Psychologia uczenia się i pamięci - Skrypt Slajdy.doc

PSYCHOLOGIA UCZENIA SIĘ I PAMIĘCI                                                                                      SKRYPT SLAJDY 

Wykład 1

W pamięci występują trzy podstawowe, ogólne rodzaje operacji:

- kodowanie (zapamiętywanie),

- przechowywanie,

- przypominanie (wydobywanie, odtwarzanie) .

Rodzaje pamięci:

- Pamięć gatunkowa (uwarunkowana dziedzicznie) a pamięć osobnicza (związana z doświadczeniem indywidualnym),

- Podział ze względu na przedmiot: obrazowa, słowna, uczuć,

- Podział ze względu na format przechowywanych informacji: epizodyczna i semantyczna,

- Podział ze względu na formy przechowywania i mechanizmy wydobywania: deklaratywna i proceduralna (niedeklaratywna),

- Ze względu na rozumienie: mechaniczna i logiczna,

- Ze względu na udział woli: dowolna i mimowolna,

- Ze względu na trwałość przechowania: bezpośrednia i odroczona (świeża i trwała),

- Ze względu na rodzaj przypomnień: rozpoznawcza i odtwórcza,

- Ze względu na czas przechowywania: ultrakrótkotrwała (ultrakrótka), krótkotrwała i długotrwała,

- Ze względu na funkcje: operacyjna i trwała,

- Ze względu na udział świadomości (mechanizmy wydobycia): jawna i utajona (explicite i implicite),

- Inne rodzaje pamięci: autobiograficzna i ekologiczna.

Uczenie się jawne a uczenie się utajone

Czasami zachodzi uczenie się, mimo braku zmian w zachowaniu, np. sumowanie się śladów bodźców podprogowych, habituacja, pobudzeniowy odruch warunkowy czyli dzięki uczeniu się zmieniają się możliwości. Poziom wyuczenia jest zazwyczaj wyższy niż poziom wykonania. Uczenie się utajone wiązane z Tolmanem.

+ Uczenie się przez bezpośrednie kojarzenie bodźców i reakcji = utrwalanie związków przez powtórzenia i wzmocnienia (głównie warunkowanie)

+ Uczenie się nowych bodźców: warunkowanie klasyczne

+ Uczenie się nowych reakcji: warunkowanie instrumentalne

+ Uczenie się złożonych reakcji, np. nabywanie umiejętności sensomotorycznych oraz zachowań werbalnych

Uczenie poznawcze

- Uczenie się spostrzeżeniowe, np. obniżanie się progu różnicy po wielokrotnym zadziałaniu bodźca

- Wstępne warunkowanie sensoryczne

- Rozwiązywanie problemów

- Nabywanie wiedzy i złożonych procedur działania – brak bezpośrednich zmian w zachowaniu, ale możliwość wykorzystywania w różnych sytuacjach

Uczenie się świadome i uczenie się nieświadome

- Uczenie się świadome: przez rozwiązywanie problemów, nabywanie wiedzy, złożonych procedur działania

- Uczenie się nieświadome: przez bezpośrednie kojarzenie bodźców i reakcji oraz poznawcze (spostrzeżeniowe, wstępne warunkowanie sensoryczne)

-…ale pojawiają się wątpliwości, gdyż np. uświadamianie związków przyspiesza przebieg prostych rodzajów uczenia się

Metody badań uczenia się warunkowego

- Warunkowanie klasyczne

- Warunkowanie instrumentalne

- Uwzględnia się: odruchy pobudzeniowe, odruchy hamulcowe, wygasanie, różnicowanie, opóźnianie reakcji

Metody Reprodukcji

- Metoda przypominania

- Metoda zapamiętanych członów

- Metoda pomiary zakresu pamięci bezpośredniej

- Metoda odtwarzania częściowego

- Metoda uczenia się przez powtarzanie

- Metoda antycypacji

- Metoda par skojarzeń

Urządzenia specjalne:

- pursuimetr

- tachistoskop, mnemometr

- wizjer lustrzany

- skrzynki problemowe

- labirynty T, Y, U, liniowe , czasowe

Hermann Ebbinghaus

- „O pamięci”, 1885 rok

- Trigramy

- Pomiar czasu potrzebnego na ponowne nauczenie się czyli metoda oszczędności

- Krzywa przechowywania (zapominania), o przyspieszeniu ujemnym (spadek tempa zapominania)

- Krzywe uczenia się: wklęsłe, gdy wskaźnikiem jest liczba prób potrzebna dla nauczenia się oraz wypukłe, gdy obrazują przyrosty w liczbie elementów

Iwan Pawłow

- Warunkowanie klasyczne

- Proces nabywania (krzywa esowata)

- Wygasanie

- Spontaniczne odnawianie się

- Następstwo czasowe

Edward Thorndike

- Warunkowanie instrumentalne

- Uczenie się przez próby i błędy

- Prawo efektu

- Prawo ćwiczenia

- Zasada przynależności

Edward Tolman

- Odkrywca uczenia się utajonego

- Mapa poznawcza

- Uczeniu się podlega wiedza a nie zachowanie

B.F. Skinner

- Warunkowanie sprawcze

- Badania nad rozkładami wzmocnień

-  Krzywa schodkowa

Wykład 2

Warunkowanie klasyczne: uwagi wstępne; eksperymenty I. Pawłowa

- Powszechność warunkowania klasycznego,

- Podstawowy paradygmat:

Bodziec bezwarunkowy                reakcja bezwarunkowa

Bodziec warunkowy                      bodziec bezwarunkowy

Bodziec warunkowy                       reakcja warunkowa

- Reakcja warunkowa nie zawsze jest identyczna z bezwarunkową

- Eksperymenty Pawłowa nad ślinieniem się psów,

- Warunkowanie odruchu mrugania u człowieka,

- Te same prawidłowości co w przypadku ślinienia się psa Pawłowa:

1) Kształt krzywej nabywania

2) Kształt krzywej wygasania

3) Znaczenie intensywności bodźca

4) Optymalny odstęp czasu

5) Spontaniczne odnawianie się

Nabywanie i wygasanie reakcji warunkowej

Neuronalne podstawy warunkowania klasycznego

- Każde uczenie się, a więc także warunkowanie klasyczne, polega na zmianach w efektywności połączeń synaptycznych,

- Badania E. Kandela nad Aplysia Californica,

- Odruch cofania skrzela przy dotknięciu syfonu –  bezpośrednie połączenie synaptyczne pomiędzy neuronami czuciowymi i ruchowymi; szybka habituacja,

- Wzmocnienie siły reakcji dzięki warunkowaniu klasycznemu: stymulacja dotykowa i szok w ogon; zwiększenie wydzielania neuroprzekaźników.

- Badania Thompsona nad odruchem mrugania u królika : 1 obwód: neurony czuciowe z rogówki połączone z 5-tym nerwem czaszkowym, od niego neurony do 6 i 7 nerwu, od nich neuron motoryczny wywołujący mrugnięcie , 2 obwód: 5-ty nerw do interneuronu, do móżdżku, do jądra wsuniętego bocznego, od niego do neuronu motorycznego , Drugi obwód bierze udział w warunkowaniu.

S-R

Bodziec bezwarunkowy 

Bodziec warunkowy                          Reakcja bezwarunkowa

Bodziec warunkowy jest wiązany z reakcją bezwarunkową

Wielokrotne łączenie bodźca warunkowego i reakcji bezwarunkowej powoduje, że bodziec warunkowy zaczyna wywoływać reakcję warunkową, czyli reakcja warunkowa to jedna z wersji reakcji bezwarunkowej.

S-S

Bodziec warunkowy                         Bodziec bezwarunkowy

                    Reakcja bezwarunkowa

Bodziec warunkowy jest wiązany z bodźcem bezwarunkowym.

Bodziec warunkowy powiązany z bodźcem bezwarunkowym: organizm niejako oczekuje, że po bodźcu warunkowym nastąpi bodziec bezwarunkowy i wykonuje reakcję warunkową, antycypując bodziec bezwarunkowy.

S-R czy S-S

- Paradygmat zapobiegania reakcji: brak reakcji bezwarunkowej, zachodzi warunkowanie – czyli S-S

- Paradygmat dewaluacji bodźca bezwarunkowego: redukcja reakcji na bodziec warunkowy – czyli S-S

- Paradygmat wstępnego warunkowania sensorycznego: także S-S

- Paradygmat warunkowania wyższego rzędu: bezpośrednie powiązanie BW2 z reakcją warunkową – czyli S-R.

- Wielkość warunkowania nie jest funkcją zbieżności w czasie, ale zależności, czyli gdy bodziec warunkowy jest powiązany ze wzrostem prawdopodobieństwa wystąpienia bodźca bezwarunkowego następuje warunkowanie

- Jeżeli to prawdopodobieństwo jest niższe, zachodzi hamowanie warunkowe

- Odchylenie asocjacyjne: wrodzone predyspozycje do wiązania niektórych bodźców warunkowych i bezwarunkowych ze sobą

Przeciwwarunkowanie: np. terapie uzależnień