i objął głowę dłońmi. Dumał dalej nad czymś usilnie.

—              Masz tam może w którym garnku trochę ciep­ łej wody? — ozwał się wreszcie. — Umyłbym nogi.

—              Jezus Maria! — wystraszyła się Małolepsza i aż odeszła na krok od pieca. — Co to ci tam w tym ośrodku zdrowia powiedzieli?

—              A nic — odparł niechętnie. — Jak to dokto- ry. Nic, kobieto.

—              Nic? To po co ci myć nogi?

—              Bo czuję, że mi trzeba, kobieto.

—              Nic ci nie powiedzieli, a ty tak? Poczekałbyś z tym choć do jutra, człowieku.

—              Kiedy czuję, że nie mam co czekać aż do jutra.

Małolepsza zamilkła. Poszarpując swój szary, gru­ by fartuch, patrzyła na Feliiksa Małolepszego, który bosymi piętami tąpał po podłodze niecierpliwie.

—              Żebyś się tylko nie zmylił — rzekła głosem pełnym stroskania. — Bo to przecież trzeci raz. To już nic tylko jedna poruta, zmylić się trzy razy.

—              Co ja mogę, że kostusia ma do mnie mało śmiałości.

—              Albo też ty jaką Inną za kostusię bierzesz.

—              Jak się ma moje lata — stwierdził Małolep­...