Polacy-w-ruchu-komunistycznym.doc

3. POLACY W RUCHU KOMUNISTYCZNYM.

Wydarzenia październikowe u schyłku Rosji carskiej skrzyżowały losy setek o ile nie tysięcy Polaków z powstaniem i funkcjonowaniem pierwszego na świecie państwa socjalistycznego. Polacy w ruchu komunistycznym republiki Rad rekrutowali się głównie z lewicowych ugrupowań polskich; PPS-Lewicy[1] i SDKPiL[2] (Połączonych w 1918 roku w Komunistyczną Partię Polski), żołnierzy[3] służących w armii carskiej oraz robotników polskich znajdujących się na terenie imperium rosyjskiego, choć zdarzały się przypadki wsparcia ze stron niechętnych tak jak np. PPS-Frakcji Rewolucyjnej[4]. Wielka ewakuacja z 1915 roku pociągnęła wszak za sobą głównie ludność robotniczą. Wywożono z terenów Królestwa Polskiego całe zakłady przemysłowe wraz z obsługą i ich rodzinami np. Lilpop, Gerlach, Handke, Borkowski, Ursus, Warszawską fabrykę Armatur i inne[5].

Po raz pierwszy jednoznacznie lewicowi działacze polscy (SDKPiL) poparli bolszewików w deklaracji złożonej na naradzie demokratycznej przez CKW[6] grupy SDKPiL w Rosji 23 września (6 października) 1917 roku[7].

Odtąd Polacy aktywnie uczestniczyli w rewolucji październikowej, wojnie domowej, walce z obcą interwencją oraz utrwalaniu radzieckiego ładu, budując potęgę Związku Sowieckiego[8]. Na łamach Tygodnika (następnie dziennika) „Trybuny” wspierali bolszewicki przewrót pisząc „Rewolucja rosyjska to nie tylko przewrót polityczny, jak tego pragnie burżuazja, uważając ją za skończoną, gdy ona się dopiero zaczęła. To początek radykalnej przebudowy bytu społecznego, nowego życia i ładu[9].

Począwszy od sierpnia 1917 roku rozpoczął się proces wstępowania Polaków do SDPRR[10]. Najaktywniejszymi działaczami byli; Stefan Królikowski, Franciszek Piętaszewski, Józef Cegielski, Ludwik Pikus, Feliks Kon, Stanisław Łapiński, Mirosław Zdziarski, Romuald Muklewicz, Roman Jabłonowski, Józef Ciszewski, Aleksander Ostrowski, Konstanty Wiszniewski, Bolesław Iwiński, Jerzy Makowski, Roman Łągwa, Teodor Duracz (dla PPS-Lewica), oraz Feliks Dzierżyński, Józef Unszlicht, Stanisław Bobiński, Julian Leszczyński, Stanisław Budzyński, Edward Próchniak, Jakub Dolecki, Zofia Przedecka, Samuel Łazowert, Bronisław Wesołowski, Mieczysław Warszawski, Kazimierz Cichowski, Zbigniew Fabierkiewicz, Stanisław Berson, Stefan Heltman, Franciszek Grzelszczak, Bernard Zaks, Mieczysław Kozłowski, Adam Kaczorowski, Kazimierz Tomaszewski, Jan Zdzichowicz, Roman Pilar, Stanisław Messing, Stanisław Mertens, Stanisław Redens, Aleksander Danieluk[11] (dla SDKPiL).

Wśród Polaków pierwsze skrzypce przypadły Feliksowi Dzierżyńskiemu, który to na VI Zjeździe SDPRR (sierpień 1917) został wybrany członkiem KC[12] SDPRR a następnie Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego wraz z Józefem Unszlichtem. Sam Dzierżyński krótko opisywał to wydarzenie „W Rewolucji Październikowej biorę udział jako członek Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego[13]”.

Biorąc pod uwagę fakt tworzenia Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem przez Polaków, stanowczo można stwierdzić iż byli współtwórcami i wykonawcami terroru rewolucyjnego przeciw wrogom rewolucji[14].

3.1 Feliks Dzierżyński.

              Pochodzący z kresów litewsko-białoruskich urodził się 11 września 1877 roku, jako syn emerytowanego nauczyciela Edmunda Rufina, o pochodzeniu szlacheckim. Analizując jego życie należy wyróżnić trzy okresy; litewski, polski i radziecki.

W latach swojej młodości (1894-1897) młody Feliks działał w litewskim ruchu rewolucyjnym. Od 1898 r. związał się na wiele lat z socjaldemokracją polską, której był jednym z przywódców. Natomiast od rewolucji lutowej 1917 r. poświęcił się walce o socjalizm w państwie radzieckim.

              W roku 1987 rodzina Dzierżyńskich opuściła Dzierżyniowo udając się do Wilna, chcąc dać dorastającym dzieciom odpowiednie wykształcenie. Zaczął tu uczęszczać do gimnazjum męskiego, w którym uczył się w latach 1887-1896 (powtarzał pierwszą klasę z powodu nieznajomości języka rosyjskiego). Gimnazjum nie ukończył, gdyż po zajściu z nauczycielem, opuścił szkołę tuż przed maturą. Już w gimnazjum zetknął się z kółkami socjalistycznymi, a w 1895r. miał już własne socjalistyczne koło[15].

              W roku 1897 został aresztowany za działalność rewolucyjną w Kownie i zesłany w głąb Rosji na 3 lata. W latach 1899-1900, po ucieczce z zesłania pracował nad odbudową SDKP i jej połączeniem z socjaldemokracją litewską[16].

              W roku 1900 został ponownie aresztowany, po czym ucieka w 1902 roku. Aresztowany był jeszcze kilkakrotnie; 1905, 1906-1907, 1908-1909 - skazania na wieczne zesłanie w głębi Syberii, 1912-1917 (wyrok 6 lat zesłania)[17].

Miał zaledwie 26 lat, gdy w 1903 roku na IV Zjeździe SDKPiL został wybrany członkiem Zarządu Głównego SDKPiL[18].

Jego zasługami było; pomaganie organizacjom partyjnym w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Zagłębiu Dąbrowskim, inicjatywa w wydawaniu „Czerwonego Sztandaru”, organizowanie wystąpień polskich robotników oraz strajków[19]. Dodatkowo działał na rzecz zbliżenia polskiego i rosyjskiego ruchu rewolucyjnego, to dzięki temu poznał Lenina[20].

Następne lata spędził głównie w celach więzień i na zesłaniach. Po rewolucji lutowej został uwolniony z więzienia na Butyrkach w Moskwie. Od razu włączył się w nurt pracy politycznej w szeregach moskiewskiej organizacji bolszewickiej[21]. Z jej to polecenia działał wśród żołnierzy moskiewskich w koszarach na Chodyńce.

Działał też wśród miejscowych Polaków. Jego wielka rola zaczęła się od VII Ogólnorosyjskiej Konferencji SDPRR, która odbywała się w Piotrogrodzie w dniach 24-29 kwietnia 1917r. Tu spotkał się ponownie z Leninem i został wysunięty na członka Komitetu Centralnego SDPRR[22]. Odmówił ze względów zdrowotnych. Wkrótce zresztą skierowano go na leczenie. Ale już na VI Zjeździe partii bolszewickiej (26 lipca – 3 sierpnia 1917) wybrano go nie tylko do KC ale też do Sekretariatu KC, gdzie kierował całością pracy organizacyjno-partyjnej. Odtąd kierowano go n najbardziej trudne i najbardziej odpowiedzialne odcinki rewolucji. Wchodził więc w skład Piotrogrodzkiego KWR[23], który przygotowywał powstanie zbrojne, dowodził obroną Smolnego – siedziby sztabu rewolucji[24].

  Dzierżyński odegrał też dużą rolę w skupieniu na bolszewickiej platformie wszystkich polskich socjaldemokratów znajdujących się w Rosji. Z jego inicjatywy odbyło się w marcu  spotkanie organizacyjne członków SDKPiL. W ten sposób powstała Moskiewska Grupa SDKPiL pod kierownictwem Dzierżyńskiego[25].

Dzięki wysiłkom Dzierżyńskiego i jego współpracowników przedstawiciele polskiej społeczności w Moskwie, Piotrogrodzie i innych miastach Rosji znaleźli się już w pierwszych dniach rewolucji w szeregach partii bolszewickiej, stając się jej czynnymi bojownikami.

Po VI Zjeździe Dzierżyński pracował w Piotrogrodzie i zaczął realizować opracowany na Zjeździe kurs na powstanie zbrojne. Aktywnie uczestniczył w pracy Centralnego oraz Piotrogrodzkiego Komitetu Partii oraz w Piotrogrodzkiej RDRiŻ[26].

W czasie zamachu Korniłowa Dzierżyński wespół z innymi członkami KC kierował uzbrojeniem robotników, formował oddziały Gwardii Czerwonej, przygotowaniem do stanu bojowego rewolucyjnych jednostek wojskowych Piotrogrodzkiego garnizonu, utworzeniem rewolucyjnych komitetów i sztabów do walki z Korniłowem[27].

Wchodził też do utworzonego w tym czasie w Piotrogrodzie Ludowego Komitetu Walki z Kontrrewolucją. Komitet ten przeprowadził ogromną pracę w zakresie mobilizacji i uzbrojenia robotników do walki z oddziałami Korniłowa[28].

10 października Dzierżyński uczestniczył w historycznym posiedzeniu KC partii, które odbywało się już pod przewodnictwem Lenina, a na którym wskazano, iż powstanie zbrojne jest nieuniknione[29].

25 października utworzono KWR, w skład wszedł również Dzierżyński. Komitet ten był legalnym sztabem powstania. 16 października Dzierżyński w rozszerzonym Plenum KC, a w nocy w zamkniętym posiedzeniu KC, na którym wybrano wojskowo-rewolucyjny ośrodek kierowniczy powstania, w skład którego weszli Swierdłow, Stalin, Bubnow, Urickij, Dzierżyński. Dzierżyński często był wzywany przez Lenina na konspiracyjne zebrania związane z przygotowaniem do powstania[30].

21 października wszedł w skład Komitetu Wykonawczego Piotrogrodzkiej RDRiŻ. Komitet Centralny polecił Dzierżyńskiemu zdobycie Poczty i Telegrafu. Po otrzymaniu polecenia 24 października wręczył Pustkowskiemu mandat KWR, polecając mu wraz z Leszczyńskim zając telegraf, upoważniając jednocześnie do objęcia funkcji komisarza Głównego Telegrafu. telegraf został zdobyty bez jednego strzału[31].

Podczas dni październikowych Dzierżyński był pierwszym komendantem Smolnego. Organizował ochronę sztabu rewolucji i jej przywódcy Lenina. Uczestniczył tez w II Zjeździe Rad jako delegat polskiej socjaldemokracji. Wygłosił na nim przemówienie, w którym wyraził nadzieję, że masy pracujące Polski będą żyły w pokoju i przyjaźni, bez sporów i kłótni, w jednej braterskiej rodzinie z rewolucyjną Rosją[32].

W początkowym okresie po zwycięstwie rewolucji funkcję walki z kontrrewolucją i obrony dyktatury proletariatu wykonywał KWR przy Radzie Piotrogrodzkiej. Dzierżyński jako członek KWR i jeden z jego kierowników bezpośrednio kierował działalnością mającą na celu demaskowanie kontrrewolucyjnych wystąpień oraz zapobieganie im[33].

Odegrał min. dużą rolę w stłumieniu buntu Kiereńskiego. Przyczynił się osobiście do zdemaskowania przygotowań do niego, a także wydał rozkaz Morskiemu Komitetowi Wojskowo-rewolucyjnemu aresztowania i wysłania do Kronsztadu członków biura Centralnej Marynarki – przeciwników rewolucji. Zaproponował też podjęcie niezbędnych środków dla rozwiązania Dumy oraz zastosowania środków represyjnych w stosunku do urzędów, które zastrajkują. Te środki zaradcze wniosły zamieszanie w szeregi organizatorów spisku i przyczyniły się w sporym stopniu do jego późniejszej likwidacji[34].

Ogromna była też rola Dzierżyńskiego w zdemaskowaniu i udaremnieniu kontrrewolucyjnych knowań Ogólnorosyjskiego Komitetu Wykonawczego Związku Zawodowego Kolejarzy[35].

Zażądał on, korzystając z kłopotów władzy radzieckiej (walka z Krasnowem) utworzenia tzw. jednolitego rządu socjalistycznego. Domagał się też zaprzestania walki z kontrrewolucją, groził strajkami kolejarzy[36].

Demaskował też inne antyradzieckie organizacje, które ukrywały się pod rozmaitymi nazwami. W końcu listopada 1917r. pod jego bezpośrednim kierunkiem została ujawniona i zlikwidowana silna kontrrewolucyjna organizacja monarchistyczna, znana pod nazwą „Zgromadzenie Rosyjskiego”, na czele której stał czarnoseciniec[37] – Włodzimierz Puryszkiewicz[38].

Na wniosek Dzierżyńskiego, 21 listopada (4 grudnia) KWR za zgodą partii i RKL[39] podjął uchwałę o utworzeniu specjalnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją. W jej skład wchodzili Dzierżyński, Skrypnik, Flerowski, Błagonarow, Gałkin i Triofonow. Nie była to jeszcze późniejsza „czeka”, lecz odegrała wielką rolę[40].

Dzierżyński jako członek KWR brał też udział w rozwiązywaniu szeregu codziennych spraw, jakie wynikały bezpośrednio po Rewolucji. Zajmował się np. sprawami zaopatrzenia i aprowizacji. Walczył z pijaństwem i masowymi grabieżami w Piotrogrodzie. To z jego inicjatywy KWR podjął uchwałę o zniszczeniu wszystkich zapasów wina w piwnicach Pałacu Zimowego[41].

Wiele uczynił też KWR przy osobistym zaangażowaniu Dzierżyńskiego, w dziedzinie ochrony muzeów, galerii sztuki, zabytków historycznych, pałaców, które stały się po rewolucji własnością ogólnonarodową[42].

W Polowie listopada 1917 roku RKL mianowała Dzierżyńskiego członkiem kolegium Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych – NKWD, nie zwalniając go z funkcji członka KWR. Wraz z Piotrowskim i Urickim, włożył wiele wysiłku w organizację NKWD. Jako członek NKWD położył duże zasługi w tworzeniu przy radach milicji robotniczo-chłopskich[43].

5 grudnia KWR na mocy instrukcji RKL został zlikwidowany. Wiele jego funkcji i zadań przejęła utworzona 20 grudnia na wniosek Dzierżyńskiego Ogólnorosyjska Nadzwyczajna Komisja do walki z Kontrrewolucją i Sabotażem – Czeka. Na jej czele stanął Dzierżyński. Wyznaczenie Dzierżyńskiego na to stanowisko było dla niego wielkim wyróżnieniem. Lenin nie ukrywał bowiem, że na to stanowisko chce widzieć „dobrego proletariackiego jakobina” takiego chociażby, jakim był w rewolucji francuskiej Robespierre. Zadaniem Czeki było początkowo:

1. Zapobieganie wszelkim kontrrewolucyjnym i destrukcyjnym próbom i działaniom w całej Rosji oraz likwidacja ich

2. Oddawanie pod sąd trybunału rewolucyjnego wszystkich sabotażystów i kontrrewolucjonistów i opracowanie środków do walki z nimi

3. Prowadzenie wstępnych badań śledczych o ile były one konieczne[44].

Pierwszą walkę stoczył Dzierżyński jako szef Czeki z anarchistami moskiewskimi, a ściśle mówiąc z ich uzbrojonym oddziałem tzw. „Czarną Gwardią”. Rozgromienie jej udowodniło zagranicy, że bolszewicy wcale nie są tacy słabi i że potrafią zaprowadzić porządek w kraju[45].

Innym ważnym zadaniem Czeki w 1918 roku była walka ze sprzedażą obywatelom niemieckim lub ich agentom akcji, czyli udziałów w znacjonalizowanych przez władzę radziecką przedsiębiorstwach przemysłowych. Otóż na mocy pokoju brzeskiego, rząd radziecki zobowiązany był wykupywać wszelkie akcje rosyjskie, jakie przedstawiła mu Rzesza. Spekulanci wykupywali je od Rosjan za bezcen, gdyż dla rosyjskich akcjonariuszy nie miały one już żadnej wartości i sprzedawali je Niemcom. Cała ta spekulacja groziła gospodarce radzieckiej przykrymi następstwami[46].

Stojąc na czele Czeki Dzierżyński przyczynił się do wykrycia wielu antyradzieckich ugrupowań i organizacji, jak „Związek Obrony Ojczyzny i Wolności”, „Wszystko dla Ojczyzny”, „Biały Krzyż”, „Czarna Kropka”, „Związek Odrodzenia” czy „Centrum Taktyczne”[47].

Jedynym potknięciem Dzierżyńskiego jako szefa Czeki był tzw. bunt lewicowych eserowców (lipiec 1918). Otóż chcąc sprowokować wojnę z Niemcami dokonali oni zamachu na ambasadora Niemiec w Rosji – Wilhelma von Mirbacha. Gdy Dzierżyński nieuzbrojony i bez straży przybocznej udał się do siedziby lewicowych eserowców, został zatrzymany. Szybko co prawda odzyskał wolność, lecz bolało go, że w szeregi Czeki dostały się osoby nieodpowiednie. Dlatego poprosił o zwolnienie go ze stanowiska przewodniczącego i faktycznie przez 6 tygodni nie był nim. 22 sierpnia rząd radziecki powierzył mu jednak z powrotem stanowisko[48].

Dzierżyński był człowiekiem bezwzględnym w stosunku do wrogów, nie wahał się przed najwyższymi karami dla nich, lecz gdy w Rosji zakończyła się wojna domowa i obca interwencja (17 stycznia 1920) sam przedłożył RKL wniosek o zniesienie kary śmierci. Wniosek został uwzględniony i 22 stycznia 1920 roku ukazał się dekret o zniesieniu kary śmierci. 6 lutego Czeka została zreorganizowana. Na jej miejscu został utworzony Państwowy Urząd Polityczny (GPU[49]) pod kierownictwem Dzierżyńskiego[50].

Zakres wielkiej władzy w Rosji radzieckiej zwiększyło powołanie go 16 marca 1919r. na stanowisko komisarza spraw wewnętrznych. W ten sposób zjednoczył on w swych rękach całą władzę nad aparatem bezpieczeństwa państwowego (Czeka) i ochroną porządku publicznego (NKWD)[51].

Partia jednak wciąż wzywała go do wciąż nowych, coraz trudniejszych zadań, powierzając mu nowe odpowiedzialne obowiązki. I tak kiedy w związku z wojną z Polską[52] w 1920r., rozwinęło się zbrojne podziemie nacjonalistyczne na Ukrainie, gdzie mordowano bez pardonu działaczy i zwolenników ustroju radzieckiego – Dzierżyński otrzymał zadanie wytępienia antyradzieckich band w jak najkrótszym czasie. Walka z kontrrewolucja na Ukrainie była wyjątkowo zażarta, ale w ciągu maja i czerwca 1920 oddziały czelistów i wojsk ochrony wewnętrznej, pod dowództwem Dzierżyńskiego zdołały rozbić wszystkie większe organizacje terrorystyczne[53].

19 lutego 1920 RKL zatwierdziła Dzierżyńskiego na stanowisko przewodniczącego Komitetu do Spraw Powszechnego Obowiązku Pracy[54].

Zimą 1921 w Rosji Radzieckiej zapanował kryzys opałowy. Z braku paliwa przerywały pracę fabryki i zakłady, stawały pociągi, ośrodki przemysłowe nie otrzymywały aprowizacji, przedsiębiorstwa nie miały również surowca niezbędnego dla normalnej pracy. W rozwiązaniu problemu opałowego szczególną rolę miało odegrać Donieckie Zagłębie Węglowe. Dzierżyński zdawał sobie z tego sprawę i dlatego zwrócił się do KC RKP z prośbą o skierowanie go do Donbasu. W ten sposób został znowu skierowany na Ukrainę, a ściślej do Charkowa. Tu został włączony do komisji specjalnej zajmującej się sprawami opału i aprowizacji przy RKL USRR[55].

W 1921 roku Dzierżyński zajął się organizacją wojsk ochrony pogranicza. jako przewodniczący WCzk – OGPU i Ludowy komisarz spraw Wewnętrznych uczynił on bardzo wiele dla zorganizowania i umocnienia tego rodzaju wojsk. Pod jego kierownictwem została opracowana pierwsza instrukcja dla wojsk pogranicznych, której zalazły odbicie zasady partii komunistycznej i rządu radzieckiego dotyczące ochrony granic państwa radzieckiego. Z inicjatywy Dzierżyńskiego w 1923 roku zorganizowano też wyższą szkołą wojsk ochrony pogranicza[56].

Po zakończeniu wojny domowej Dzierżyński odegrał wielką rolę w dziedzinie budownictwa gospodarczego. Już 14 kwietnia 1921 roku na wniosek Lenina i KC partii – został mianowany ludowym komisarzem komunikacji, przy czym pozostał na wszystkich poprzednio zajmowanych stanowiskach. transport kolejowy znajdował się w opłakanym stanie w czasie wojny domowej i obcej interwencji zburzono około 2 tys kilometrów linii kolejowych, tysiące mostów oraz szereg innej infrastruktury. Zmniejszyła się ilość taboru kolejowego. uszkodzonych zostało 64,2 % parowozów i około 33% wagonów towarowych. Przy tym w transporcie było nie mało złodziei, łapowników, spekulantów, przemytników, jawnych i ukrytych wrogów władzy radzieckiej którzy dezorganizowali pracę i przeciwdziałali umocnieniu dyktatury proletariatu. Był to wówczas najtrudniejszy odcinek walki aczkolwiek Dzierżyński nie posiadał specjalnego wykształcenia ani doświadczenia w dziedzinie pracy gospodarczej. Nie spasował jednak przed niebywałymi trudnościami. Zaczął od dokładnego przestudiowania struktury zarządzani transportem. Laik Dzierżyński dokonał rzeczy niezwykłej; zdobywając mozolnie gruntowną znajomość rzeczy, w szybkim tempie usprawnił transport kolejowy. W ciągu dwóch lat wszystko się zmieniło - koleje zaczęły pracować w miarę normalnie, kraj regularnie otrzymywał wydobywane surowce i wytwarzane produkty[57].

Dzierżyński nie skończył jeszcze tego wielkiego zadania gdy nadeszła straszna klęska głodu. Ruina gospodarcza i susza która nawiedziła gubernie zamieszkałe przez przeszło 30 milionów osób w 1921 roku, spowodowała olbrzymie trudności aprowizacyjne. Partia i rząd musiały podjąć nadzwyczajne środki dla ratowania głodujących. Znów zwrócono się do Dzierżyńskiego. 31 grudnia 1921 roku biuro polityczne KC RKP podjęło uchwałę o wysłaniu go na Syberię charakterze pomocnika rady pracy i obrony oraz OCKW dla zorganizowania wywozu produktów i nasion. Syberia była tym rejonem, który miał uratować głodującą ludność Rosji, gdyż znajdowały się tu wystarczające ilości zboża. Gdy Dzierżyński przybył na Syberię okazało się że zmagazynowanego zboża jest nawet więcej. Problem polegał jednak na tym iż ze względu na nieistniejący praktycznie transport nie można było przewieźć w głąb Rosji. W ciągu zaledwie kilku tygodni Dzierżyński zorganizował niemal wszystko. Zaraził swą energią tysiące robotników kolejowych, partyjnych związkowców. Tchnął w nich inicjatywę, pobudził do działania. Wszystkie zapasy zboża na Syberii wywieziono do części europejskiej[58].

Następna wielka akcja Dzierżyńskiego to walka z rozpanoszonym łapownictwem i przerażająco wielkimi grabieżami ładunków kolejowych. Walka z kradzieżą ze szmuglem skradzionych towarów ze spekulacją była nawet dla Czeki pogonią za cieniem. Dzierżyński nie poprzestał jednak na zmobilizowaniu wszystkich komórek czeki, trybunałów rewolucyjnych, na rozkazie rozstrzeliwania na miejscu tych wszystkich którzy napadają i rozbrajają czerwono armistów strzegących stacji kolejowych. Zwrócił się z odezwą o pomoc do wszystkich kolejarzy, odwołał się do szerokich mas robotników i dopiero Ci pomogli skutecznie zwalczyć złodziejstwo i łapownictwo[59].

Wiele czasu Dzierżyński poświęcał na działalność w ramach KC RKP i WCKW. często wygłaszał referaty na posiedzeniach biura politycznego oraz biura organizacyjnego. Na posiedzeniach plenarnych KC partii, na gubernialnych konferencjach partyjnych, uczestniczył w pracach zjazdów partyjnych, zjazdów Rad, różnych komisji[60].

Po śmierci Lenina został wybrany przewodniczącym komisji pogrzebowej. Wkrótce objął jeszcze jedno wysokie stanowisko. Otóż 2 II 1924 CKW ZSRR zatwierdził go na stanowisko przewodniczącego NRGN/WSNCh ze swych licznych funkcji znał wówczas jedną – komisariat komunikacji. Objął on stanowisko przewodniczącego NRGN w okresie bardzo trudnym dla kraju Rad. Gospodarka radziecka wytwarzał wówczas zaledwie około 40 % przedwojennej i miała tendencje zniżkową. W kraju było wielu bezrobotnych. W NRGN i podległych jej trustach[61] zastał Dzierżyński rozdmuchany, źle funkcjonujący aparat administracyjny, niską dyscyplinę pracy, ciasn...