Wiesław Wernic

Tropy wiodą przez prerię

Cykl: Przez Góry i Prerie Tom 1

Rok pierwszego wydania polskiego: 1965

Ilustrował: Stanisław Rozwadowski

Spis treści:

Jezioro Jelenia.              5

Tajemniczy pacjent.              15

Jutro na prerię!              28

Zagmatwane tropy.              38

Kto strzelał?              53

W obozie Czarnych Stóp.              63

Oden-na-ka-inne-he-kaj.              73

Zagadkowa mapka.              83

Nieudany pościg.              94

Gdzie jesteś, dolino?              103

Osada Dziesiątej Mili.              109

Spotkanie.              119

Na północ!              128

Płomień na prerii.              136

Sierżant w tarapatach.              150

Przy żelaznym szlaku.              161

Opuszczona chata.              171

Szykuje się nowa wyprawa.              183

Znowu w drodze.              189

Dolina Siodła.              201

Rękopis znaleziony w starej chacie.              210

Wybuch.              221

Pamiętnik Harry Smotha.              226

W pułapce.              247

Do zobaczenia!              262

Mojemu synowi

Jezioro Jelenia.

Zmierzchało. Słońce kryło się za granatową linię dalekich lasów. Bliżej, z amfiteatralnie ukształtowanego zbocza góry, porośniętego u szczytu starodrzewem, widać było rozległe kwadraty ciemnych krzewów. Przez zielony gąszcz - tu i tam - biegły jasne, kręte, wąskie ścieżki. Ponad krzewami sterczała kępa wysokich sosen. W oddali rosła samotna wyspa sześciu brzóz.

Żabi rechot rozlegał się i milkł. I tylko jeden jedyny ptak odzywał się, co pewien czas przeciągłym, smętnym nawoływaniem. Kiedy ostatnie wieczorne zorze znikły z nieba, umilkł i on. Wówczas, w całkowitej ciszy, jak aktor czekający na uspokojenie się widowni, na szarzejącą łąkę wbiegł jeleń, a za nim dwie łanie. Zatrzymały się tuż przy kępie sosen.

Z trawiastego zbocza góry widziałem dokładnie trzy rude plamy na zielonym tle krzewów, rozłożyste rogi i trzy głowy czujnie zwrócone w moim kierunku. Odległość w linii poziomej nie przekraczała dwustu kroków, ale znajdowałem się kilkadziesiąt jardów[1] ponad tą naturalną sceną. Czy mogły mnie dojrzeć trzy pary bystrych oczu?

Przez kilka minut sarny przypominały nieruchome posągi. Naraz ożywiły się. Znikły w gęstwinie niskich świerków tak nagle, jak się pojawiły.

- Dlaczego nie strzelałeś? - zapytałem półgłosem Karola.

Mruknął coś niezrozumiale i wzruszył ramionami.

- Po co tyle mięsa? Brać w drogę nie ma sensu. Popatrz, ile tu zwierzyny. Te ścieżki wydeptane... Tędy chodzą do wodopoju. Pamiętaj nigdy nie strzelać dla samego strzału. Niejeden mądrala dla skrawka polędwicy kładzie dwustufuntowego rogacza. Wytnie kawałek mięsa, resztę zostawi. Padlina gnije i często staje się przyczyną zarazy dziesiątkującej zwierzynę.

- Tej nie zabraknie... - wtrąciłem.

- A właśnie. Dziewięćdziesiąt milionów sztuk bizonów żyło na ziemiach Ameryki wówczas, kiedy pierwszy raz pojawili się tutaj biali osadnicy. I cóż się stało z tymi bizonami? Jeśli dalej tak pójdzie, będziemy polować tylko na dzikie króliki. Ładna perspektywa, co?

Wstał powoli z miękkiej trawy, na której spoczywaliśmy półleżąc. Przerzucił przez ramię sztucer.

- Wracamy.

Przeszliśmy w poprzek wąskiego klina lasu, oddzielającego nizinę od dalekiej przestrzeni prerii. Tu, na skraju lasu, migotało żarzącymi się głowniami nasze ognisko. Dalej zbocze wzgórza spadało łagodnie, przechodząc w równinę porosłą trawą. Dwa konie, przywiązane na długich linkach do pnia potężnego klonu, szczypały tę trawę, tupiąc głucho kopytami o ziemię.

Karol rozłożył derkę, usiadł na niej. Wydobywszy woreczek z tytoniem, długo i z namaszczeniem nabijał poczerniałą fajeczkę. Patykiem wygrzebał z popiołu wiśniowy węgielek, ujął dwoma palcami i zgrabnie położył na fajce.

Uczyniwszy to, spojrzał na mnie wymownie. Zrozumiałem. Zwyczaj palenia tytoniu od lat mocno trzymał mnie w sidłach, zerwanie z nim w warunkach denerwującego życia miejskiego wydawało się rzeczą niemożliwą.

Niespodziewanie - przed naszą wyprawą - Karol postawił bezapelacyjne weto przeciw paleniu. Nie w ogóle, ale przeciw paleniu papierosów.

- Możesz palić fajkę. Z papierosami koniec - zdecydował.

- Ale dlaczego?

- Po pierwsze dlatego, że przez kilka tygodni nigdzie ich nie kupisz.

- Wezmę na zapas.

- Na wóz może? Co?

- No, przecież paręset sztuk...

- Paręset sztuk nie wystarczy. Za to na pewno wystarczy pół funta tytoniu i fajka. Tyle zawsze zmieścisz. A poza tym chodzi jeszcze o co innego. O pożary.

- Jakie pożary?

- Prerii, lasu, obojętne zresztą, czego. Papierosy pali się często, rzuca się je nie dogaszone. Potem z tego kłopot. Fajkę będziesz palił tylko na postojach, przy ognisku. Starczy ci czasu, żeby ją oczyścić i nie zostawić żaru.

- Nie lubię fajki - protestowałem, ale już słabiej.

- To się przyzwyczaisz.

Z tym przyzwyczajaniem się było zupełnie źle. Tak źle, iż w cichości żywiłem nadzieję, że w ogóle od palenia się odzwyczaję. Teraz jednak - za przykładem Karola - sięgnąłem po fajkę. Siedzieliśmy w milczeniu, dopóki nie wyżarzyły się resztki tytoniu i główki fajek nie zostały dokładnie wyczyszczone. Karol dorzucił garść chrustu do wygasającego ognia i przesunął na środek ogniska grube polano.

- Zabezpieczenie na noc - powiedział. - Drzewo jest wilgotne, będzie się tliło do rana, ogień nie wygaśnie. Ucz się, wszystkiego trzeba się uczyć.

- Nie dręcz mnie.

- Będę cię dręczył aż do skutku, do dobrego skutku. Na dziś jednak dosyć, tylko krótka wprawka przed snem...

- Znowu?

- Jeszcze mi kiedyś za to podziękujesz. Nie traćmy czasu. Pójdziesz w prostej linii od ogniska na sto kroków. Ja tu będę siedział.

Zrezygnowany poszedłem w głąb czarnego lasu. Powtarzało się to za każdym naszym noclegiem. Karol uczył mnie sposobów bezszelestnego chodzenia i czołgania się. Nie było to łatwe. Spróbujcie czołgać się przez kilkanaście metrów w nocy, w lesie, i to tak, aby nie trzasnęła sucha gałązka, aby nisko rosnący konar nie zrobił wam guza na czole, aby nie pokłuć i nie poranić rąk!

Po odliczeniu stu kroków zatrzymałem się. Oczy stopniowo przyzwyczajały się do ciemności. Coraz lepiej rozróżniałem pnie starodrzewu i zarysy krzewów. Położyłem się na ziemi i leżałem parę minut. Wtedy zaświtała mi w głowie genialna, jak mi się wydało, myśl.

Po co czołgać się w lesie? Lepiej posuwać się brzegiem lasu, tam gdzie rośnie trawa, gdzie prawie nie ma zdradliwych, trzaskających gałązek. Tak też uczyniłem. Jak długo trwały męki posuwania się na brzuchu, kolanach i łokciach - nie wiem. Wydawało mi się, że wieki. Dotarłem jednak prawie pod sam klon, przy którym stały nasze konie. Dostrzegły mnie. Parsknęły parę razy i zatupotały. Wiedziałem, że taki sygnał zupełnie wystarczająco poinformował Karola o miejscu, w którym się znajduję. Wycofałem się więc spod klonu w głąb lasu i pełznąc cal po calu, dotarłem w zasięg nikłego blasku ognia. Przy ognisku nie było nikogo.

Prawie mokry od potu zwaliłem się na derkę. Dyszałem ciężko przez kilka chwil, potem zacząłem rozcierać bolące kolana. W trakcie tego zabiegu czyjaś dłoń nagle zacisnęła się na mojej szyi i szarpnęła do tyłu. Przewróciłem się na wznak.

- Otóż właśnie to - odezwał się spokojny głos Karola. - Gdyby w tym lesie żyły słonie, myślałbym, że to któreś z tych zwierząt przeciska się w gąszczu.

- Starałem się...

- Kiepsko się starałeś. Uważałeś, że wygodniej będzie posuwać się skrajem lasu, ale zapomniałeś, że na trawie pozostał znacznie wyraźniejszy ślad. Trzeba było podchodzić lasem. Nie pamiętałeś zresztą o koniach. Zdradziły cię od razu. Zawróciłeś do lasu. Byłem wtedy za tobą o trzy kroki... - przerwał spostrzegłszy na mej twarzy przygnębienie spowodowane tak ostrą krytyką.

- Ale nie martw się. Postęp jest, zupełnie wyraźny. Gdybyś mógł widzieć siebie przy pierwszych próbach i dziś, sam zauważyłbyś zmianę. Wówczas ruszałeś się jak ryba wyjęta z wody... No, idziemy spać.

Zasnąłem natychmiast. Zbudził mnie wczesny świt wstającego dnia i ciepło buchającego z ogniska płomienia. Karol już się krzątał. Na cienkiej żerdce zawieszonej nad płomieniem skwierczał tłuszcz skapujący z dwóch pociemniałych kawałków mięsa. Odsunięte od ogniska, spoczywały na derce przyrumienione placki. Karol wetknął mi jeden w rękę. Był jeszcze ciepły.

Potem dostałem mięso na patyku. Kilka minionych dni odzwyczaiło mnie od widelca. Nabrałem już pewnej wprawy w jedzeniu upieczonego mięsa, tak iż tłuszcz nie spływał za rękawy koszuli.

- Trochę przypalone - stwierdził samokrytycznie Karol. - Oskrob sobie nożem...

Nie oskrobałem. Patrzyłem przestraszony na swoje okropnie brudne, podrapane i pokłute dłonie.

- Nie martw się. Skończymy jeść... pójdziemy do wody. Umyjesz się.

Uporałem się dość szybko z mięsem i z plackiem. Zagasiliśmy dokładnie ogień, osiodłali konie, zwinęli manatki.

- Idziemy - komenderował Karol. - Konie za uzdy. W lesie się nie jeździ. Nie wiem, czy słyszałeś, że indiańskie plemiona zamieszkujące lasy nigdy nie używały konia do jazdy, najwyżej do transportu rannych. Naprzód!

Ruszyliśmy z wolna poprzez gąszcz krzewów, splątanych wysokich traw i paproci. Pachniało wilgocią i butwiejącym drewnem. Ptactwo witało dzień.

Gdzieś w górze, między konarami potężnych drzew, rumieniły się wschodem skrawki nieba. Wędrówka była mozolna, na szczęście krótkotrwała. Któraś z wydeptanych przez zwierzynę ścieżek doprowadziła nas do łączki. Jeszcze dwa, trzy krzewy dzikiego bzu i oto ujrzałem stalową płaszczyznę wody. Pod kopytami koni zabulgotało. Ściągnąłem buty, spodnie, koszulę. Wskoczyłem do wody, trochę tylko szczękając zębami. Karol został na brzegu przy koniach.

- A ty? - zapytałem.

- Jak wyjdziesz - odpowiedział półgłosem. - I proszę cię, nie wrzeszcz tak. To nie łazienka w twoim mieszkaniu.

- Dobrze, o wodzu! - prychnąłem wodą. - Czy sądzisz, że nadciągną blade twarze po nasze skalpy?

- Nie błaznuj. Licho nie śpi.

Dno jeziora opadało łagodnie ku jego środkowi. Dopiero po kilkunastu krokach straciłem grunt pod nogami. Płynąłem.

Dziś, kiedy przepisuję te notatki, nie mogę oprzeć się wrażeniu, że mój dawny zwyczaj corannej kąpieli w zimnej wodzie stał się przyczyną odkrycia, którego konsekwencje zaważyły na całym moim późniejszym życiu.

Popłynąłem więc ku środkowi jeziora; w smudze słonecznego blasku dostrzegłem ciemny pas lądu wrzynającego się w wodę. Jezioro rozdzielało się na dwie części przegrodzone tym półwyspem, czarnym jeszcze, pełnym nocnych cieni gęstych krzewów i wyniosłych drzew. Im bliżej płynąłem, tym lepiej odróżniałem pnie dębów. Postanowiłem tam „wylądować”.

Ten pomysł był „szczytem idiotyzmu”, jak to później słusznie określił Karol.

Ciągle jeszcze nie zdawałem sobie sprawy z niebezpieczeństw, jakie grożą każdemu w tych stronach, oddalonych o dziesiątki mil od najbliższych siedzib ludzkich w okolicach pełnych zwierzyny i możliwości nieoczekiwanych spotkań. Idylliczny przebieg dotychczasowej wędrówki skłaniał mnie do uznawania tych terenów za jakiś park podmiejski, tyle że pozbawiony ludzi.

Na dziesięć jardów od brzegu poczułem grunt pod nogami. Poczłapałem ku cyplowi. Pokrywał go drobny piasek. Usiadłem.

Spojrzałem na przeciwległy brzeg. Karol machał ręką, dając mi niedwuznacznie do zrozumienia, iż czas wracać. Pokiwałem mu dłonią w odpowiedzi i siedziałem dalej beztrosko, uderzając piętami o gładką powierzchnię jeziora.

Poranny chłód spędził mnie z piasku. Zamiast wskoczyć do wody, udałem się w głąb lądu. Za krzewami otoczył mnie cień wysokopiennego lasu, nie na tyle głęboki, żeby nie pozwolił mi dostrzec na kilka kroków od brzegu, pod rozłożystym dębem, szarego koła spopielonej trawy. Walały się tam poczerniałe, zwęglone patyki. Schyliłem się, aby podnieść jeden z nich.

Zawadziłem nogą o wystający korzeń i runąłem całym ciałem w popielisko.

Zerwałem się natychmiast. Popiół był ciepły. Znieruchomiałem. Las wydał mi się w tej chwili pełen niebezpieczeństw. A przecież nie dostrzegłem nikogo. Nie usłyszałem nic prócz potężniejących głosów ptactwa.

Prawie na palcach, starając się nie nadeptywać na suche gałązki - ostrożność po czasie - doszedłem do brzegu. Zanurzyłem się w wodzie i popłynąłem.

Karol czekał z marsową miną.

- Ubieraj się. Wracamy.

- Wracamy?... Dokąd?

- Na południe.

- Jak to?

- Nie mogę brać za ciebie odpowiedzialności, rozumiesz? Jeżeli mamy wrócić cali i zdrowi, nie wolno ci tak postępować.

- Ależ, Karolu, o co chodzi?

- O wszystko, coś zrobił przed kilku minutami. To jezioro nie jest basenem pływackim w twoim mieście!

Zwiesiłem głowę.

- Przyznaję, masz rację. Postąpiłem jak głupiec. To się więcej nie powtórzy, daję słowo.

Popatrzył na mnie badawczo, wreszcie uśmiechnął się.

- Pamiętaj! - pogroził mi palcem.

- Karolu... trafiłem na ślad po ognisku.

Nie wykazał wielkiego zainteresowania.

- Ktoś tu musiał obozować. Miejsce wymarzone do polowania. No, ubieraj się.

- Karolu, popiół jest jeszcze ciepły.

- Co?

W paru słowach opowiedziałem o moim odkryciu.

- Zostaniesz tu z końmi. Usiądź pod tym krzakiem i nie pokazuj się na brzegu jeziora, jeśli ci życie miłe!

Natychmiast zniknął mi z oczu. Konie szczypały trawę. Jakiś ptak pokrzykiwał w oddali głosem przypominającym nawoływanie człowieka: „Ho - ho - ho!” Minuty samotności wlokły się bez końca. Spod zielonych liści obserwowałem brzeg półwyspu. Był pusty, ale w pewnej chwili jakieś puszyste rude zwierzątko wychynęło z cienia dębów i pobiegło ku wodzie.

Zatrzymało się nad brzegiem, pewnie piło. Potem zniknęło w lesie.

Karola nie było dobrą godzinę. Wrócił uśmiechnięty.

- Nie ma nikogo. Powstaje tylko pytanie, czy oni odeszli tak pośpiesznie dlatego, że nas spostrzegli, czy dlatego, że nas nie widzieli?

- Oni?...

- Trzech ludzi, pięć koni. Dwa juczne.

- Skąd wiesz, że się śpieszyli? - zapytałem.

- Nikt nie zostawia tak cennej tutaj rzeczy jak zapałki. Patrz - pokazał pudełko. - Chodźmy.

Wzięliśmy konie za uzdy. Karol pierwszy, ja za nim. Droga wiodła wąskim pasem trawy, ciągnącym się między dwoma szpalerami gęstych zarośli, zaledwie parę kroków od jeziora. Przeszliśmy tak może pół mili, kiedy drogę przeciął nam wysoki gliniasty próg. Z jednej strony przechodził on we wzgórze porosłe lasem, z drugiej spadał stromo ku widocznej stąd płaszczyźnie wody. Świetna okazja do skręcenia karku. Trzeba było konie przeprowadzać dookoła wzgórza, co zajęło sporo czasu. Wreszcie osiągnęliśmy podstawę półwyspu.

- Chodzić tam nie ma po co - tłumaczył Karol. - Ślady wiodą aż na sam cypel, do ogniska. Potem wracają. Zaraz zobaczysz.

Istotnie, były zupełnie wyraźne. Po zgiętych jeszcze łodygach trawy można było poznać, iż deptały je kopyta końskie nie dawniej niż przed godziną, dwiema.

Poszliśmy tropem. Ślady wiodły wzdłuż jeziora, a potem odrywały się od niego i skręcały ku północy. Skierowaliśmy się za nimi aż do płytkiego kamienistego parowu, pozostałego po wyschłym wiosennym strumieniu. Po przejechaniu parowu skończyły się zarośla. Przed nami rozciągała się falista, błyszcząca w słońcu zielenią preria. Odciski kopyt znikły. Karol zatrzymał się niezdecydowany.

- Musieli skręcić. Właśnie tam, w parowie, na kamieniach.

- Cóż nas to właściwie obchodzi?

- Widzisz, czasem dobrze jest wiedzieć, kogo się ma w sąsiedztwie.

- Popędźmy konie, a pozbędziemy się sąsiedztwa.

Zaledwi...