ZiemiaChelmonskiego.pdf

(289 KB) Pobierz
www.ciekawe-miejsca.net
Okolice Warszawy: „Szlak Chełmońskiego”
Dla większości z nas Józef Chełmoński jest ikoną polskiego
malarstwa realistycznego drugiej połowy XIX wieku. Któż bo-
wiem nie kojarzy obrazów Bociany czy Babie Lato, przedsta-
wiających nieskalaną przyrodę mazowiecką? Dziś coraz trud-
niej odnaleźć krajobrazy, jakie inspirowały malarza, ale za to
możemy wyruszyć szlakiem miejsc, w których żył i tworzył
artysta.
Wycieczkę
najlepiej
rozpocząć
w Grodzisku Mazowieckim, gdzie
w 2006 roku na deptaku odsłonięto
pomnik Józefa Chełmońskiego, dłuta
Mariana Koniecznego. Stąd ruszamy
na południe. Pierwszą miejscowością
na szlaku jest
Adamowizna,
położona
przy drodze Grodzisk – Żabia Wola. Po
1
prawej stronie drogi, nad stawem na
rzeczce Mrównej, znajduje się nieduży
dworek wybudowany w 1930 roku przez
dr. Mateusza Chełmońskiego. Był to syn
dr. Adama Chełmońskiego, młodszego
brata malarza. Wcześniej Adam Cheł-
moński przeniósł tu z Kuklówki drew-
niany dworek, znajdujący się obecnie
nr 3, Czerwiec 2007
www.ciekawe-miejsca.net
Okolice Warszawy: „Szlak Chełmońskiego”
w pobliżu willi. Dalej droga przez wieś
prowadzi prosto do Żabiej Woli. Prze-
jeżdżając przez to miasteczko, nie spo-
sób nie dostrzec w centrum klasycy-
stycznego dworku z początku XIX wieku
wybudowanego prawdopodobnie przez
rodzinę Dzierzbickich lub Botnickich.
Budynek pełni obecnie funkcję Domu
Kultury.
Z centrum kierujemy się w stronę
Żelechowa drogą, która szybko zmie-
nia się w żwirową. Teraz otaczają już
nas typowe nizinne krajobrazy pól ma-
zowieckich, a po około 2 km w oddali
rysuje się sylwetka kościoła w
Żelecho-
wie.
Miejscowość ta jest ściśle związa-
na z postacią Józefa Chełmońskiego –
„piewcy życia wsi polskiej”. To tu w 1914
roku spoczęły doczesne szczątki arty-
sty, o czym informuje napis na bramie
cmentarnej. Nagrobek jest łatwo zna-
leźć, gdyż ma formę sporego głazu.
wała pewne cechy pierwotnej późnogo-
tyckiej architektury. XVII-wieczną wieżę
przekształcono po 1915 roku. Z wyposa-
żenia wnętrza warto spojrzeć na najstar-
szy zabytek parafii – płytę nagrobną ry-
cerza Kacpra Mińskiego z około1570-80
roku wykonaną być może przez działa-
jący w Pińczowie warsztat Santi Guc-
ciego. Do zachowanych elementów wy-
posażenia należą także ambona i ołtarz
główny z 2. połowy XVIII wieku. Warto
jeszcze na koniec wspomnieć, że miej-
scowość ta należała od XII wieku do
cystersów z Sulejowa. To między innymi
staraniem opata sulejowskiego, biskupa
kijowskiego Stanisława Zaremby, w XVII
wieku odrestaurowano kościół.
Dworek Chełmońskiego w Kuklówce: obecnie...
Kościół w Żelechowie
Skoro już jesteśmy w Żelechowie, nie
przechodźmy obojętnie obok kościoła
znajdującego się naprzeciw cmentarza.
Ta niepozorna jednonawowa świątynia
powstała przed 1561 rokiem i , choć by-
ła kilkakrotnie przebudowywana, zacho-
2
Zanim ruszy się w dalszą drogę można
w okolicy zobaczyć pałac w
Ojrzano-
wie,
obecnie pełniący funkcję hotelu.
Do odwiedzenia go zachęca głównie
nazwisko projektanta – mianowicie Wła-
dysława Marconiego, autora słynnego
warszawskiego hotelu Bristol. Pałac,
powstały około 1900 roku, jest utrzy-
many w duchu neorenesansu, dodatko-
wo bryłę od strony podjazdu rozbudo-
wano o portyk. Jak to w założeniach
pałacowo-parkowych, wśród drzewosta-
nr 3, Czerwiec 2007
www.ciekawe-miejsca.net
Okolice Warszawy: „Szlak Chełmońskiego”
nu wokół rezydencji można odnaleźć
kilka rzadkich drzew, jak sosny rumelij-
ska i smołowa.
źródłem inspiracji. To z tej wiejskiej pra-
cowni trafiały obrazy prosto na salony
międzynarodowe, gdzie niejednokrot-
nie święciły triumfy. Tu powstały także
głęboko religijne kompozycje, jak
Pod
twoja obronę
z 1906 roku, tu też malarz
zakończył swoje życie 6 kwietnia 1914
roku.
Wjeżdżając od strony szosy katowic-
kiej do Kuklówki, widoczna z drogi po
lewej aleja dębowa prowadzi do dwor-
ku Chełmońskiego. Obecnie stanowi on
własność prywatną, ale można do nie-
go podejść. Niestety, dworek jest mocno
przebudowany i stracił wiele ze swojego
dawnego uroku. Pozostaje podziwianie
jego pierwotnego wyglądu na obrazach.
Dalej jedziemy drogą do trasy na Ra-
dziejowice, na rozstaju dróg miniemy
jeszcze głaz upamiętniający pobyt ma-
larza na tej ziemi.
Kolejnym punktem na trasie „szla-
kiem Chełmońskiego” są
Radziejowi-
ce,
dawne włości Krasińskich. Tu bywał
artysta malując staw w parku. Uczestni-
czył też w życiu towarzyskim tej rodziny,
między innymi w polowaniach. Bywa-
ło tu zresztą wielu znakomitych gości,
takich jak Henryk Sienkiewicz, Juliusz
Kossak czy w latach 30. XX wieku Ja-
rosław Iwaszkiewicz. Zanim jednak do-
bra trafiły w ręce Krasińskich, od XV,
według niektórych nawet XIV, wieku na-
leżały one do Radziejowskich: to oni
wznieśli pierwszy dwór, który w połowie
XVII stulecia przybrał formę barokowej
rezydencji z ogrodem.
...i na obrazie powstałym po 1889
Po raz kolejny przecinamy szosę kato-
wicką, by wkrótce po lewej stronie z od-
dali dostrzec w miejscowości Grzymek
staw, nad którego brzegiem wypoczy-
wają często okoliczni mieszkańcy. Nie-
daleko od niego w Ojcówku, w widłach
rzeczek Pisia Tuczna i Wężyk, znajdo-
wał się staw tak często malowany przez
Chełmońskiego. Jesteśmy w
Kuklówce
– dawnym „królestwie” malarza. To tu po
długim pobycie w Paryżu osiedlił się na
stałe. Z wojaży artysta wrócił w 1887 ro-
ku, początkowo mieszkał w Warszawie
i tam wystawiał na salonach swe prace.
W 1889 roku kupił drewniany dworek na
wzgórzu nad rzeczką Pisią, wśród pól.
Na rdzennym Mazowszu wreszcie
niedaleko krainy swojego dzieciństwa
(urodził się bowiem w miejscowości
Boczki koło Łowicza), dobijający czter-
dziestki artysta znalazł wytchnienie. Od
1889 roku Chełmoński rozpoczął nowy
okres twórczości – lirycznego malarstwa
przepojonego kultem natury. Kuklów-
ka stała się miejscem izolacji artysty,
swoistą pustelnią, a okolice – głównym
3
nr 3, Czerwiec 2007
www.ciekawe-miejsca.net
Okolice Warszawy: „Szlak Chełmońskiego”
jako średniowieczną siedzibę rycerską,
stąd też zawiera on detale ze starszych
budowli, podkreślających jego starożyt-
ny charakter, na przykład zwornik z datą
1684. Jest to jedna z wcześniejszych
realizacji neogotyckich na Mazowszu.
Zresztą, cały zespół rezydencjonalny to
perełka tego regionu. Kompleks pała-
cowy otacza park krajobrazowy w stylu
angielskim zaprojektowany w 1817 roku
przez Aleksandra d’Alphonse de Saint
Omer. W pałacu mieści się Dom Pracy
Twórczej, ale wnętrza są udostępniane
zwiedzającym.
Warto tam zajrzeć, gdyż znajduje się
w nim ekspozycja dzieł Chełmońskie-
go (między innymi, słynny
Staw w Ra-
dziejowicach,
a także inne prace często
wystawione pierwszy raz po prawie stu
latach, na przykład
Droga przez las)
oraz pamiątki po malarzu. Z dekoracji
wnętrz zachowały się malowidła klasy-
cystyczne w jednej z sal. Równie cieka-
wa może wydać się sala z porcelano-
wymi bibelotami, między innymi ramą
lustra i gigantycznym żyrandolem. Z ko-
lekcji warte uwagi są jeszcze obrazy
Wojciecha Kossaka i Juliana Fałata.
Poza zespołem pałacowym niedale-
ko drogi nr 8 znajduje się klasycystyczny
kościół na planie ośmioboku wykona-
ny dla Krasińskich przez tego samego
architekta – Jakuba Kubickiego – w la-
tach 1820-22. Na cmentarzu parafial-
nym z pamiątek po dawnych właścicie-
lach majątku można podziwiać neogo-
tycką kaplicę grobową Krasińskich.
Romantyczny neogotycki „Zameczek” w Radzie-
jowicach
Przebudowy jednej z oficyn na pałac
stanowiący obecny główny korpus do-
konał prymas Radziejowski. Kolejnymi
właścicielami terenu byli Prażmowscy,
Ossolińscy, a od 1782 roku Krasińscy.
Kazimierz Krasiński na początku XIX
wieku dokonał ostatniej i najważniejszej
ingerencji w zabudowę. Na zamówie-
nie Krasińskiego Jakub Kubicki w 1814
roku przekształcił pałac, a następnie
dobudował do niego zameczek na frag-
mentach murów pierwotnego dworu. Ar-
chitekt ten był autorem takich realizacji
jak Belweder, czy pierwszy projekt świą-
tyni Opatrzności Bożej.
Romantyczny zameczek postrzegano
4
nr 3, Czerwiec 2007
www.ciekawe-miejsca.net
Okolice Warszawy: „Szlak Chełmońskiego”
Dwór Górskich w Woli Pękoszewskiej
Kolejnym miejscem w okolicy, w którym
bywał malarz, jest
Wola Pękoszewska.
Znajdujący się tutaj dwór wzniesiono dla
Ossolińskich, w początkach XIX wieku
majątek zakupili Krasińscy z Radziejo-
wic. Kolejnym właścicielem ziemi został
generał Franciszek Borgiasz Górski. Do
najbliższych znajomych Chełmońskiego
należeli Maria i Jan Górscy, dziedzice
Woli. Ich córka, młodziutka Pia Górska,
niedługo po sprowadzeniu się Józefa
Chełmońskiego do Kuklówki, zapragnę-
łapoznać „poetę polskości”. To właśnie
dzięki wydanym wspomnieniom artyst-
ki
Paleta i pióro
możemy odkryć świat
ostatnich lat życia Chełmońskiego. Opi-
sała ona małą pracownię na poddaszu
i nieład w niej panujący oraz przepojoną
dobrocią postać artysty.
Rezydencja Górskich stała się jed-
nym z miejsc najczęściej odwiedzanych
przez Józefa Chełmońskiego. Dwór ten
stanowi zresztą niezwykłe kuriozum ze
względu na kolejne przebudowy. Do
pierwotnego parterowego drewniane-
go oszalowanego dworku dobudowano
piętrową część środkową z portykiem
od ogrodu i skrzydło boczne, kryte ła-
manym dachem. Z czasu tej ingerencji
w dawną strukturę dworu, czyli 1923
roku, pochodzi też zwieńczenie z kar-
tuszami herbowymi. Niegdyś wyobra-
żały one herby Bożawola (Górskich)
i Szembek, zachował się natomiast wy-
kuty fragment wiersza Kochanowskie-
go:
Ja Panie niechaj mieszkam w tem
gnieździe ojczystem, a Ty mię zdrowiem
opatrz i sumieniem czystem.
Po okresie
PRL-u, kiedy budynek wykorzystywano
jako szkołę, wrócił on do rodziny ostat-
nich właścicieli.
Na tym kończy się nasza przygoda
z Chełmońskim, wszystkim pragnącym
poczuć klimat mazowieckich krajobra-
zów widzianych oczyma malarza pole-
cam odwiedzenie Muzeum Narodowego
w Warszawie lub Krakowie.
Tekst i zdjęcia: Ewa Perlińska
lala
Informacje praktyczne:
Trasę najlepiej przebyć samochodem. Jeśli jedziemy
z Warszawy, można pominąć Adamowiznę i z szosy
katowickiej zjechać od razu na Żabią Wolę.
Pałac w Radziejowicach można zwiedzać od 1.05 do
30.09 w każdą sobotę i niedzielę od 10.00 do 17.00,
wejścia z przewodnikiem co godzinę. Bilet kosztuje
7 zl, ulgowy 5 zł.
Przydatna może być mapa powiatu grodziskiego
wydana przez Agencję Regraf, jakiś czas temu do-
stępna była również mapa powiatu żyrardowskiego
obejmująca Radziejowice i Wolę Pękoszewską.
Ciekawostką
jest
możliwość
zdobycia
od-
znaki
„Przyjaciel
Ziemi
Chełmońskie-
go”
przyznawanej
przez
Zarząd
Oddział
PTTK w Żyrardowie, regulamin na stronie:
www.pttk.pl/pttk/przepisy/index.php?co=ro orpzc
5
nr 3, Czerwiec 2007

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin