PODŁOŻE ŚWIATOPOGLĄDOWE MŁODEJ POLSKI DEKADENTYZM (fr. decadence – schyłek, upadek) postawa, która wynika z przekonania o schyłkowym charakterze kultury europejskiej. (termin: wiersz P. Verlaine’a, „Wielkie konanie”). Postawę dekadenta wobec świata można nazwać melancholijną biernością. Nie wierzy on w możliwość odnalezienia absolutnej prawdy. Nie odnajduje on spełnienia w rzeczywistości, w której żyje, napawa go ona odrazą i niechęcią. Jedyne, co go może zaspokoić, to ulotne, krótkotrwałe chwile zachwytu, wstrętu, ekstazy, po których pogrążyć się można tylko w smutek. (K. Przerwa-Tetmajer, „Koniec wieku XIX", L. Staff, „Deszcz jesienny”) W wierszach pisanych w tym nastroju dominuje poczucie niemocy, cierpienia. Zarówno przeszłość, jak i przyszłość napawa lękiem, brakuje perspektyw na jasność i swojskość. Nadchodzące jutro może przynieść jedynie zagładę. Taka postawa dominowała w liryce końca wieku XIX, wyrastała z pesymizmu i niewiary w jutro. Na taką postawę splatały się różne czynniki – koniec wieku (fin de siecle), termin odnosi się do najważniejszego doświadczenia modernistów – przełomu wieków, który decydował o nastrojach wtedy panujących.- pozytywistyczny ewolucjonizm, który interpretowano teraz bardzo pesymistycznie („konieczność jest wszystkim – wola ludzka niczym”), - pesymistyczna filozofiia Schopenhauera, - także przekonanie o kryzysie i upadku wartości głoszone przez Fryderyka Nietzschego, - również warunki gospodarczo-polityczne. Ucieczki przed tego typu wrażeniami poszukiwano w kontemplacji natury, w hedonistycznych przyjemnościach (K. Przerwa Tetmajer, „Lubię kiedy kobieta”), w pogrążaniu się w stan nirwany (K. Przerwa Tetmajer „Hymn do Nirwany”, gdzie nirwana jawi się jako kochanka, przy której zamiera wszelki ruch, przychodzi uspokojenie, zanika na chwilę poczucie przemijalności). Na światopogląd epoki wpływ miały także teorie następujących osób:
Zygmunt Freud – (1856-1939), austriacki neurolog, psychiatra, psycholog. Twórca psychoanalizy. Uznał istotę ludzką za złożoną, w której nieustannie toczy się walka. CZŁOWIEK PODŚWIADOMOŚĆ Biologiczna strona -popęd (zwłaszcza seksualny) -instynkt ROZUM Jaźń -kultura -normy moralne Istnieje konflikt psychiczny pomiędzy rozumową a podświadomą stroną człowieka. Nieustanne napięcie i walką, które rodzą nerwice. Efektem są sny, symbole ukrytych, tłumionych pragnień (bada je psychoanaliza) Fryderyk Nietzsche (1844-1900) „Poza dobrem i złem”, „Tako rzecze Zaratustra”, „Z genealogii moralności”. Przyjął pogląd, że świat jest niepoznawalny. Próbujemy ogarnać świat rozumem, lecz są to działania skazane na porażkę. W konsekwencji – skoro wszystko jest względne – również i etyka zyskuje takie znaczenie. Wniosek: moralność kształtuje sobie człowiek w zależności od sytuacji. Hierarchia wartości w państwie: SŁABY WŁADCA – litość, altruizm, słabość – moralność niewolników (np. chrześcijaństwo) MOCNY WŁADCA – męstwo, siła, odwaga, bezwzględność – moralność panów – nadczłowiek – nie ma boga, nie ma też granic działania. „Bóg umarł. Boga nie ma” Fazy rozwoju ducha ludzkiego: I.WIELBŁĄD („tak, tak” – podporządkowanie się człowieka) II.LEW („nie, nie” – bunt) III.DZIECKO (brak zasad – poza dobrem i złem) Artur Schopenhauer (1788-1860) „Świat jako wola i przedstawienie”- skrajnie pesymistyczna filozofia wywołała tzw. „epidemię rozpaczy”. Zakłada ona, że świat jest zły ze swojej istoty i nie można tego zmienić. Popęd warunkuje istnienie. Jedyne możliwe ucieczki: sztuka, współczucie innym, nirwana, niebyt. Wpłynął na dekadentyzm. Henri Bergson (1859-1941) „Ewolucja twórcza” to książka, w której na podstawie teorii ewolucji ukuto teorię życia. Istota świata to odwieczny ruch (elan vital). Bergson odrzuca jednak determinizm.
Secesja – kierunek artystyczny, szczególnie w architekturze i sztuce użytkowej, w malarstwie. Najbardziej wyraźną cechą jest upodobanie w kapryśnej, falistej linii.
Modernizm – określa nowoczesną sztukę, zarówno pod względem formalnym jak i tematycznym. Odnosi się do epoki Młodej Polski, ale w szerszym znaczeniu także do zjawisk znacznie poza nią wykraczających.
Młoda Polska – nazwa najbardziej rozpowszechniona, użył jej po raz pierwszy Artur Górski w cyklu artykułów tak właśnie zatytułowanych, opublikowanych w „Życiu” w r. 1898. Termin określa nowo powstającą formację kulturową tego czasu. Analogicznie funkcjonują w Europie takie nazwy, jak: Nowe Niemcy, Nowa Francja. Neoromantyzm – termin ten wskazuje na tradycję, do jakiej odwoływali się moderniści. Szczególnie ulubili oni Juliusza Słowackiego.
W podobnej funkcji możemy operować także terminami: symbolizm, impresjonizm.
Pokolenia Młodej Polski: I pokolenie - urodzeni w latach 60. XIX w.: Jan Kasprowicz, Antoni Lange, Zenon Przesmycki, Stefan Żeromski, Kazimierz Przerwa Tetmajer, Władysław Stanisław Reymont, Stanisław Przybyszewski, Stanisław Wyspiański, Kazimiera Zawistowska II pokolenie – urodzeni w latach 70. XIX wieku: Wacław Berent, Tadeusz Miciński, Tadeusz Żeleński - Boy, Stanisław Korab - Brzozowski, Maria Komornicka, Bolesław Leśmian, Leopold Staff.
KakashiSenpai