DYDAKTYKA BIOLOGII – WYKŁADY
Wykład 1, 8.10.2012
Plan wykładów:
1. Dydaktyka biologii i jej miejsce w systemie nauk
2. Reforma systemu edukacji ( strukturalna, programowa, oceniania)
3. Cele kształcenia ( naczelne, kierunkowe, operacyjne)
4. Operacjonalizacja celów. Taksonomia celów.
5. Podstawy programowe
6. Zasady nauczania.
7. Metody nauczania.
8. Formy nauczania.
9. Środki dydaktyczne.
10. Podręczniki.
11. Planowanie pracy nauczyciela.
Literatura: - „Dydaktyka biologii”, W. Stawiński; „Etymologia i geneza, znaczenie terminu ‘dydaktyka’”
„A jakoż uczyć mają nie umiejąc sami ?” J.K.
J. grecki – didaktios – pouczający, nauczający
DYDAKTYKA JAKO SZKOŁA NAUCZANIA – XVII
- Krzysztof Helwig i Joachum Jung – analizując znanego językoznawcę i rzecznika nauczania Wolfanga opracowali „Krótkie sprawozdanie” z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza
- Jan Amos Komeński – w swym dziele pt. „Wielka dydaktyka” przedstawia uniwersalną sztukę nauczania
DYDAKTYKA JAKO TEORIA NAUCZANIA – POCZ. XIX W.
- Jan Fryderyk Herbart – stworzył teoretyczne podstawy dydaktyki – teorię nauczania
DYDAKTYKA JAKO TEORIA UCZENIA SIĘ – PRZEŁOM XIX/XX W.
- nowy nurt pedagogiczny, tzw. „nowe wychowanie” ; „nowa szkoła”
- przedstawiciel: John Dewey
- odrzucili herbartowską koncepcję „ przekazywania wiedzy”
DYDAKTYKA JAKO NAUKA O NAUCZANIU I UCZENIU SIĘ – XX W.
- nauczanie wiąże się ściśle z uczeniem się, tworząc zintegrowaną całość – proces nauczania – uczenia się
Czynniki zespalające: - wspólny cel
- stosowane metody
- formy organizacyjne
DYDAKTYKA – WSPÓŁCZEŚNIE
- nauka o nauczaniu i uczeniu się
- nauka o kształceniu i samokształceniu
PRZEDSTAWICIELE I TWÓRCY POLSKIEJ DYDAKTYKI – XX W.
I Kazimierz Twardowski, Władysław P. Dawid
II Bogdan Nawroczyński, Kazimierz Sośnicki
III Wincenty Okoń
PRZEDMIOT I ZADANIA DYDAKTYKI
Dydaktyka bada rzeczywistość, w której działają, z jednej strony nauczyciel kierujący procesem uczenia się, zaś z drugiej strony – uczniowie aktywnie przyswajający materiał nauczania. Rzeczywistość składa się z: treści kształcenia, metody, środków dydaktycznych, formy.
Dydaktyka zajmuje się analizą wszystkich składników, elementów nauczania.
Przedmiot badań dydaktyki:
- cele kształcenia
- treści kształcenia
- zasady nauczania
- metody nauczania
- środki dydaktyczne
Dydaktyka analizuje proces uczenia się
Zadania: - wykrywanie i wyjaśnianie zależności, formułowanie teorii
Dydaktyka ogólna zajmuje się – analizą wszelkiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób świadomy, systematyczny, planowy
Dydaktyka szczegółowa – dotyczy konkretnego przedmiotu ( inna w gimnazjum czy liceum).
Dydaktyka
1. Ogólna
2. szczegółowa
a) w zależności od stopnia kształcenia
b) poszczególnych przedmiotów
Dydaktyka ogólna: opiera się na wynikach badań dydaktyki szczegółowej
Po co uczyć? Czego uczyć? Jak uczyć? Jakich środków użyć?
Wykład 2, 22.10.2012
Nauki społeczne:
1) socjologia
2) pedagogika:
a) ogólna
b) dydaktyka
c) teoria wychowania
d) społeczna
e) kulturowa
3) psychologia
4) filozofia
Nauki biologiczne ß DYDAKTYKA BIOLOGII àdydaktyka ogólna, system pojęć.
Treści nauczania
Powiązana z innymi naukami
- pedagogiką, psychologią, dydaktyką ogólną, naukami biologicznymi, naukami medycznymi
Wykorzystuje wiedzę z:
- psychologii
- logiki
- ergonomii dydaktyki
- prakseologii
- cybernetyka
- filozofia
- socjologii
Uczenie się przez:
- przyswajanie
- odtwarzanie
- przeżywanie
- działanie
Uczenie się jest planowanym, zamierzonym i złożonym procesem, którego siłą napędową są motywy uczenia się, rezultatem są określone wiadomości, umiejętności i nawyki, wymaga aktywności jednostki.
Uczeń powinien zostać nauczony: - jak ma to zrobić
- na czym ona polega
- od czego zależą efekty uczenia się
- jaki ma na to wpływ
Roger Sperry: każda półkula odpowiada za inne umiejętności.
Lekcje o efektownym uczeniu się:
- korzyści z nauki – wzrasta motywacja
- znajomość praw uczenia się
- etapy uczenia się
- pamięć (zapamiętywanie, przywoływanie)
- uczenie się ze zrozumieniem
- techniki organizacji metody
- style
- preferencje sensoryczne
- typy inteligencji
- cykl przyspieszonego uczenia się
- uczenie myślenia
- korzystanie ze źródeł informacji
Uniwersalne etapy uczenia się
- nieświadoma niekompetencja
- świadoma niekompetencja
- świadoma kompetencja
- nieświadoma kompetencja
Rytm logika
Wyobraźnia PRAWA (twórcza) LEWA ( naukowa) język
Obrazy zbiory
Liczby
Kolejność
Analiza
Najlepiej uczy współpraca
System sensoryczny:
- element naszego osobistego, specyficznego „ okablowania” neurobiologicznego
- to podstawowy odruchowo uaktywniany preferowany zmysł
- wpływa na strategię uczenia się
Wzrokowiec: - potrzebuje obrazów
- sam czyta
- robi sobie notatki
Kinestetyk: - uczy się przez działanie
- ważny jest ruch
- nie lubi czytać
- najlepiej pamięta to, co wykona
Słuchowiec: - uczy się przez słuchanie
- pisze tak jak słyszy, często robi błędy ortograficzne
- chętnie bierze udział w dyskusji
- Cykl poznawczy Kolba
Konkretne postrzeganie, doświadczenieàrefleksja, obserwacjaàdalej nie mam
Style uczenia się
– aktywista, działacz
- refleksyjny, analityk
- teoretyk
- pragmatyk, aplikator
8 typy inteligencji
- interpersonalna
- matematyczno – logiczna
- muzyczna
- wizualno-przestrzenna
- językowa
- ruchowa
- przyrodnicza
Edukacja a sukces ucznia: - aktywna, - bierna
Model wzorowego ucznia:
- lewopółkulowy
- preferencje wzrokowo-słuchowe
- inteligencja językowo-lingwistyczna i matematyczno-logiczna
„Nieuważni uczniowie”: I. Newton, L. Pasteur, T. Edison, G. Mendel
Jak uczyć w dzisiejszych czasach?
- polisensorycznie
- obupółkulowo
- wielointeligentnie
Nauczanie: system działań nauczyciela, kierowanie aktywnością ucznia, jest to proces wieloczynnościowy, złożony
Proces kształcenia – proces nauczania (uczenia się) systematyczny, planowy i długotrwały
W procesie kształcenia powinna wystąpić równowaga między nowoczesnym a, dalej nie ma.
Wykształcenie – rezultat nauczania- stan finalny, do którego doprowadza kształcenie
Samokształcenie – proces samodzielnie prowadzony
Składniki systemu kształcenia:
- nauczyciele
- uczniowie
- treść kształcenia
- środowisko kształcenia
Działanie systemu podporządkowane jest celowi.
Systemy dydaktyczne:
- tradycyjny europejski (Herbart)
- progresywistyczna (dydaktyka amerykańska)
- dydaktyka współczesna
I proces badania naukowego
- funkcja deskryptywna
- funkcja eksploracyjna
- funkcja prognostyczna
· Etapy
- zaistnienie problemu
- sformułowanie problemu
- formułowanie hipotezy
- dalej nie mam
Cele reformy edukacji:
- podniesienie poziomu edukacji
- wyrównywanie szans
- poprawa jakości edukacji
Reforma: 1) strukturalna 2) programowa 3) oceniania
System oceniania
- ocenianie wewnątrzszkolne ( WSO), (PSO)
- ocenianie zewnętrzne ( system egzaminów zewnętrznych)
Cele oceniania zewnętrznego:
- diagnozowanie osiągnięć edukacyjnych uczniów
- ocena jakości nauczania
Wykład 3, 5.11.2012
Zasady nauczania
- ogólne normy postępowania nauczyciela i uczniów
- normy, którymi należy się kierować przy organizacji i realizacji procesu nauczania – uczenia się
Charakter zasad: - jako dyrektywy i ogólne normy pracy dydaktycznej
- dotyczą istotnych prawidłowości procesu kształcenia
- obowiązują w nauczaniu wszystkich przedmiotów
Nie mogą być zbyt szczegółowe i powinny odnosić się do całokształtu
Geneza zasad
Analiza procesu kształcenia
Wykrycie prawidłowości procesu nauczania – uczenia się
Zasady kształcenia
Klasyfikacja zasad
Katalog zasad kształcenia = kodeks powinności Nauczyciela
Zasada poglądowości
Najwcześniej, najpowszechniej Wolfang Roethe ( XVI/XVIIw.)
Komeński rozpowszechnił:
- należy uczyć się każdej rzeczy w bezpośredniej styczności
- uczyć poglądowo, pokazywać przedmiot, o którym mowa
- zajęcia terenowe
Etapy przemian w realizacji zasady:
I – nakaz stosowania środków i materiałów dydaktycznych
II – wprowadzono czynnik ruchu i pracy ręcznej, prowadzenie obserwacji, pomiarów i doświadczeń
III – wykorzystanie techniki
IV – teraz, czynny kontakt ucznia z poznawaną rzeczywistością, akcentuje wielozmysłowy kontakt ucznia z rzeczywistością
Poglądowość:
- bezpośrednia – uczeń przez własne spostrzeganie zyskuje obraz rzeczywistości
- pośrednia – za pomocą środków zastępczych
- ilustrowana – bierna
- operatywna – czynna
Zasada przystępności
Twórca – Komeński w XVII w., od 300 lat prawie niezmienna
Reguły: - przechodzić od tego, co bliskie do tego co dalekie
- od łatwiejszego do trudniejszego
- od znanego do nieznanego
Uwzględnić różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych uczniów
Zasada trwałości wiedzy uczniów
Reguły
– ukierunkować zainteresowanie do nowego materiału i wytworzyć pozytywne motywy uczenia się
- tak zorganizować zajęcia, aby każdy miał aktywny udział
-...
Rainhardt