Jastrzębski - Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947.pdf

(327 KB) Pobierz
STANISŁAW JASTRZĘBSKI
LUDOBÓJSTWO NACJONALISTÓW UKRAIŃSKICH NA POLAKACH NA
LUBELSZCZYŹNIE W LATACH 1939-1947
Wstęp
Tragiczne losy Polaków na ziemi lubelskiej w czasie drugiej wojny
światowej,
a również po jej
zakończeniu, znane są społeczeństwu polskiemu w kraju i za granicą na ogół tylko w pewnym,
ograniczonym zakresie. Obejmuje on przede wszystkim zbrodnie i represje niemieckie oraz w
mniejszym stopniu - zbrodnie rosyjskie i aparatu represji epoki PRL, dotyczące głównie polskiego
podziemia i współpracującej z nią ludności. Natomiast wiedza o holokauście Polaków w wykonaniu
ukraińskim jest - poza rodzinami ofiar - znikoma i skromna.
Opracowania dotyczące ludobójstwa Ukraińców wobec Polaków w okresie drugiej wojny
światowej
są w ogóle nieliczne i opierają się na niekompletnych danych. Są też bardzo często
zafałszowane przez nacjonalistów ukraińskich i niedouczonych polskich historyków. Szczególnie nie-
liczne są opracowania wydarzeń na ziemi lubelskiej. A przecież rzezie ludności polskiej dokonywane były
nie tylko na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej, ale również na Lubelszczyźnie, głównie zaś w
powiatach hrubieszowskim, biłgorajskim i tomaszowskim. Wydarzenia te, przerażające rozmiarami i
sposobami popełnienia zbrodni, miały znamiona czystki etnicznej. Były zaplanowane, koordynowane i
dokonane przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów (OUN)* i tzw. Ukraińską Powstańczą Armię
(UPA)* , przy czynnym poparciu większości społeczeństwa ukraińskiego na tych terenach, w tym
znacznej części duchowieństwa greckokatolickiego, podburzającego swoich wiernych przeciw Polakom.
Książka ma charakter dokumentu poświadczającego ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów
ukaraińskich na ziemi lubelskiej w latach 1939--1947. Stanowi ona jednocześnie hołd złożony ofiarom
barbarzyńskich ludobójców spod znaku OUN-UPA.
Praca oparta jest na miarodajnych
źródłach
i relacjach naocznych
świadków,
którzy najczęściej tylko
cudem ocaleli z pogromów i znali okrucieństwa banderowców z autopsji. W szerokim zakresie
wykorzystałem materiały archiwalne, które dotąd jeszcze znajdują się w Archiwum byłej Głównej Komisji
Badania Zbrodni Przeciw Narodowi Polskiemu. Korzystałem też z czasopisma „Na Rubieży",
wydawanego przez Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów z siedzibą
we Wrocławiu. Ważnym
źródłem
informacji były także księgi parafialne i napisy nagrobkowe.
Korzystałem wyłącznie z dokumentów zweryfikowanych. Krytycznie przyglądałem się
wszystkim dostępnym
źródłom,
porównywałem relacje i wspomnienia osób dotyczące tych
samych zdarzeń i faktów, konfrontowałem je z dokumentami już publikowanymi.
Usiłowałem zrekonstruować fakty dotyczące wyniszczania Polaków na tej ziemi, oddzielić
to, co niepewne. Dlatego, na przykład, nie uwzględniłem egzekucji i morderstw, co do
których istniały jakiekolwiek wątpliwości odnośnie do oprawców, a więc zbrodni
popełnionych przez nie ustalony oddział, niemiecki czy ukraiński.
Pracę tę ograniczyłem do wątku ludobójstwa wobec ludności polskiej przez UPA,
oddziały SS „Galizien"*
1
, policję ukraińską i inne formacje faszystów ukraińskich,
Ukraińska Dywizja SS „Galizien" („Hałyczyna"), ukr. SS Strilećka dywizja Ha-łyczyna, kolaboracyjna formacja,
utworzona w marcu-kwietniu 1943 r. przez władze niemieckie i nacjonalistów ukraińskich, z inicjatywy tych drugich.
Nabór do niej był ochotniczy. W 1943 roku liczyła około 11 tysięcy ludzi. Przeznaczona była do wspomagania armii
niemieckiej, do tłumienia ruchu partyzanckiego oraz likwidacji powstań. Po przeszkoleniu w Niemczech oraz pod
Dębicą, dywizja w drugiej połowie lipca 1944 roku wzięła udział w bitwie pod Brodami, w której straciła około 7 tysięcy
spośród 11 tysięcy
żołnierzy.
Wielu ocalałych przeszło do UPA. Nim jednak dywizja znalazła się na froncie, „wsławiła"
się niechlubnie, razem z UPA, ludobójstwem, mordując cywilną polską ludność w wielu wsiach w województwie
tarnopolskim. Dr W. Po-liszczuk podaje,
że:
„Z 1 na 2 lutego 1944 r. we wsi Boronów, gmina Annopol, na polskich
Kresach, oddziały SS „Galizien" przy użyciu broni pancernej całkowicie zniszczyły wieś, liczącą 280 gospodarstw, a
bezbronną ludność wymordowały. Wiele osób poniosło
śmierć
w płonących zabudowaniach. Liczne grupy ludzi, nie
wyłączając kobiet, starców i dzieci, spędzono do jednego budynku, który następnie podpalono. Łączną liczbę
zamordowanych obliczono na 300 osób".
Zbrodnia w Boronowie nie jest jedyną dokonaną przez ukraińskich ochotników z SS na Polakach. Dywizja ta
brała udział w wielu akcjach ludobójczo-pacyfika-cyjnych przeciwko ludności polskiej, m.in. w lutym 1944 r.
członkowie SS „Galizien" wymordowali około 1000 Polaków we wsi Huta Pieniacka, też na polskich Kresach. Ofiary
1
Strona 1 z 24
LUDOBÓJSTWO NACJONALISTÓW UKRAIŃSKICH NA POLAKACH NA LUBELSZCZYŹNIE
W LATACH 1939-1947 - Wstęp
STANISŁAW JASTRZĘBSKI
współpracujące z Niemcami w województwie lubelskim w latach 1939-1944, a także przez
niezrzeszonych Ukraińców biorących udział w egzekucjach i pacyfikacjach polskiej
ludności.
Zgromadzone relacje
świadków,
jako dowody, włączyłem do pracy bez merytorycznych
zmian, aby stanowiły dokumentację faktograficzną dla obecnych i przyszłych pokoleń,
potwierdzającą przerażającą prawdę o tamtych dniach. Przy zbieraniu tych relacji natknąłem
się, niestety, na duże przeszkody, gdyż uczestnicy niektórych wydarzeń już wiele zapomnieli,
bądź jeszcze nawet teraz nie chcieli udostępnić informacji. Znacznie więcej odeszło już na
wieczny odpoczynek.
Zastosowane metody zbierania i weryfikacji materiałów wcale nie
świadczą, że
w
opracowaniu nie ma braków i luk. Zapewne są i będą zgłaszane przez
żyjących świadków
i
ich rodziny. Niemniej zaprezentowane dokumenty w pełni poświadczają,
że
tak zwana UPA,
przy udziale SKW, Ochotniczej Ukraińskiej Dywizji Grenadierów, Dywizji SS „Galizien" i
innych zbrodniczych grup, dokonała ludobójstwa także we wschodniej Lubelszczyźnie, o
czym się do tej pory prawie nie mówiło i pisało.
Przed przystąpieniem do relacjonowania ludobójstwa ukraińskich nacjonalistów w czasie
II wojny
światowej
warto cofnąć się do 1929 roku. Wówczas to, w Wiedniu odbył się I
Kongres Ukraińskich Nacjonalistów. Podjęte na nim uchwały pozostają w
ścisłym
związku z
ludobójstwem Polaków
2
. Na kongresie tym powołano do
życia
faszystowsko-nacjonalistycz-
ną Organizację Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), od samego początku bardzo bliską
faszyzmowi włoskiemu i niemieckiemu. W jej skład weszła, istniejąca już od 1920 roku,
Ukraińska Organizacja Wojskowa (UWO)*
2
. W obu tych organizacjach - UWO i OUN - i
poprzez nie, rozwijał się ukraiński nacjonalizm. Inspirował go Dmytro Doncow. Ten
nacjonalista ukraiński wydał w 1926 roku książkę pt.
Nacjonalizm,
która w znacznym stopniu
przyczyniła się do skrystalizowania ideologii nacjonalistów.
W swoich programach obydwa zbrodnicze, jak się wkrótce okazało, ugrupowania zakładały
likwidację państwa polskiego, zniewolenie i zniszczenie fizyczne społeczności polskiej jako
narodu, budowę państwa ukraińskiego na odwiecznych polskich Kresach Południowo-
Wschodnich, z granicą zachodnią sięgającą za San i Bug, aż po Kraków, i oczywiście bez
Polaków. Zgodnie z założeniami, mieli oni być zlikwidowani przez wymordowanie. Była to
zatem zaplanowana, zorganizowana i realizowana w czasie drugiej wojny
światowej,
wszelkimi dostępnymi
środkami
rzeź bezbronnej ludności polskiej. Ludobójstwo to -jak
pisał Wiktor Poliszczuk w
Gorzkiej prawdzie
zostało zaprogramowane już w 1929 roku
przez kierownictwo OUN i sprowadzało się do nienawiści i zaprzeczenia zasadom
elementarnej etyki. Przyczyna ludobójstwa leży zatem w ideologii nacjonalizmu ukraiń-
skiego. Zgodnie z nią preparowano więc hasła w rodzaju: „Nie zawaham się dokonać
największej zbrodni, kiedy tego wymagać będzie dobro sprawy", „Trzeba krwi - dajmy
morze krwi. Trzeba terroru - uczyńmy go piekielnym", „Nie wstydźmy się mordów,
grabieży i podpaleń", „W walce nie ma etyki". Przyjęcie takich wytycznych pozwalało, by
mąż Ukrainiec zabijał swoją
żonę
Polkę, matkę Polkę lub ich córki.
palono
żywcem
w zamkniętych stodołach, strzelano do uciekających. Wieś całkowicie zniszczono - obecnie już nie
istnieje. W Chodaczkowie Wielkim zamordowano 862 osoby. W marcu 1944 r. w Podkamieniu koło Brodów
zamordowano 800 Polaków, w Siemianówce koło Lwowa - około 30, a ponadto wiele osób w Wicyniu w pow.
złoczowskim i w innych miejscowościach.
We wrześniu 1944 r. Ukraińcy z tej dywizji brali udział w tłumieniu słowackiego powstania narodowego, a w 1945 r.
przerzuceni zostali do Słowenii. Tam też dywizję przekształcono w Dywizję Ukraińskiej Armii Narodowej. Resztki
dywizji wycofały się razem z wojskami niemieckimi. 10 maja 1945 r. zostały one rozbrojone i internowane przez wojska
amerykańskie. W krótkim czasie zbrodniarze ukraińscy w liczbie około 2 tysięcy osiedlili się w Anglii i Kanadzie. W ten
sposób udało im się uniknąć odpowiedzialności karnej. (OKBZ/zNP w Krakowie, S. 4/92/u-S. 1 98/U-OKBZpNP we
Wrocławiu, S. 20/98/U Archiwum GKBZpNP, Kartoteka: 202/ III, ł. 121, s. 225, 202/III, t. 132, s. 740, 203/XV, t. 14, s.
38, 39.) 4
2
UWO - Ukraińska Wojskowa Organizacja, założona w październiku 1920 r. na terenie Czechosłowacji. Zajmowała się
dywersją, sabotażem oraz przygotowywaniem zamachów na polskich działaczy politycznych (m.in. na J. Piłsudskiego w
1921 i S. Wojciechowskiego w 1924), współpracowała z ruchami faszystowskimi w Europie. Działalnością UWO
kierowali m.in. J. Konowalec i A. Melnyk. Finansowana była przez Niemców. W 1929 r. weszła w skład Organizacji
Ukraińskich Nacjonalistów
Strona 2 z 24
LUDOBÓJSTWO NACJONALISTÓW UKRAIŃSKICH NA POLAKACH NA LUBELSZCZYŹNIE
W LATACH 1939-1947 - Wstęp
STANISŁAW JASTRZĘBSKI
Za teren przyszłej niepodległej Ukrainy nacjonaliści ukraińscy uznawali każdy skrawek
ziemi, na którym mieszkali kiedyś lub obecnie mieszkają Ukraińcy, nawet pojedynczy.
Przez ekspansję, granice tego państwa miały się rozszerzyć kosztem najbliższych sąsiadów
3
.
Plany te wprowadzano w czyn już w okresie międzywojennym, kiedy jeszcze nie było
UPA. Wykorzystując dużą polską tolerancję i brak skonkretyzowanej polityki
narodowościowej polskich władz, nacjonaliści ukraińscy legalnie się organizowali, rozwijali
działalność terrorystyczną i współpracowali z Niemcami. Współpraca ta w pełni ujawniła się
dopiero podczas wojny obronnej Polski w 1939 roku. Dowodami realizacji programów przed
wybuchem wojny są fakty zamordowania przez Ukraińców posła na Sejm RP Tadeusza
Hołówki (1931), ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego (1934), którzy
pragnęli współpracy ukraińsko-polskiej, a także wielu innych.
W pełnym zakresie programy te przyjęła II Konferencja OUN, która odbyła się w
kwietniu 1942 roku pod kierownictwem Mykoły Łebedia „Ruba-na". Zrealizowano je,
wymordowując na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej około 500 tysięcy cywilnej,
bezbronnej ludności polskiej i
żydowskiej.
Oczywiście liczba ta jest szacunkowa. Autorzy
zajmujący się tym tematem przytaczają różne liczby ofiar ludobójstwa ukraińskiego.
Lwowski historyk B. Iwasiuta w 1954 roku obliczył,
że
UPA i inni nacjonaliści ukraińscy
zamordowali około 685 tysięcy byłych obywateli II RP, Polaków i
Żydów.
Inni historycy,
np. M. W. Warwocow i O. Dobrecowa, liczbę tę podwyższyli do 800 tysięcy
4
, a R. Torzecki
pisał,
że
ofiar tylko narodowości polskiej było 100 tysięcy
5
.
Znawca tego tematu i autorytet w tej dziedzinie dr W. Poliszczuk potwierdza, iż na
podstawie dotychczasowych ustaleń można przyjąć,
że
„na Wołyniu z rąk OUN-UPA i
innych nacjonalistów ukraińskich
śmierć
poniosło 70 tysięcy Polaków, a w dawnej Galicji -
około 50 tysięcy. Ogółem na polskich Kresach II RP w latach 1942-1946 zginęło co
najmniej 120 tysięcy polskiej ludności cywilnej oraz około 50 tysięcy Ukraińców".
Do podanych liczb należy dodać ofiary z 1939 roku oraz z 1947 roku na Lubelśzczyźnie, a
także zamordowanych
Żydów,
byłych obywateli Polski. Nie bez podstaw prezydent Ukrainy
Leonid Krawczuk podczas wizyty w Warszawie w 1992 roku powiedział m.in: „Ukraińscy
szowiniści zabili na Kresach Wschodnich około pół miliona Polaków: to wrzód na ciele
ukraińskiego narodu, wyrzut naszego sumienia względem narodu polskiego"
6
.
W zbrodniach nacjonalistów ukraińskich, oprócz OUN-UPA brały udział bataliony
ukraińskie „Nachtigall", „Rolland"*
3
, SKW, ukraińska 14 Dywizja SS „Galizien", której
żołnierze
zasłynęli niesłychaną brutalnością w wielu miejscowościach, a także w tłumieniu
Powstania Warszawskiego. Ponadto mordów dokonywali zwykli chłopi ukraińscy o
poglądach nacjonalistycznych, nigdzie nie zrzeszeni. Zbrodnicze działania wszystkich tych
organizacji i osób nie zrzeszonych są całkowicie zgodne z definicją ludobójstwa przyjętą
przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w grudniu 1948 roku
7
. Definicja ta, z niewielkimi
zmianami, została powtórzona później w dokumentach statutu Międzynarodowego Trybunału
Karnego. Takie też stanowisko zajął polski Sąd Najwyższy w swej uchwale z dnia 3 kwietnia
1946 roku w sprawie K. 1147/50, orzekając,
że
„UPA stanowiła organizację przestępczą".
Ustalenie to podzielili również ukraińscy kombatanci, biorący udział w warszawskiej
Konferencji Kombatantów Białorusi, Polski, Rosji i Ukrainy w dniach 19-20 lutego 1993
roku.
Kontynuację założeń nacjonalistów ukraińskich podjął podczas okupacji niemieckiej
Ukraiński Centralny Komitet, powołany za zgodą Niemców w Krakowie 15 października
*
Bataliony „Nachtigall" i „Rolland", zwane także „Drużynami Ukraińskich Nacjonalistów", były specjalnymi
oddziałami złożonymi ze skrajnych szowinistów ukraińskich. Batalion „Nachtigall" wchodził w skład niemieckiej dywizji
„Brandenburg", przeznaczonej do działań dywersyjnych. Pierwsze jej pododdziały zorganizowano w 1938 roku.
Batalionem tym dowodził porucznik Abwehry Albrecht Herzner; dowódcą ukraińskiego batalionu był Roman
Szuchewycz, ps. „Tur", a ze strony niemieckiej nadzór polityczny sprawował pracownik Abwehry Teodor Oberlander.
Oddział ten wszedł do akcji z chwilą wybuchu wojny pomiędzy Niemcami a Związkiem Radzieckim w 1941 roku. a 4
lipca 1941 r. batalion „Nachtigall" uczestniczył w masowej eksterminacji inteligencji polskiej we Lwowie. Zginęło
wówczas 36 przedstawicieli nauki i kultury Lwowa, głównie pracowników Uniwersytetu im. Jana Kazimierza oraz
Politechniki Lwowskiej. Pod koniec 1941 r. oba bataliony zostały przekształcone w 201 policyjny
Batalion
Schutzmannschaft i wysłane na Białoruś w celu tropienia i zwalczania partyzantów. (Patrz E. Prus: Taras Czuprynka
hetman UPA i wielki inkwizytor OUN. Wrocław 1998.)
Strona 3 z 24
LUDOBÓJSTWO NACJONALISTÓW UKRAIŃSKICH NA POLAKACH NA LUBELSZCZYŹNIE
W LATACH 1939-1947 - Wstęp
3
STANISŁAW JASTRZĘBSKI
1939 roku. Został zorganizowany i działał na zasadach obowiązujących w faszystowskim
niemieckim państwie, propagując kult wodza, jednoosobowe kierownictwo i oczywiście
nienawiść do innych narodów. Oddziały tego komitetu istniały także m.in. w Białej Podla-
skiej, Radzyminie i Lublinie. Swoją działalnością objął prawie wszystkie dziedziny
ukraińskiego
życia
politycznego i społecznego, łącznie z powołaniem zbrodniczej organizacji
pod nazwą Ukraińska Powstańcza Armia (UPA).
Głównym zadaniem komitetu była
ścisła
współpraca ukraińsko-niemiecka w zakresie
potrzeb wojennych, a ponadto w dziedzinie eksploatacji terenu,
ściągania
kontyngentów,
wywożenia Polaków do Niemiec na roboty itp. Ukraińcy brali aktywny udział po stronie
Niemiec hitlerowskich w walce o tzw. nową Europę. Ich działacze byli posłusznym
narzędziem okupanta niemieckiego. Na usługach Hitlera pozostawali zarówno zwykli, prości
ludzie, jak i główni przywódcy nacjonalistów ukraińskich: Melnyk, Bandera i inni, wraz z
kierowanymi przez nich organizacjami. Okupant niemiecki wykorzystał Ukraińców do
służby we własnych formacjach wojskowych, policyjnych i wielu innych. Jarosław W.
Gdański w książce pt.
Zapomniani
żołnierze
Hitlera
podaje,
że
w 54 batalionach ukraińskich
służyło Niemcom około 310 tysięcy Ukraińców
8
.
Po różnych zdarzeniach wewnątrz OUN, samozwańczym przywódcą tej faszystowsko-
nacjonalistycznej partii został Stepan Bandera*
4
. Na jego polecenie Jarosław Stecko 30
czerwca 1941 roku utworzył „derżawne praw-linnie", czyli „rząd" OUN i proklamował
odnowienie „ukraińskiej państwowości", co spotkało się z aprobatą metropolity
Szeptyckiego
9
. Z chwilą wybuchu wojny Niemiec ze Związkiem Radzieckim w 1941 roku
oddziały OUN przystąpiły do otwartej akcji. Decyzja o powołaniu państwa ukraińskiego
została szeroko rozpropagowana na plakatach w całej Małopolsce Wschodniej. W odezwie
do Ukraińców prowid OUN wzywał do budowy „Ukraińskiego Samostijnego Państwa".
„Wstępujcie w szeregi Ukraińskiej Armii Rewolucyjnej, w szeregi OUN-UPA, bo tylko
OUN powiedzie was po słusznej drodze (...). Narodzie, wiedz: Moskwa, Polska Węgry,
żydostwo
- to twoi wrogowie. Niszcz ich. Twoim przywódcą jest Przywódca Ukraińskich
Nacjonalistów Stepan Bandera"
10
.
Wydarzenia te wywołały duże zdziwienie i osłupienie nie tylko Polaków, ale także
samych Niemców. Ci bowiem nigdy nie planowali powoływania na okupowanym terenie
jakichkolwiek organów politycznych z udziałem Ukraińców, które reprezentowałyby
ukraińskie interesy. 6 lipca 1941 roku Hitler podjął decyzję o rozpędzeniu „rządu Stecki" i
przywołał banderowców do porządku. Zabroniono im samowolnego aresztowania i sądzenia
Polaków oraz zażądano opuszczenia Lwowa przez wszystkich, którzy mieli coś wspólnego z
aktem utworzenia samozwańczej władzy ukraińskiej. Ponieważ banderowcy nie
podporządkowali się temu zaleceniu, Niemcy aresztowali Jarosława Steckę i niektórych jego
„ministrów", a także Stepana Banderę, Małopolskę Wschodnią zaś wcielili do Generalnego
Gubernatorstwa w postaci dystryktu „Galizien".
Od czerwca 1941 roku na Wołyniu działała, pod dowództwem atamana Tarasa Bulby-
Borowca, partyzantka petlurowska o nazwie Ukraińska Powstańcza Armia UPA. Podlegała
ona ukraińskiemu rządowi uchodźczemu, na czele którego stał Andrij Liwyćkyj jako
prezydent i czołowy ataman Ukraińskiej Narodnej Republiki. UPA Bulby współpracowała z
melnykow-cami, którzy na Wołyniu także stworzyli swoje oddziały zbrojne. Te oddziały,
Stepan Bandera - twórca zbrodniczej formacji tzw. UPA, główny przywódca Organizacji Nacjonalistów
(OUN). Po dojściu do władzy Hitlera związany był z wywiadem niemieckim. W okresie międzywojennym na
terenie Polski brał udział w zamachu na ministra B. Pierackiego w 1934 r., został przez władze polskie
aresztowany i skazany w procesie w 1936 r. na karę
śmierci,
zamienioną na dożywotnie więzienie. Podczas
okupacji niemieckiej rozwinął ożywioną działalność polityczną na terenie tzw. Generalnego Gubernatorstwa,
pełniąc m.in. służbę w batalionie „Nachtigall" jako wyższy oficer ukraiński. Batalion ten 4 lipca 1941
uczestniczył w wymordowaniu we Lwowie uczonych i pisarzy polskich. Po wojnie pozostał w Niemczech, gdzie
ukrywał się pod nazwiskiem Stefan Popiel. 15 października 1959 r. został zamordowany przez agenta
sowieckiego kontrwywiadu. Jego osoba stała się synonimem zbrodni, zła, rabunku i wszystkiego co najgorsze w
człowieku. Jak pisze Edward Prus, „z osobą tą kojarzą się łzy, dotąd nie wyschłe, groby zapadłe, nie zagojone
rany fizyczne i psychiczne, łuny w Bieszczadach, wołyńskie »czerwone noce«, ziemia płonąca pośród burzanów
i wreszcie droga donikąd" (E. Prus: Herosi spod znaku tryzuba. Konowalec - Bandera - Szuchewycz,
Warszawa 1985, s. 115; patrz też E. Prus: Stepan Bandera (1909-1959) symbol zbrodni i okrucieństwa.
Wrocław 2004).
4
Strona 4 z 24
LUDOBÓJSTWO NACJONALISTÓW UKRAIŃSKICH NA POLAKACH NA LUBELSZCZYŹNIE
W LATACH 1939-1947 - Wstęp
STANISŁAW JASTRZĘBSKI
jak i partyzantkę bulbowską, banderowcy część członków wcielili do swojej UPA, a
większość zlikwidowali.
Głównym sprawcą tej zbrodni był Mykoła Łebedź „Ruban" prowidnyk OUN w
zastępstwie Bandery. Głównym komendantem UPA został Roman Szuchewycz „Taras
Czuprynka", on też w swoim pierwszym rozkazie „operacyjnym" polecał kontynuowanie
dzieła „czystki etnicznej" względem Polaków, rozpoczętego rozkazem urzędującego
prowidnyka OUN Mykoły Łe-bedzia „Maksyma Rubana".
Po rozprawieniu się latem 1943 roku, z melnykowcami i bulbowcami, ruch banderowski
przyjął nazwę: Ukraińska Powstańcza Armia (UPA). Miała ona jednak charakter kryminalny
a nie militarny. Swoją działalność rozpoczęła pod koniec 1943 roku i funkcjonowała kilka
lat po jej zakończeniu. Nie była zatem
żadnym
zbrojnym ramieniem rządu ukraińskiego,
który nie istniał, lecz samozwańczym tworem używającym terminu „UPA"
przywłaszczonego od bulbowców.
Obok głównych zadań związanych z likwidacją ludności polskiej na Kresach
Południowo-Wschodnich, UPA od chwili swojego powstania zajmowała się także
wyłapywaniem i mordowaniem ukrywających się
Żydów,
Romów, zbiegłych jeńców
wojennych polskich i rosyjskich. Ponadto zajmowała się rozbojem, paleniem i rabunkiem
mienia osób fizycznych i prawnych. Ten program działania UPA zdobył uznanie
najwyższych czynników cerkiewnych i znalazł u nich poparcie. Cerkiew greckokatolicka, na
której czele stał metropolita Szeptycki, oddała Rzeszy niemałe usługi. Właśnie metropolita
Szeptycki skierował do duchowieństwa list pasterski, w którym nawoływał do
przestrzegania zarządzeń władz niemieckich w sprawie kontyngentów oraz zezwolił na
pracę w niedzielę i
święta
w czasie akcji oddawania kontyngentów.
UPA była wspierana przez Abwehrę i NKWD przeciwko AK przy likwidacji ludności
polskiej na Kresach Wschodnich. Komendantem głównym tego tworu, został R.
Szuchewycz „Czuprynka". Oddziały jej zasilali mordercy z dywizji SS „Galizien". Główne
działania nakierowane były na oderwanie od Polski części jej obecnego obszaru i
zbudowanie na nim „państwa OUN-UPA". OUN zastosowała strategię usunięcia z tych
terenów ludności polskiej przez jej wymordowanie, aby w ten sposób nie dopuścić do
pozostawienia tych terenów przy Polsce". Rezolucja OUN z grudnia 1942 roku, sygnowana
przez Mykołę Łebedzia „Maksyma Rubana", zakładała fizyczne zgładzenie wszystkich
Polaków, niezależnie od wieku i płci oraz spalenie lub zagrabienie ich dobytku
12
.
W latach 1944-1945 bandy UPA starały się terrorem całkowicie podporządkować
miejscową ludność ukraińską i łemkowską oraz włączyć ją do działań przeciwko Polakom.
Opisując przypadek UPA, nie sposób pominąć jej formacji zwanej SB (Służba
Bezpieczeństwa OUN), która odegrała haniebną rolę w dziejach nacjonalizmu ukraińskiego.
Organizatorem i jej szefem był niejaki Mykoła Arsenycz 'Mychajło"*
5
Jednostki SB
organizowane były na wzór gestapo. Prawie wszyscy jej komendanci byli absolwentami
niemieckiej szkoły policyjnej w Zakopanem. Jednostki te tworzone były przy każdym
oddziale UPA. Na ich czele stał zastępca dowódcy do spraw rozpoznania i bezpieczeństwa.
Do zakresu działania tych wyjątkowo zbrodniczych grup należało między innymi:
- likwidowanie wraz z rodzinami wszystkich uchylających się od służby w UPA,
rekwirowanie ich majątku i palenie zabudowań,
- ochrona sztabów i oddziałów UPA przed działalnością obcych agentów,
- likwidowanie wszystkich „wrogów" UPA i OUN, którymi byli: Polacy, Czesi,
Żydzi,
Rosjanie, oficerowie i
żołnierze
Wojska Polskiego, funkcjonariusze milicji oraz osoby
spośród miejscowej ludności pozytywnie nastawione do władzy polskiej i radzieckiej,
- zatrzymywanie i rozstrzeliwanie wszystkich jeńców -
żołnierzy
i oficerów armii
sowieckiej, którzy uciekli z obozów jenieckich,
- pilnowanie ludności rejonu, aby w wyznaczonym terminie dostarczała artykuły spożywcze
dla UPA, stosowanie represji fizycznych (rozstrzeliwanie, chłosta) wobec sabotujących
dostawy,
5
* Mykoła Arsenycz „Mychajło", urodzony w 1910 r. we wsi Berezów, woj. stanisławowskie, członek Ukraińskiej
Wojskowej Organizacji: kilkakrotnie aresztowany przez władze polskie za przynależność do tej organizacji i jej zbrodniczą
działalność, a także za rozboje. Członek głównego prowodu OUN i członek Służby Bezpieczeństwa OUN w latach 1941 -
1947. Zabity 23 sierpnia 1947 r. przez sowieckie wojska wewnętrzne. Wyjątkowy satrapa i ludobójca.
Strona 5 z 24
LUDOBÓJSTWO NACJONALISTÓW UKRAIŃSKICH NA POLAKACH NA LUBELSZCZYŹNIE
W LATACH 1939-1947 - Wstęp

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin