14_E.Rollnik-Sadowska_Zmiany_modelu.pdf

(246 KB) Pobierz
Ewa Rollnik-Sadowska
Politechnika Białostocka
ZMIANY MODELU PORADNICTWA
ZAWODOWEGO W POLSCE
Wprowadzenie
W związku z małą skutecznością polityki makroekonomicznej w zakresie
ograniczania bezrobocia i zasadniczych trudnościach wprowadzania reform
strukturalnych w zakresie rynku pracy, badacze i praktycy polityki rynku pracy
koncentrują się na aspektach wdrażania efektywnej polityki w skali mikro
1
. Nie
tworzy ona nowych miejsc pracy o konkurencyjnym i długotrwałym charakte-
rze. Aktywna polityka rynku pracy (active labour market policy – ALMP), ukie-
runkowana jest m.in. na przygotowanie bezrobotnych do ponownego ich włą-
czenia do pracy, utrzymanie w zatrudnieniu grup pozostających w szczególnej
sytuacji na rynku pracy. Do jej głównych funkcji można zaliczyć:
−
aktywizację zawodową bezrobotnych,
−
zmniejszanie niedopasowań strukturalnych na rynku pracy,
−
podnoszenie produkcyjności pracy,
−
oddziaływanie na wielkość zatrudnienia i bezrobocia,
−
weryfikację gotowości bezrobotnych do pracy
2
.
Jednym z działań w ramach aktywnej polityki rynku pracy jest doradztwo i po-
średnictwo
zawodowe. Jak pokazują międzynarodowe dane dotyczące wydatków
w przeliczeniu na jednego bezrobotnego, jest to pomoc najmniej kosztowna ze
wszystkich form wsparcia ALMP, a jednocześnie, niezależnie od poziomu rozwoju
społeczno-gospodarczego, przynosząca pozytywne rezultaty w wielu krajach
3
.
Celem publikacji jest zaprezentowanie obecnych trendów w doradztwie
zawodowym w Polsce, które podlega oddziaływaniu ogólnoeuropejskich ten-
dencji zachodzących w polityce społecznej, w tym polityce edukacyjnej czy po-
lityce rynku pracy.
1
2
3
E. Kwiatkowski:
Bezrobocie. Podstawy teoretyczne.
PWN, Warszawa 2002, s. 300-301.
Ibid., s. 301-302.
http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_06/i-1250.pdf (21.07.2012).
ZMIANY MODELU PORADNICTWA ZAWODOWEGO W POLSCE
133
W publikacji postawiono hipotezę badawczą, iż poradnictwo zawodowe
stanowi uniwersalne narzędzie aktywnej polityki rynku pracy, które dostosowuje
się do zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych i trendów w po-
pycie i podaży pracy.
Zastosowaną metodą badawczą była analiza literatury przedmiotu oraz ra-
portów z badań wtórnych.
1. Doradztwo zawodowe dla młodzieży i dorosłych
Doradztwo zawodowe dla młodzieży w Polsce posiada ugruntowaną trady-
cję, gdyż jego rozwój datuje się na 1907 rok, kiedy to powstała, pod patronatem
rzemiosła, pierwsza poradnia zawodowa. Kolejne poradnie zawodowe zaczęły
funkcjonować w okresie międzywojennym. Stosowano w nich przede wszystkim
testy ułatwiające uczniom podjęcie decyzji zawodowej. Po II wojnie
światowej
przywrócono poradnictwo w kształcie przedwojennym, a w latach 60. dokonano
w Polsce reformy poradnictwa tworząc rejonowe i wojewódzkie poradnie wy-
chowawczo-zawodowe. Poradnictwo zawodowe zajmowało jednak w ich dzia-
łalności
mniej znaczącą pozycję, gdyż zaledwie 10-20% pracowników poradni
zajmowało się tą problematyką
4
. Poprzez kolejną reformę, w latach 80., na miej-
sce poradni wychowawczo-zawodowych zostały wprowadzone poradnie psy-
chologiczno-pedagogiczne, które to mogły, jednak nie musiały zajmować się po-
radnictwem zawodowym.
O ile, jak przedstawiono wyżej, system poradnictwa zawodowego dla mło-
dzieży posiada w Polsce długą historię, to doradztwo dla dorosłych do lat 90.
XX wieku właściwie nie funkcjonowało
5
. Potrzeba stworzenia systemu porad-
nictwa zawodowego dla dorosłych zaistniała wraz z okresem transformacji
ustrojowej i pojawieniem się masowego bezrobocia. Poradnictwo zawodowe zo-
stało przypisane dwóm resortom – edukacji (poradnictwo dla uczącej się mło-
dzieży) i pracy (poradnictwo dla dorosłych). Ponadto, opracowane zostały for-
malne ramy zawodu doradcy poprzez opisanie zadań pełnionych przez doradcę
w „Klasyfikacji zawodów i specjalności” (1995) i ujęcie tego zawodu w wielkiej
grupie zawodów „Specjaliści do spraw osobowych i rozwoju zawodowego”.
Obecnie, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 27 kwietnia 2010 roku, doradca zawodowy jest zakwalifikowany do gru-
py wielkiej – „Specjaliści”, grupy dużej – „Specjaliści do spraw ekonomicznych
i zarządzania”, pod kodem 242304.
4
5
A. Paszkowska-Rogacz:
Doradztwo zawodowe. Wybrane metody badań.
Difin, Warszawa 2009,
s. 14-15.
Ibid., s. 15.
134
Ewa Rollnik-Sadowska
Zawód doradcy zawodowego jest w Polsce zawodem regulowanym. Wy-
magania w stosunku do doradców zawodowych określa ustawa z dnia 20 kwiet-
nia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Jednak projekt
Ministerstwa Sprawiedliwości ustawy z 06.03.2012 roku o zmianie ustaw regu-
lujących wykonywanie niektórych zwodów, zakłada jego deregulację.
Doradca zawodowy kształtuje umiejętności:
−
pracy zespołowej, komunikowania się,
−
planowania przyszłości zawodowej,
−
dokonywania samooceny,
−
rozpoznawania potrzeb rynku pracy,
−
zdobywania wiedzy na temat zawodów i specjalności
6
.
Doradca zawodowy powinien posiadać następujące kompetencje:
−
znajomość przepisów prawnych,
−
znajomość podstaw zawodoznawstwa,
−
umiejętność negocjacji,
−
chęć pomocy ludziom przez dłuższy okres,
−
znajomość zasad doboru ludzi do pracy,
−
zasady oceny kwalifikacji,
−
umiejętność prowadzenia rozmowy
7
.
Doradztwo zawodowe jest określane jako proces pomagania ludziom w ce-
lu lepszego zrozumienia samego siebie, stosunku do wykonywanej pracy,
śro-
dowiska, w którym pracują, stosunku do zmiany zawodu oraz właściwego wy-
boru zawodu
8
.
Poradnictwo zawodowe w zakresie pomocy dla dzieci i młodzieży uczącej
się podlega w Polsce dwóm resortom – Ministerstwu Edukacji Narodowej i Mi-
nisterstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego, zaś w stosunku do osób dorosłych –
Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej.
Istotne znaczenie dla kształtu polskiej polityki społecznej, w tym polityki
rynku pracy i poradnictwa zawodowego, miało przystąpienie Polski do struktur
Unii Europejskiej. Od początku XXI wieku, na poziomie ogólnoeuropejskim
oraz poszczególnych państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym w Polsce,
wzrasta zainteresowanie poradnictwem przez całe
życie
– lifelong guidance. Po-
strzegane jest ono jako jeden z kluczowych elementów uczenia się przez całe
życie
(lifelong learning), wypełniając zarówno cele społeczne, jak i gospodar-
6
7
8
http://www.zawodyregulowane.pl (26.07.2012).
Ibid.
Ibid.
ZMIANY MODELU PORADNICTWA ZAWODOWEGO W POLSCE
135
cze
9
. W szczególności składa się na nie poprawienie wydajności i skuteczności
systemu edukacji, szkoleń i struktur rynku pracy przez redukcję zjawiska prze-
rywania nauki, zapobieganie niedopasowaniu umiejętności nabywanych podczas
kształcenia do wymogów rynku pracy, a także zwiększenie produktywności pra-
cy. Wsparcie przez całożyciowe poradnictwo zawodowe niezbędne jest do za-
pewnienia funkcjonowania
życia
zawodowego człowieka jako procesu uczenia
się i rozwoju.
W dwóch Rezolucjach Rady ds. Edukacji Unii Europejskiej (z 2004 i 2008
roku) podkreślono potrzebę wprowadzenia sprawnych usług poradnictwa zawo-
dowego przez całe
życie,
zapewniających obywatelom umiejętności kierowania
własnym wykształceniem i karierą oraz zmiany
ścieżki
kształcenia lub
ścieżki
zawodowej.
Powyższe Rezolucje skupiają się na czterech priorytetowych obszarach:
−
rozwoju umiejętności kierowania własną karierą zawodową,
−
dostępności usług doradczych,
−
ich wysokiej jakości,
−
koordynacji usług poradnictwa zawodowego.
Państwa członkowskie zostały zachęcone do podjęcia działań w celu
wzmocnienia swoich polityk i systemów doradztwa zawodowego
10
.
Jak dotąd, poradnictwo zawodowe w Polsce kończyło się na etapie systemu
edukacji, później pojawiało się już jako oferta urzędów pracy dla osób bezrobot-
nych w momencie utraty zatrudnienia. Obecnie promowane jest poradnictwo ka-
riery traktowane jako proces towarzyszący człowiekowi w całym jego cyklu
ży-
cia. Wykorzystywane przez doradcę metody i techniki powinny być
dostosowane do fazy
życia
klientów, istotna jest także współpraca doradców
z przedstawicielami pracodawców. Ponadto, poradnictwo kariery to proces do-
radczy, w którym zasadniczą rolę spełnia klient, który znajduje się w centrum
aktywności. Nie oczekuje on jednak od doradcy gotowych rozwiązań, by na nich
oprzeć swoje decyzje, ale sam (w toku procesu doradczego), próbuje wykształ-
cić umiejętności niezbędne do rozwiązania problemu.
Usługa doradcza powinna być dostosowana do grupy docelowej – kształcą-
cej się młodzieży, osób bezrobotnych, osób pracujących czy osób starszych. Po-
radnictwo zawodowe wdrażane w systemie edukacji ma za zadanie m.in. uła-
9
10
Polityka Całożyciowego Poradnictwa Zawodowego: aktualne działania. Raport z prac Europej-
skiej Sieci Całożyciowego Poradnictwa Zawodowego w latach 2008-2010.
Zeszyty informa-
cyjno-metodyczne doradcy zawodowego. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa
2011, z. 49, s. 9.
Ibid.
136
Ewa Rollnik-Sadowska
twienie młodym ludziom wyboru
ścieżki
kształcenia, dostosowanej do zapotrze-
bowania na pracę. Należy także zaznaczyć,
że
trendem we współczesnym sys-
temie kształcenia w skali międzynarodowej, w tym także stopniowo w Polsce,
jest zastępowanie kwalifikacji kompetencjami uzyskiwanymi w trakcie
ścieżki
edukacyjnej. Są one rozumiane jako umiejętności, które uzewnętrzniają się
w działaniach sprawnych, efektywnych i celowo zorganizowanych. Pozostałym
elementem kompetencji jest wiedza, a także wynikające z niej rozumienie i do-
świadczenie
11
. Dysponowanie konkretnymi umiejętnościami przez absolwentów
szkół jest często wymogiem stawianym przez pracodawców, którzy chcą, aby
pracownik od razu po uzyskaniu zatrudnienia mógł wykonywać zadania zawo-
dowe na stanowisku pracy. Takie oczekiwania pracodawców oddziałują na
zmianę metod i procedur doradztwa zawodowego (poprzez uzmysławianie
klientowi posiadanych kompetencji – tzw. bilanse kompetencji)
12
.
Oprócz kompetencji zawodowych istotne są także umiejętności pozazawo-
dowe przydatne w pracy, a więc:
−
umiejętności społeczne obejmujące m.in. komunikowanie się i współdziała-
nie w grupie,
−
umiejętność kształcenia się ustawicznego,
−
umiejętność radzenia sobie z zachodzącymi przeobrażeniami, elastyczność
zawodowa, co oznacza nie tylko przystosowywanie się do coraz bardziej
skomputeryzowanego
środowiska
pracy, ale także do szerokiego zakresu
zmian technologii i zmian organizacyjnych
13
.
Doradztwo zawodowe w stosunku do osób bezrobotnych obejmuje indywi-
dualne i grupowe poradnictwo, informację zawodową i zajęcia aktywizujące.
Należy nadmienić, iż efektywność doradztwa zawodowego wobec osób bezro-
botnych (w tym głównie długotrwale bezrobotnych) w Polsce, podobnie jak in-
nych działań aktywnej polityki rynku pracy, jest utrudniona ze względu na de-
motywujący system rozdzielający sferę pomocy społecznej i
świadczeń
socjalnych od polityki rynku pracy. Doradcy w urzędach pracy niejednokrotnie
są bezsilni wobec klientów, którzy nie chcą się aktywizować i ubiegać się o za-
trudnienie, ze względu na ryzyko utraty zasiłków z pomocy społecznej. Istnienie
tego dualizmu w systemie polskiej polityki społecznej jest poważnym utrudnie-
11
12
13
W. Trzeciak:
Tworzenie projektów zawodowych a Indywidualne Plany Działania.
W:
Doradz-
two karier.
Dolnośląskie Centrum Informacji Zawodowej i Doskonalenia Nauczycieli w Wał-
brzychu, Warmińsko-Mazurski Zakład Doskonalenia Zawodowego w Olsztynie, Warszawa
2005, s. 55.
Ibid., s. 56, 57.
Ibid., s. 55.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin