Turystyka Zrównoważona - streszczenie z wykładów.doc

Turystyka Zrównoważona – Sylwia Kulczyk

Literatura: „Turystyka Zrównoważona” Kowalczyka, „Ekoturystyka” Zaręby

Wykład 1 – 24.02.2015

Światowe trendy w turystyce:

Prognozy: Ciągły, szybki wzrost ruchu turystycznego

Lata 50. XX w. – ok. 25 mln osób podróżuje, ruch turystyczny skupiony głównie w Europie, ale też Ameryka i śladowe ilości w Azji

W tej chwili na Europę przypada około połowa ruchu turystycznego (najważniejszy gracz), ale prawdopodobnie niedługo się to zmieni, najsilniejszym konkurentem jest Azja Płd-Wsch i rejon Pacyfiku

Nie ma już miejsc, w które turyści nie docierają.

Turysta: każda osoba, która przebywa poza miejscem zamieszkania dłużej niż 24h, ale krócej niż rok.

Masowa turystyka światowa – lata 50., ruch turystyczny zaczął gwałtownie wzrastać. Początkowo wzrastał w euforii, zwracano uwagę na duży potencjał ekonomiczny (zarobkowy) turystyki.

• Lata 70. – zauważa się szkodliwy wpływ turystyki na (lokalne) środowisko przyrodnicze. Pierwsze sygnały płynęły z basenu Morza Śródziemnego
• Lata 80. – szukanie rozwiązań

·         Lata 90. – ekoturystyka, turystyka zrównoważona

Rozwój zrównoważony:

Pomiędzy przyrodą, środowiskiem i gospodarką. Ideał, do którego należy dążyć.

Zmiany postaw i zainteresowań turystów:

3S – sun, sea, sand – spada

3E – experience, excitement, education – wzrasta zainteresowanie

Nie oznacza to, że turystyka 3E wyprze turystykę 3S. W wielu krajach masowa turystyka wypoczynkowa jest podstawą utrzymania.

Preferencje turystów (Niemcy 2002) – czyste plaże i woda, cisza, obszary wiejskie, skuteczna ochrona środowiska, baza noclegowa przyjazna środowisku, łatwy dojazd komunikacją zbiorową, certyfikaty przyjazności środowisku – generalnie widać, że ludzie zwracają coraz większą uwagę na środowisko

Turystyka zrównoważona (UNWTO 1993)

Turystyka spełniająca potrzeby obecnych turystów i regionów recepcyjnych, jednocześnie chroniąca je i wzbogacająca dla przyszłych pokoleń

2004:

• Optymalne wykorzystanie zasobów przyrodniczych
• Poszanowanie odrębności społeczno-kulturowej mieszkańców
• Korzyści ekonomiczne i społeczne dla wszystkich podmiotów

Każda forma turystyki może i powinna dążyć do równowagi, ale jak ją osiągnąć?

Wyzwania stojące przed sektorem turystycznym (wg KE)

• Ochrona i zarządzanie zasobami przyrodniczymi i kulturowymi
• Minimalizacja zużycia surowców i zanieczyszczeń w ośrodkach turystycznych
• Zarządzanie zmianami w interesie zapewnienia dobrobytu wspólnoty

·         Poprawa jakości zatrudnienia w turystyce

Zasady zrównoważonej turystyki (wg KE)

• Zintegrowane podejście do rozwoju
• Długoterminowe planowanie
• Dostosowanie poziomu i tempa rozwoju do potrzeb i zasobów
• Zaangażowanie wszystkich podmiotów
• Zastosowanie najlepszej dostępnej wiedzy
• Minimalizacja ryzyka i zarządzanie ryzykiem
• Wprowadzenie w życie zasady „Zanieczyszczający płaci”
• Gotowość do ograniczenia ruchu turystycznego tam, gdzie jest to wskazane (np. obszary chronione)
• Konieczność stałego monitoringu prowadzonych działań

Turyści, społeczność, organizatorzy – wszyscy powinni być wzięci pod uwagę

Turystyka zrównoważona nie może być traktowana jako:

• Synonim skutecznej ochrony środowiska
• Recepta na łatwe i szybkie zyski

·         Sposób na pozbycie się problemów społecznych w regionie

Społeczność lokalna:

• Co dla nas samych znaczy przyroda?
• Co chcemy pokazać turystom?
• Czy sami dbamy o czystość środowiska?
• Czy turyści są dobrzy czy źli?
• Czy warto się angażować?
• Czy lubimy podejmować gości?
• Co mamy do zaproponowania

·         Czy to się opłaca?

Organizator turystyki:

• Czy warto dbać o przyrodę i w jakim zakresie?
• Czy spełniamy standardy „czystego środowiska”
• Dziedzictwo kulturowe – baza czy przeszkoda?
• Czy chcemy tylko sprzedawać lokalną tradycję czy również ją chronić?
• Czy zatrudniamy miejscowych pracowników?
• Jak szybko inwestycja musi się zwrócić?

·         Gdzie trafiają zyski?

Turyści:

• W jaki sposób wypoczywamy?
• Jaki jest nasz stosunek do przyrody?
• Czy mamy potrzebę kontaktu z miejscowymi?
• Czy chcemy poznać (i w jakim stopniu) lokalna kulturę?
• Które przejawy kultury (zabytki, folklor, rozrywka) cenimy najwyżej?
• Czy warto płacić za kontakt z przyrodą i lokalną kulturą?

·         Czy wyższa jakość uzasadnia wyższą cenę?

Dlaczego się nie udaje? (wg R. Butlera)

• Brak równości między decydentami
• Brak potrzeby wspólnego działania dla osiągnięcia zamierzonych celów
• Brak akceptacji dla dodatkowych kosztów i trudności
• Brak współpracy
• Brak danych i wiedzy

·         Brak zrozumienia samej idei

Warunki osiągnięcia sukcesu (wg J.E. Bezaury Creela)

• Wsparcie zewnętrzne
• Znajomość potrzeb rynku
• Zarządzanie ruchem turystycznym
• Podnoszenie kwalifikacji miejscowych pracowników (aktualnych i potencjalnych)

·         Rozbudowa infrastruktury

Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?

• Potrzeby
• Strategia
• Planowanie
• Realizacja
• Monitoring

·         Weryfikacja podjętych działań

Czynniki warunkujące rozwój turystyki

• Zasoby przyrodnicze
• Potencjalni turyści
• Zasoby kulturowe
• Dostępność

·         Informacja

Chronić czy udostępniać?

POZNAJ àPOKOCHAJ àOCHROŃ

Turystyka zrównoważona – droga, proces

WYKŁAD 2 – 03.03.2015

Walory – właściwości zasobów przyrody decydujące o ich przydatności – mogą być niewykorzystywane, ale żeby coś nazwać walorem, ktoś musi to odkryć, docenić

Zasoby – występujące obiektywnie elementy środowiska przyrodniczego – występuje obiektywnie niezależnie od świadomości ludzi o tym

Atrakcyjność – właściwość przyciągania uwagi, wzbudzania podziwu i pożądania

Przydatność – zbiór cech środowiska umożliwiający jego zagospodarowanie dla turystyki

Potencjał rekreacyjny: atrakcyjność + przydatność

Pojemność turystyczna: ile osób może przebywać naraz na danym terenie (ile się zmieści)

Chłonność: ile wejdzie bez szkody dla środowiska

Waloryzacja – przejście od zasobów do atrakcji turystycznej zasobyà walory à atrakcje. Zasoby są obiektywne, atrakcje subiektywne

Turystyka masowa: turystyka nadmorska wypoczynkowa(główny stymulator: środowisko), turystyka handlowa (główny stymulator: człowiek)

Turystyka zrównoważona: turystyka ornitologiczna (środowisko równocześnie stymulatorem i barierą), turystyka etnograficzna (stymulator i bariera: człowiek)

Walory turystyczne są różne dla różnych dziedzin turystyki

Wykres z Kowalczyka: znaczenie walorów i zagospodarowania w różnych dziedzinach turystyki

Jak postrzegamy otoczenie?

Percepcja – suma postrzegania, rozpoznawania, klasyfikowania, oceniania i wartościowania rzeczywistości (Jałowiecki 1988)

Widzimy rzeczy nie takimi jakie są, ale takimi jacy my jesteśmy (I. Kant)

Zdjęcia:

Źródła geotermalne w Ameryce Płd – można siedzieć cały dzień w basenie. Jednym to wystarcza (turystyka wypoczynkowa), inni wyłażą z basenu, bo im się nudzi i idą chodzić po górach (turystyka sportowa). Mniej aktywni pójdą do lasu pooglądać roślinki (turystyka przyrodnicza). Jeszcze inna grupa będzie zainteresowana życiem rdzennych mieszkańców tego terenu, ich zwyczajami, ceremoniami itp. (turystyka etnograficzna).

Czynniki somatyczne kształtujące proces percepcji (niezależne od nas):

• Stan układu wegetatywnego
• Reakcje animalne
• Reakcje biopsychofizyczne

Czynniki społeczno-kulturowe percepcji:

• Narodowe (Niemcy lubią jodły i świerki, Francuzi – dęby, Rosjanie – brzozy. Są to drzewa, które w danym regionie występują najczęściej)
• Socjalno-zadodowe
• Światopoglądowe
• Indywidualne
• Inne czynniki kulturowe

Odbiór sygnałów zmysłowych:

• Wzrok – 85% całości postrzegania zmysłowego
• Słuch
• Węch
• Smak
• Dotyk

Obawa, satysfakcja czy nuda? (Gracz, Sankowski 2001) – wykres stopień trudności do umiejętności, mniej więcej w środku tego wykresu („poszerzona” krzywa Lorenza) odczuwamy przyjemność, zadowolenie, radość, a nie nudę lub obawę

Opór środowiska (Kożuchowski 2005)

• Nie sprecyzowane pragnienia klienta
• Możliwości indywidualnej adaptacji do obcowania z przyrodą (i obcą kulturą)
• Ograniczone bezpieczeństwo
• Mierne kwalifikacje organizatorów turystyki
• Zmienność geograficzna i sezonowa warunków środowiskowych
• Bariera odległości
• Słabo rozwinięta infrastruktura
• Konflikt z zasadami ochrony przyrody lub dziedzictwa kulturowego

·         Konflikt między podażą a popytem

Walory przyrodnicze środowiska (T. Lijewski i in. „Geografia turystyki Polski”)

• Ukształtowane bez ingerencji człowieka:
• • Osobliwości flory i fauny
  • Skałki i grupy skał
  • Wąwozy, doliny i przełomy rzeczne
  • Wodospady, źródła i wywierzyska
  • Jaskinie i groty
  • Głazy narzutowe i głazowiska
  • Inne obiekty geologiczne
• Utworzone przez człowieka
• • Parki zabytkowe
  • Muzea i zbiory przyrodnicze
  • Ogrody botaniczne
  • Ogrody zoologiczne
• Inne
• • Punkty widokowe
  • Parki narodowe

o        Parki krajobrazowe

Walory antropogeniczne (kulturowe) (ibidem)

• Muzea i rezerwaty archeologiczne
• Muzea etnograficzne, skanseny ośrodki twórczości ludowej
• Zabytki architektury i budownictwa
• Muzea sztuki i zbiory artystyczne
• Muzea biograficzne
• Muzea specjalistyczne
• Obiekty historyczno-wojskowe
• Miejsca i muzea martyrologii
• Zabytki działalności gospodarczej i techniki
• Współczesne imprezy kulturalne

·         Miejsca pielgrzymkowe

Atrakcyjność turystyczna obiektu lub obszaru recepcji turystycznej

• Cechy obiektywne wewnętrzne: Wyrazistość, różnorodność, rozmiary, unikatowość, dostępność
• Cechy obiektywne zewnętrzne: popularność, cena
• Cechy subiektywne: znaczenie, rodzimość, oryginalność

Czasami turyście trzeba unikatowość wskazać: oznaczenia, tablice itp.

Duch miejsca (Genius loci)

• Unikatowość
• Styl krajobrazu
• Nazwa
• Historia
• Prestiż i moda
• Osobiste przeżycia
• Inne intuicyjne skojarzenia

Smok wawelski, Giewont (śpiący rycerz), Nowa Huta – duch socjalizmu, różne legendy, nakręcamy nimi turystów.

Źródła Bugu – przesycenie informacji – i sakralne, i wiersz, i Ukraina, i biochemia wody. Może percepcja miejsca byłaby lepsza, gdyby się ograniczyć.

Środowisko przyrodnicze jako obraz kultury

Połączenie środowiska i kultury –bardzo istotne z punktu widzenia turystyki.

• Przyroda „oswojona” stwarza większe możliwości wyboru zachowań, stanowi źródło inspiracji twórczych

·         Przyroda „nieoswojona” jest pusta, co ogranicza skalę percepcji – jest nam nieznana, nie wiemy czego się spodziewać itd.

Kultura:

• Tworząc znaczenia, mity i symbole wzbogaca obserwowany obraz o wartości, które nie są z góry wpisane …

·         …

Mundus imaginalis – świat wyobrażony – to co turysta chce zobaczyć, na co się nakręca turysta, niekoniecznie prawdziwe. Przykład: Tabliczka Aconcagua, niby obok tej góry, ale nawet jej nie widać. Ludzie robią sobie zdjęcie z tabliczką, a sama góra nie wszystkich interesuje.

Z badań wynika, że turyści cenią sobie środowisko autentyczne, ale nie zawsze łatwo jest ocenić niewprawnym okiem co jest naturalne, a co antropogeniczne. Przykład: plantacje herbaty na Sri Lance – turysta się cieszy, że jest na łonie przyrody, a nie jest to wcale twór naturalny. Tudzież ryby specjalnie dokarmiane, żeby podpływały tam, gdzie zabiera się turystów. Czy to jest autentyczne czy nie?

Fenomen Carcassonne – odbudowywane zamki.

Fenomen piramid – nie możemy zobaczyć piramid w Egipcie? To pojedziemy obejrzeć jakąś w Polsce, nieważne, że to zupełnie nie to, ważne że piramida.

Zagospodarowanie turystyczne – hotele będące kalką zamków, hotel udający plac czerwony (WTF???) Kremlin Palace, Antalaya. Venetian Hotel w Las Vegas

Z założenia uważa się, że takie zagospodarowanie jest niezgodne z założeniami turystyki zrównoważonej

Polska: Bałtów – dinozaury – jest tam ślad dinozaura w kamieniu, ale turyści chcą tylko oglądać te śmieszne ruchome figurki.

Wykład 3 – 10.03.2015

Krajobraz i jego znaczenie dla turystyki

Krajobraz: Obszar postrzegany przez ludzi, którego charakter jest wynikiem działania i interakcji czynników przyrodniczych i/lub ludzkich (Europejska Konwencja Krajobrazowa)

Kamienie węgielne geografii turyzmu: przestrzeń, miejsce, środowisko krajobraz

Krajobraz: