KSIĘGA OZEASZA
Wstęp do Księgi Ozeasza.
Oz 1. SYMBOLICZNE ZNACZENIE MAŁŻEŃSTWA OZEASZA.. Małżeństwo i dzieci Ozeasza.
Oz 2. Bóg i Jego niewierny naród.
Oz 3. Symbolizm powtórnego przyjęcia żony przez Ozeasza.
Oz 4. GRZECHY I KARA ZA NIE. Zepsucie ogólne. Skarga przeciw kapłanom.. Bałwochwalstwo i rozpusta Izraela.
Oz 5. Przeciw tym, którzy wiodą naród do zguby. Wojna bratobójcza. Przymierze z obcymi nie przyniesie ratunku.
Oz 6. Pozorne nawrócenie narodu. Dawne i obecne przewinienia.
Oz 7. Spiski. Zgubne przymierze z obcymi. Kara za niewdzięczność.
Oz 8. Życie narodowe z dala od Boga. Przeciw kultowi tylko zewnętrznemu. Przepych skazany na zagładę.
Oz 9. Za karę czeka wygnanie. Prorok cierpi prześladowanie. Wspomnienie grzechów popełnionych w Baal-Peor. Kara za odstępstwo w Gilgal.
Oz 10. Nastąpi zniszczenie ołtarzy i stel. Kara na Gibea. Groźby nawołujące do nawrócenia.
Oz 11. Zapowiedź kary za wzgardzoną miłość. Miłość Boża zwycięży. Nastąpi powrót z niewoli.
Oz 12. Przewrotność Izraela. Spór z Izraelem.. Przewrotność Izraela. Ukarana chciwość. Ponowne groźby.
Oz 13. Kara za bałwochwalstwo. Ukarana niewdzięczność. Zagłada królestwa izraelskiego.
Oz 14. PRAWDZIWE NAWRÓCENIE IZRAELA W PERSPEKTYWIE PRZYSZŁOŚCI.
Wstęp do Księgi Ozeasza
Prorok Ozeasz (hebr. Hoszea, skrót znanego imienia Jehoszua, tzn. Jahwe wybawił) znany jest w Biblii jedynie ze swej księgi. Pochodził z państwa północnego, które było również terenem jego działalności prorockiej, mimo że w swych wystąpieniach nawiązuje do całego narodu izraelskiego. Ozeasz wykonywał urząd prorocki w VIII w. przed Chr.; dokładniejsza data jest bardzo trudna do ustalenia, tym bardziej że deuteronomiczny tytuł (Oz 1,1) pochodzi z czasów późniejszych. Dane historyczne księgi wskazują na okres panowania dynastii Jehu, a w każdym razie na lata przed upadkiem Samarii.
Druga połowa VIII w. stoi w państwie północnym pod znakiem zamętu politycznego oraz upadku religijno-moralnego. Zanikał sakralny charakter monarchii, a często zmieniający się władcy nie troszczyli się o zachowanie przymierza między Bogiem a wybranym narodem. Ozeasz karci w swoich mowach wszelkie nadużycia synkretyczne, kreowanie królów bez pytania się o wolę Bożą oraz występki moralne zakazane Prawem Bożym. Adresatami jego gróźb są dygnitarze dworscy, politycy, a także kapłani związani z miejscami oficjalnego kultu. Prorok posługuje się w swoich mowach językiem obrazowym, bogatym w symbolikę teologiczną i tchnącym głęboką miłością ku swemu narodowi. Często zmieniająca się gra uczuć, nieraz bardzo gwałtownych, utrudnia niejednokrotnie zrozumienie poszczególnych mów. Dalszą trudność nastręcza zły stan tekstu hebrajskiego oraz szereg podejmowanych już w starożytności prób jego wyjaśnienia.
W księdze można wyróżnić dość wyraźnie trzy części. Pierwsza z nich opisuje historię małżeństwa Ozeasza (Oz 1-3 [->Oz 1,1]), przeplataną mowami Boga, wzorowanymi na procedurze sądowej. Analiza stylu (1 i 3 osoba) i słownictwa każe przypuszczać, iż chodzi o rzeczywiste zdarzenie, a nie tylko o alegorię teologiczną. Druga część (Oz 4,1-9,9) obejmuje szereg karcących mów prorockich co do nadużyć kultowych i politycznych, trzecia zaś (Oz 9,10-14,1) podobne mowy o bałwochwalstwie Izraela jako konsekwencji dawnych grzechów popełnianych w ciągu długiej historii Izraela. Księgę zamyka wezwanie do powrotu do Boga, stylizowane jako liturgia pokutna.
Autentyczność księgi nie nastręcza poważniejszej trudności. Tytuł i epilog napisane stylem mądrościowym, są pochodzenia późniejszego. Nadto księga została w niektórych wierszach zaktualizowana w środowisku judzkim i dostosowana do nowych warunków politycznych i religijnych (np. Oz 1,7; Oz 5,5; Oz 6,11; Oz 8,14; Oz 12,1b). Takich prób powtórnego - aktualnego - odczytania treści proroctw Ozeasza było zapewne więcej w okresie późniejszym, choć dziś są one trudne do ustalenia.
Teologia księgi koncentruje się wokół zapoznanej miłości Boga do swego narodu. Bóg wymaga od niego pełnego miłości oddania i poznania Boga (Oz 6,6), płynącego z głębi serca. Izrael pozostał tylko przez bardzo krótki czas wędrówki na pustyni wierny swemu Bogu; później wstąpił na drogę buntu i odstępstwa. Wszystkie stany i warstwy społeczne sprzeniewierzyły się Panu i naruszyły Przymierze. Dlatego Bóg chciałby poprowadzić swój naród znów na pustynię, by wytworzyć dawną więź miłości i zaufania (Oz 2,16). Symbolika małżeństwa oznacza przede wszystkim przymierza miedzy Bogiem a Jego narodem, dalej zaś obejmuje całokształt stosunków miedzy partnerami przymierza. Alegoryzujące zastosowanie małżeństwa jako symboliki teologicznej jest owocem osobistej refleksji Proroka nad własnym życiem; wywarło ono wielki wpływ na słownictwo i teologię późniejszych proroków (Jeremiasza, Ezechiela, Deutero-Izajasza). Za odstępstwo spadnie na naród kara przedstawiona pod postacią najazdu asyryjskiego; także ten obraz nieprzyjaciela pustoszącego kraj pozostanie klasyczny w groźbach późniejszych proroków. Interesowała się nim także pozabiblijna literatura judaizmu (por. komentarz Zrzeszenia qumrańskiego do Oz).
NT przytacza często słowo Proroka, co świadczy o jego aktualności teologicznej. Wypowiedź Ozeasza o wyższości miłości w porównaniu z ofiarami podejmuje Chrystus Pan dwukrotnie (Oz 6,6 - Mt 9,13 i Mt 12,7). Z innych tekstów należy wymienić zwłaszcza Oz 1,9 por. Rz 9,26; Oz 2,25 - Rz 9,25; 1 P 2,10; Oz 10,8 - Łk 23,30; Ap 6,16; Oz 13,14 - 1 Kor 15,54 i może Hbr 2,14.
Oz 1
1 Słowo Pańskie skierowane do Ozeasza, syna Beeriego, za dni królów judzkich: Ozjasza, Jotama, Achaza i Ezechiasza oraz króla izraelskiego Jeroboama, syna Joasza.
1,1 za dni... Jeroboama, syna Joasza. A także w czasach jego następców aż do końca Królestwa Północnego.
1,1. Chronologia. Proroctwa Ozeasza obejmują VIII w. przed Chr., od początku panowania Ozjasza w Judzie po koniec panowania Ezechiasza. Jedynym królem Izraela, którego wymieniono w tym dopisku, jest Jeroboam II, panujący w pierwszej połowie tego stulecia. Większa część prorockiego przestania Ozeasza dotyczy wydarzeń z chaotycznego i niespokojnego okresu po śmierci Jeroboama, którego zastąpiło wielu słabych władców panujących przed podbojem Izraela przez Asyryjczyków i zniszczeniem Samarii w 721 przed Chr.
SYMBOLICZNE ZNACZENIE MAŁŻEŃSTWA OZEASZA
Małżeństwo i dzieci Ozeasza
2 Początek tego, co powiedział Pan do Ozeasza. Rzekł do niego: Idź, weź sobie [za żonę] kobietę uprawiającą nierząd i [bądź ojcem] dzieci nierządu; bo zaiste kraj uprawia nierząd – odwracając się od Pana.
1,2—3,5 Życie samego Ozeasza, objawiające tajemnicę planu Bożego, leży na linii symbolicznych działań proroków (Jr 18,1+). Kochał on i nadal kocha kobietę, która na jego miłość odpowiedziała zdradą. Tak właśnie Jahwe zawsze kocha Izraela, małżonkę niewierną, i po wystawieniu na próbę przywróci jej radości pierwszego kochania oraz uczyni miłość swej małżonki niezłomną i nieprzemijającą (rozdz. 1-3). Niewątpliwie już przed Ozeaszem określano jako prostytucję kult oddawany przez Kananejczyków ich idolom, a to z powodu związanego z nim uprawiania prostytucji sakralnej (Wj 34,15). Także Izrael naśladując ich idolatrię oddaje się prostytucji (Wj 34,16). Jednakże Ozeasz jako pierwszy przedstawia relacje Jahwe z Jego ludem po przymierzu na Synaju, posługując się obrazem związku małżeńskiego, i określa idolatryczną zdradę Izraela nie tylko jako prostytucję, ale jako cudzołóstwo. Po nim podejmą ten temat prorocy: Iz 1,21; Jr 2,2; 3,1; 3,6-12. Ezechiel rozwija go w dwu wielkich alegoriach (rozdz. 16 i 23). W drugiej części Iz odnowa Izraela jest przedstawiona jako pojednanie z niewierną małżonką (Iz 50,1; 54,6-7; por. Iz 62,4-5). Należałoby także widzieć relacje Jahwe i Izraela w oblubieńczych obrazach Pnp oraz Ps 45. Wreszcie w NT Jezus, przedstawiając erę mesjańską jako zaślubiny (Mt 22,1-14; 25,1-13) i — przede wszystkim — siebie samego jako oblubieńca (Mt 9,15; por. J 3,29), ukazuje, że oblubieńcze przymierze pomiędzy Jahwe a Jego ludem urzeczywistnia się całkowicie w Jego osobie. Ten temat wykorzysta także św. Paweł: (2 Kor 11,2; Ef 5,25-33; por. 1 Kor 6,15-17), a ostatecznie zostanie on podjęty w Ap 21,2.
— Rozdz. 1-3 tworzą w Oz jednostkę wyraźnie określoną. Można je podzielić na trzy części: każda zawiera fragment dotyczący czasu obecnego, w którym Bóg czyni Izraelowi wyrzuty z powodu jego grzechu, oraz fragment zapowiadający przyszłe zbawienie (1,2-9; 2,1-3 — 2,4-15; 2,16-25 — 3,1-4; 3,5).
1,2 kobietę uprawiającą nierząd. Dosł.: „kobietę prostytucji” (1. mn.) (por. 4,12; 5,4) — czy to dlatego, że Gomer od początku była znana jako taka, czy raczej dlatego, że taka okazała się później.
— dzieci nierządu. Nie dlatego, że miałyby się narodzić z cudzołóstwa, ale ponieważ ich matka przekazuje im swoją naturę: jaka matka, takie dzieci (Ez 16,44; Syr 41,5).
1,2. Boży nakaz wzięcia sobie żony. Małżeństwo zawarte na rozkaz Boga jest metaforą przymierza Jahwe z Izraelem. Ezechiel wyraził to samo w swojej wyroczni o „porzuconym dziecku” (Izraelu), które miało się stać niewierną żoną Jahwe (Ez 16,1-43). Pozabiblijne przykłady małżeństwa zawartego z rozkazu bogów można znaleźć w chetyckich rocznikach Hattusilisa, o wiele stuleci wyprzedzających Księgę Ozeasza. Hattusilis oznajmia, że bogini Isztar ukazała mu się we śnie i poleciła pojąć za żonę Pudufepę, córkę kapłana Isztar. To boskie zarządzenie miało uciszyć krytykę owego związku i dać żonie prawo uczestniczenia w wydarzeniach państwowych i religijnych.
3 Poszedł, więc i wziął za żonę Gomer, córkę Diblaima, a ta poczęła i urodziła mu syna.
4 I rzekł Pan do niego: Nadaj mu imię Jizreel, jeszcze trochę czasu upłynie, a ukarzę dom Jehu za krew [przelaną] w Jizreel i kres położę królestwu domu Izraela. 1Krl 18,45+; 2Krl 9,1-10; 2Krl 10,1-17; 2Krl 17,2-6
1,4 Imiona, które Ozeasz winien nadać swym dzieciom, są imionami proroczymi (por. Iz 1,26+).
— Jizreel. Znaczy: „Bóg sieje” (por. 2,24-25), i jest także nazwą siedziby królów Izraela. Tam Jehu zamordował żonę Achaba oraz jego następców (2 Krl 9,15 — 10,14). W odróżnieniu od 2 Krl 10,30 Ozeasz potępia ten czyn.
1,4. Masakra dokonana przez Jehu w Jizreel. Początkowo Elizeusz udzielił poparcia rewolucji politycznej, która wyniosła Jehu na tron (zob. 2 Krl 9,6-10). W mowie wygłoszonej przez „syna proroka”, który namaścił Jehu, wezwano do pomszczenia krwi zabitych proroków poprzez wymordowanie całego domu Achaba, m.in. jego żony, Izebel. Jehu tak też uczynił, zabijając najpierw króla Jorama w bitwie (2 Krl 9,24) oraz króla Judy, Ochozjasza (2 Krl 9,27). Po wejściu do miasta Jizreel wezwał mieszkańców, by opowiedzieli się po jednej ze stron, wtedy też zginęła Izebel, zrzucona z balkonu swojego pałacu (2 Krl 9,32-33)....
nbogdanus