EKONOMISTA 2012 4 PAN.pdf

(1960 KB) Pobierz
A
R
T
Y
K
U
Ł
Y
MARIAN GORYNIA
*
Ewolucja pozycji gospodarki polskiej
w gospodarce światowej
Wstęp
Celem artykułu jest identyfikacja i ocena najważniejszych zmian i prawidłowości,
jakie wystąpiły w sferze znaczenia gospodarki polskiej w gospodarce światowej
w latach 1990–2010. W szczególności chodzi o dokonanie przybliżonego pomiaru
zmian roli Polski w międzynarodowej współpracy gospodarczej. W artykule nie
podejmuje się próby określenia i szczegółowego wyjaśnienia przyczyn zidentyfi-
kowanych tendencji. Zaobserwowane prawidłowości są wypadkową oddziaływa-
nia skomplikowanego splotu czynników, takich jak internacjonalizacja i globali-
zacja, transformacja gospodarek posocjalistycznych, wyłanianie się gospodarek
wschodzących itp. Ustalenie precyzyjnych zależności przyczynowo-skutkowych
pomiędzy tymi czynnikami a zauważonymi tendencjami, określenie kierunku tych
zależności, a także pomiar ich siły stanowiłyby zadanie wykraczające poza ramy
niniejszego artykułu.
W prowadzonym rozumowaniu przyjęto następujące założenia upraszczające:
1. Uwagę ograniczono do rozważań o charakterze makroekonomicznym, co im-
plikuje m.in. rezygnację z analizy uwzględnionych zmiennych w przekroju
branżowym, geograficznym itp., a tym bardziej powoduje konieczność abstra-
howania od wymiaru mikroekonomicznego omawianych procesów.
2. Analizie podlegają podstawowe dane opisujące międzynarodową pozycję go-
spodarki polskiej na tle gospodarki światowej oraz, w wybranych przypad-
kach, na tle gospodarek innych krajów. Zmienne uwzględnione w analizie to:
produkt krajowy brutto, eksport, import, zagraniczne inwestycje bezpośrednie
wychodzące i zagraniczne inwestycje bezpośrednie przychodzące. Taki dobór
Prof. dr hab. Marian Gorynia – Katedra Strategii i Polityki Konkurencyjności Między-
narodowej, Wydział Gospodarki Międzynarodowej, Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu; e-mail:
m.gorynia@ue.poznan.pl
*
404
Marian Gorynia
zmiennych wynika z dwóch okoliczności: po pierwsze, wybrane szeregi czaso-
we opisują syntetycznie jeden z najważniejszych aspektów współczesnej go-
spodarki światowej, a mianowicie procesy internacjonalizacji i globalizacji; po
drugie, chodziło o ograniczenie objętości artykułu. Przedstawiony dobór
zmiennych jest równoznaczny z poczynieniem znacznych uproszczeń. W ta-
kim ujęciu możliwe jest uzyskanie wyłącznie ogólnego obrazu w wybranym
obszarze badań.
3. Okres analizy obejmuje lata 1990–2010. Początek rozpatrywanego okresu
stanowi rok rozpoczęcia transformacji gospodarki polskiej z centralnie ad-
ministrowanej gospodarki socjalistycznej w gospodarkę rynkową. Koniec
badanego okresu to ostatni rok, za który dostępne są dane uwzględnione
w analizie.
4. Dane dotyczące produktu krajowego brutto, eksportu i importu oraz zagra-
nicznych inwestycji bezpośrednich są wyrażone w cenach bieżących. Wykorzy-
stanie takich danych wynika z ich dostępności w statystykach międzynarodo-
wych. Wadą takiego podejścia jest abstrahowanie od procesów inflacyjnych
i zmian relacji kursów walutowych. Wydaje się jednak, że wynikające z tego
uproszczenia nie zniekształcają w istotny sposób zarysowanych tendencji.
Do podjęcia refleksji nad zasygnalizowanym w tytule zagadnieniem skłania-
ją zmiany zachodzące w układzie sił w gospodarce światowej. Sporządzane
w tym zakresie analizy najczęściej ogniskują uwagę na głównych graczach świa-
towej sceny gospodarczej (Stany Zjednoczone, Chiny, Japonia, Niemcy itd.);
mniej uwagi poświęca się natomiast państwom o średnim znaczeniu, takim jak
Polska.
Prowadzona w tym artykule analiza wpisuje się w dwie szersze tendencje cha-
rakteryzujące procesy gospodarcze w skali świata w rozpatrywanym dwudziesto-
leciu 1990–2010, a mianowicie globalizację i transformację gospodarek postsocja-
listycznych. Globalizacja jest procesem pojmowanym w zróżnicowany sposób
przez różnych autorów (por. np. [Brown 1992, Dicken 1992, Ohmae 1995, Parker
1998, Streeten 2001, Gorynia 2002, Stiglitz 2002, Milward 2003,
Making Globali-
zation…
2003, Bhagwati 2004]). Nie wnikając szerzej w spory definicyjne, w tym
artykule przyjmuje się, iż najważniejszymi przejawami procesów internacjonali-
zacji i globalizacji jest rozwój handlu międzynarodowego i zagranicznych inwe-
stycji bezpośrednich. W tym miejscu należy podkreślić, że wpływ internacjonali-
zacji i globalizacji na kraje transformujące gospodarki był szczególny ze względu
na fakt, iż kraje te po trwaniu przez kilka dziesięcioleci w systemie ekonomicznej
autarkii zaczęły w 1990 r. przyspieszoną integrację z gospodarką światową i w ten
sposób transformacja systemu ekonomicznego zbiegła się z intensyfikacją ich
udziału w procesach globalizacji [Gorynia, Wolniak 2002]. Wzrastająca rola ka-
pitału zagranicznego i wymiany z zagranicą w rozwoju gospodarczym stanowiła
cechę charakterystyczną nie tylko w krajach transformacji postocjalistycznej, ale
także w tzw. gospodarkach wyłaniających się (emerging
economies)
[Economic
Transformation…
1998].
Ewolucja pozycji gospodarki polskiej w gospodarce światowej
405
1. Czynne umiędzynarodowienie gospodarki
Przyjmujemy w uproszczeniu, że internacjonalizacja czynna daje się sprowadzić
do dwóch form współpracy gospodarczej w zagranicą – eksportu i inwestycji
bezpośrednich wypływających z kraju. Z powodu braku miejsca nie będziemy
zajmować się zmianami w strukturze towarowej i geograficznej eksportu oraz
inwestycji wychodzących z Polski, choć są to bardzo ważne aspekty internacjo-
nalizacji gospodarki. Ograniczymy się tylko do stwierdzenia, że zakres i stopień
internacjonalizacji w obu tych przekrojach charakteryzował się dużym zróżni-
cowaniem.
1.1. Wzrost eksportu
W tabeli 1 przedstawiono dane dotyczące wartości PKB w cenach bieżących Pol-
ski i świata w latach 1990–2010, a w tabeli 2 wartości eksportu w cenach bieżą-
cych Polski i świata w tym samym przedziale czasowym. Analiza tych danych
prowadzi do interesujących wniosków. Jeśli chodzi o kształtowanie się światowe-
go PKB, to stosunek wartości w 2010 r. do wartości w 1990 r. wynosił 284%.
Natomiast relacja wartości światowego eksportu w 2010 r. do wartości światowe-
go eksportu w 1990 r. wynosiła 437%. Stosunek wartości eksportu na 1 mieszkań-
ca w dolarach USA w 2010 r. do wartości eksportu
per capita
w 1990 r. wynosił
335%. Wynika z tego, że zarówno eksport w ujęciu całkowitym, jak i eksport na
1mieszkańca wzrastał szybciej aniżeli PKB.
Z danych statystycznych można wyprowadzić również następujące wnioski do-
tyczące Polski:
1
Relacje wartości PKB i eksportu w 2010 r. do wartości w 1990 r. wynosiły
odpowiednio: 726% i 1142%. Skala przyrostu wartości eksportu była prawie
1,6 razy większa niż skala przyrostu PKB. W dynamice zmian analizowanych
wielkości występowały więc istotne różnice.
1
Relacje wartości (w cenach bieżących) PKB i eksportu na 1 mieszkańca kształ-
towały się w tym samym okresie odpowiednio jak: 723% i 1136%. Skala dys-
proporcji różnic w tempie zmian tych wielkości była więc podobna jak w przy-
padku całkowitych wartości PKB i eksportu.
Zestawienie danych dla Polski i dla świata pozwala wyciągnąć następujące
wnioski:
1
Wskaźnik dynamiki eksportu światowego w cenach bieżących w latach 1990–2010
wyniósł 437%, a eksportu z Polski – 1142%. Z punktu widzenia wzrostu wartości
eksportu gospodarka polska integrowała się relatywnie bardzo szybko z otocze-
niem międzynarodowym, co głównie wynikało z niskiego wyjściowego poziomu.
1
Udział gospodarki polskiej w światowym eksporcie w latach 1990–2010 wzrósł
z 0,39% do 1,029%.
Ta b e l a 1
406
Produkt krajowy brutto w latach 1990–2010 (ceny bieżące)
PKB
Polska
Świat
na 1 mieszkańca
zmiana %
(rok 1990 = 100%)
na 1 mieszkańca
zmiana %
(rok 1990 = 100%)
na 1 mieszkańca
zmiana %
(rok poprzedni = 100%)
na 1 mieszkańca
zmiana %
(rok poprzedni = 100%)
zmiana %
(rok poprzedni = 100%)
zmiana %
(rok poprzedni = 100%)
zmiana %
(rok 1990 = 100%)
zmiana %
(rok 1990 = 100%)
w mln dol. USA
w mln dol. USA
a
na 1 mieszkańca
w dol. USA
a
na 1 mieszkańca
w dol. USA
a
Lata
a
1990
129,7
110,3
101,9
115,2
128,3
112,7
100,3
110,0
97,1
102,1
111,2
104,1
5 170
305,2
4 961
292,9
111,3
104,2
4 456
263,0
102,2
4 360
257,4
97,2
4 486
264,8
110,1
4 073
240,4
100,3
30396162
30 132 584
31 258 569
32 089 338
31 868 985
33 186 252
4 059
239,6
112,7
30 513 331
3 603
212,7
128,1
29 892 931
134,3
137,1
136,5
135,4
140,4
144,1
143,2
149,1
2 813
166,1
115,0
27 075 297
121,6
2 446
144,4
101,7
25 406 192
114,1
2 406
142,0
109,9
24 928 686
112,0
106,8
101,9
106,6
110,4
102,1
99,6
99,1
103,7
102,7
99,3
104,1
2 189
129,2
129,2
23 345 743
104,9
104,9
64 550
100,0
–
1 694
100,0
–
22 2621 24
100,0
–
4 209
4 342
4 564
4 581
4 809
5 233
5 266
5 174
5 060
5 180
5 248
5 145
5 290
100,0
103,2
108,4
108,8
114,3
124,3
125,1
122,9
120,2
123,1
124,7
122,2
125,7
–
103,2
105,1
100,4
105,0
108,8
100,6
98,3
97,8
102,4
101,3
98,0
102,8
1991
83 705
129,7
Marian Gorynia
1992
92 326
143,0
1993
94 122
145,8
1994
108 425
168,0
1995
139 062
215,4
1996
156 684
242,7
1997
157 154
243,5
1998
172 902
267,9
1999
167 802
260,0
2000
171 276
265,3
2001
190 421
295,0
2002
198 179
307,0

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin