KSIĘGA JUDYTY
Wstęp do Księgi Judyty.
Jdt 1. Wojna Nabuchodonozora przeciw Arfaksadowi.
Jdt 2. Holofernes wyrusza na wojnę przeciw Zachodowi.
Jdt 3.
Jdt 4. Powstanie Izraelitów przeciw Holofernesowi.
Jdt 5. Achior przestrzega Holofernesa.
Jdt 6. Wydanie Achiora Izraelitom..
Jdt 7. Natarcie Holofernesa na Betulię.
Jdt 8. Pierwsze wystąpienie Judyty.
Jdt 9.
Jdt 10. Judyta przed Holofernesem..
Jdt 11.
Jdt 12. Judyta przed ucztą. Judyta zwycięża Holofernesa.
Jdt 13. Powitanie Judyty w Betulii.
Jdt 14. Popłoch w obozie Holofernesa.
Jdt 15. Arcykapłan dziękuje Judycie. Pieśń dziękczynna Judyty.
Jdt 16.
Wstęp do Księgi Judyty
Historyczne tło księgi stanowi wielki plan podboju świata, jaki powziął Nabuchodonozor przedstawiony jako król asyryjski. Po pokonaniu swego rywala, Arfaksada, króla Medów, wysyła dowódcę wojsk, Holofernesa, celem zrealizowania swego planu. Serię jego wspaniałych zwycięstw i podbojów przerywa opór Judejczyków; ich górska twierdza Betulia stawia nie tylko skuteczny opór, ale gotuje Holofernesowi haniebną śmierć z ręki Judyty, mężnej niewiasty judzkiej.
Wbrew pozorom nie chodzi w księdze o historyczne opowiadanie jakiegoś epizodu z dziejów Żydów po powrocie z niewoli babilońskiej. Liczne i wyraźne niekonsekwencje historyczne i geograficzne wskazują na to, że postacie i walki mają symbolizować ogólne zmagania narodu wybranego z siłami zagrażającymi jego bytowi religijnemu i politycznemu. Ponieważ historycznie takimi siłami byli Asyryjczycy i Babilończycy (w znacznie mniejszym stopniu Persowie), główne postacie pochodzą z tych środowisk i okresów ich hegemonii. Są one zestawione dość dowolnie, tworząc rodzaj literacki parabolicznego opowiadania o motywach popularnohistorycznych.
Analiza księgi wskazuje na dojrzałą myśl teologicznohistoryczną, zdradzającą już pewien wpływ apokaliptyki. Lud Boży potrafi zwyciężyć wszystkie kolejne ataki sił wrogich, dzięki ufności i wytrwałości w wierze. W realizacji swoich planów posługuje się Bóg tym, co według oceny ludzkiej jest słabe. Nadto księga zawiera wiele ubocznych wątków teologicznych lub etycznych: pochwałę stanu wdowiego, wierność przepisom o pokarmach, skuteczność modlitwy, posty itp. Tradycja kościelna upatruje od dawna w Judycie typ Maryi, przedstawicielki nowego ludu Bożego. Jako wierna wykonawczyni planów Bożych, Judyta przygotowuje w Biblii postać tak ważną w dziele odkupienia jak Maryja. Stąd czytania z Jdt występują w formularzach świąt maryjnych.
Księga należy do wtórnokanonicznych. Co do jej pochodzenia i natchnionego charakteru toczyła się w pierwszych wiekach chrześcijańskich ożywiona dyskusja, zakończona zaliczeniem jej do zbioru pism natchnionych. Choć oryginał Jdt był niewątpliwie semicki (hebrajski lub aramejski), do dziś zachowała się księga jedynie w opracowaniu greckim, i to bynajmniej nie jednolitym. Być może istniały już w starożytności różne wersje tego popularnego opowiadania (np. św. Hieronim znał krótszy tekst aramejski Jdt), pozostające w mniej lub więcej ścisłej zależności od tekstu oryginalnego.
Biorąc pod uwagę rodzaj literacki, spojrzenie na historię narodu oraz idee teologiczne, należałoby przyjąć za orientacyjny czas powstania księgi okres machabejski; potrzebował on pilnie tego rodzaju przykładu bohaterstwa i jednocześnie zachęty religijnej. Okoliczności opracowania greckiej formy tekstu (a raczej kilku form) nie są bliżej znane.
Jdt 1
Wojna Nabuchodonozora przeciw Arfaksadowi
1 [Było to] w dwunastym roku panowania Nabuchodonozora, który królował nad Asyryjczykami w wielkim mieście Niniwie, za dni Arfaksada, który królował nad Medami w Ekbatanie. Rdz 10,22
1,1 - "Nabuchodonozor" nie był nigdy królem asyryjskim w Niniwie. Prawdopodobnie chodzi tu o króla perskiego Artakserksesa III (358-338) i o jego wyprawę wojenną przeciw Syrii. "Arfaksad" jako król Medów także nie jest znany w historii. Może chodzi tu o Fraorta, założyciela królestwa medyjskiego. "Ekbatana" - dziś Hamadan, leży w połowie drogi między Bagdadem a Teheranem.
2 Zbudował on dokoła Ekbatany mury z kamieni ciosowych, szerokich na trzy łokcie i długich na sześć łokci, i uczynił wysokość muru na siedemdziesiąt łokci, a szerokość jego na łokci pięćdziesiąt. 3 A na jej bramach wzniósł wieże na sto łokci wysokie, a szerokość każdej u podstawy wynosiła sześćdziesiąt łokci. 4 Same zaś bramy wznosiły się na wysokość siedemdziesięciu łokci, a szerokie były na czterdzieści łokci, tak aby mogły przechodzić jego wielkie siły wojskowe i defilować jego piechota. 5 W tym czasie król Nabuchodonozor prowadził wojnę z królem Arfaksadem na wielkiej równinie, która leżała w okolicach Ragau.
1,5 – Ragau. Być może identyczne z Raga w Tb 4,1.20; Tb 9,2.5.
6 I dołączyli do niego wszyscy zamieszkujący górską krainę, jak również wszyscy mieszkający nad Eufratem, Tygrysem i Hydaspem oraz na równinach podległych Ariochowi, królowi Elimajczyków. I zeszło się wiele narodów na pole walki synów Cheleuda.
1,6 – Elimajczyków. Dziś zachodni Iran. Prawdopodobnie autor ma na myśli prowincję Elimaidę (por. 1 Mch 6,1). "Cheleud" - mowa z Chaldejczykach.
7 Wtedy Nabuchodonozor, król Asyryjczyków, wysłał posłów do wszystkich mieszkańców Persji i do wszystkich mieszkających na zachodzie, do mieszkańców Cylicji, Damaszku, Libanu i Antylibanu, i do tych wszystkich, którzy mieszkali na wybrzeżu morza, 8 do ludów na Karmelus i w Gileadzies, i w górnej Galilei, i na wielkiej równinie Ezdrelon. 9 Także do wszystkich w Samarii i do jej miast, i do zamieszkujących z drugiej strony Jordanu aż do Jerozolimy, Batanei, Chelus i Kadesz, i po Rzekę Egipską, i Tafnes, i Ramses, i po całą ziemię Goszen, 10 hen aż po Tanis i Memfis, i do wszystkich mieszkańców Egiptu daleko aż po granice Etiopii.
1,10 - Wyliczenie podanych i sprzymierzeńców Nabuchodonozora ma wykazać rozległość i potęgę jego państwa.
11 Lecz wszyscy mieszkańcy całej ziemi zlekceważyli odezwę Nabuchodonozora, króla Asyryjczyków, i nie stawili się do walki, bo się go nie bali. Uważali go za człowieka osamotnionego i dlatego odesłali jego posłów z niczym, nadto ich znieważając. 12 Wtedy Nabuchodonozor bardzo się rozgniewał na całą tę ziemię i przysiągł na swój tron i swoje królestwo, że się zemści na wszystkich krajach Cylicji, Damaszku i Syrii i mieczem je wyniszczy, a także wszystkich zamieszkujących ziemię Moabu, synów Ammona, i całą Judeę, i wszystkich w Egipcie hen daleko aż po granice obu mórz.
1,12 - Autor ma na myśli południowo-zachodnią granicę państwa. "Oba morza" - to dwa jeziora, z których - według poglądów dawnych geografów - wypływał Nil. Inni widzą tu Morze Czerwone i Śródziemne.
13 Potem ze swymi siłami zbrojnymi stanął do walki przeciw królowi Arfaksadowi w siedemnastym roku, i zwyciężył go w walce, i rozgromił całe wojsko Arfaksada i całą jego konnicę, i wszystkie jego rydwany.
1,13 - Zapewne rok 586.
14 Objął też panowanie nad jego miastami i doszedł aż do Ekbatany. Tam zdobył wieże, spustoszył place i jej okazałość zamienił w hańbę. 15 Samego Arfaksada ujął w górach Ragau i przeszył go swoimi strzałami, zadając mu ostateczną klęskę aż po dziś dzień.
16 I wrócili razem, on sam i cała jego zgraja, bardzo wielkie mnóstwo wojowników. I pozostali tam, żyjąc beztrosko i ucztując, on sam i jego wojsko, przez sto dwadzieścia dni. Est 1,3-4
1,1-16: Nabuchodonozor zwycięża Arfaksada
Pierwszy rozdział przedstawia plany wojenne Nabuchodonozora (604-562 przed Chr.), który zamierza pokonać Arfaksada i uczynić go swoim poddanym....
nbogdanus