Jaszczolt T., Kuczyńscy herbu Ślepowron linia ''kasztelańska''.pdf

(973 KB) Pobierz

Kuczyńscy herbu Ślepowron linia „kasztelańska”. Materiały genealogiczne…

Rocznik Lubelskiego

Towarzystwa Genealogicznego,

Tom III, 2011.

Tomasz Jaszczołt

(Białystok)

Kuczyńscy herbu Ślepowron linia „kasztelańska”.

Materiały genealogiczne z ksiąg metrykalnych i gazet

XVII i XVIII w.

W badaniach genealogicznych nad rodzinami szlacheckimi z okresu nowożyt-

nego jednym z najważniejszych źródeł są księgi metrykalne. Przynoszą one bogac-

two materiału genealogicznego, dzięki informacjom o trzech podstawowych wyda-

rzeniach z życia człowieka, mianowicie o chrztach (urodzinach), ślubach i zgonach

(pochówkach)

. Dla Podlasia księgi metrykalne z XVIII w. są źródłem tym bardziej

ważnym, iż nie zachowały się z tego czasu księgi sądowe, które zostały spalone nie-

mal doszczętnie w 1944 r. Stąd każde źródło zastępcze jest warte wykorzystania.

Pomimo coraz częstego korzystania z ksiąg metrykalnych przez badaczy, wciąż nie

są one rozpoznane w stopniu wystarczającym. Brakuje, w przypadku Podlasia, opra-

cowania podobnego do Tek Dworzaczka gromadzących bogate wypisy metrykalne

dotyczące szlachty z terenu Wielkopolski. W poniższym zbiorze podjąłem próbę ze-

brania zapisów metrykalnych dotyczących jednej rodziny, mianowicie Kuczyńskich

herbu Ślepowron z ziemi drohickiej, a właściwie jednej linii, tzw. „kasztelańskiej”

stanowiącej krąg potomków Wiktoryna Kuczyńskiego, kasztelana podlaskiego,

zmarłego w 1738 r. W tym czasie żyli jeszcze potomkowie innych gałęzi Kuczyń-

skich, które jednak nie zostały tu uwzględnione.

Kuczyńscy herbu Ślepowron pochodzili od dwóch braci Wawrzyńca i Floriana

z Gąsiorowa (w ziemi łęczyckiej), którzy przed 1419 r. otrzymali od wielkiego księcia

litewskiego Witolda wieś Kuczyno w ziemi drohickiej. Bracia dali początek trzem

liniom Kuczyńskich, dość licznie rozrodzonym w XVI w. W ciągu XVII w. liczba

męskich członków rodziny zaczęła maleć. Genealogię najwcześniejszych pokoleń

1 Stan wykorzystania ksiąg metrykalnych w badaniach genealogicznych nad rodzinami szlacheckimi oma-

wia K. R. Prokop,

Varia genealogiczne XVII-XVIII wieku ze staropolskich metryk koscielnych z Warszawy i Wołczyna,

„Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, R. LIV (2004), s. 153-175.

Materiały i źródła

Kuczyńskich z XV i XVI w. przedstawiłem szczegółowo w innym miejscu

. Pokole-

nia z XVII i XVIII w. stosunkowo dobrze opisuje Adam Boniecki w swoim

Herbarzu

gdyż podczas opracowywania hasła o Kuczyńskich oparł się na obszernym sumariu-

szu z akt sądowych drohickich, nurskich i brańskich przechowywanym w archiwum

Starzeńskich z Ciechanowca. Dość dobrze została opisana przez Bonieckiego gałąź

„kasztelańska”, od której Starzeńscy wywodzili się po kądzieli. Stało się tak głównie

dzięki wykorzystaniu pamiętnika Wiktoryna Kuczyńskiego, którego oryginał zo-

stał spalony podczas ostatniej wojny, a który zawierał mnóstwo informacji na temat

najbliższej rodziny kasztelana, w tym wzmianki o urodzeniach, ślubach i zgonach

jego dzieci. Na szczęście jeszcze w końcu XIX w. została sporządzona przez Adama

hr. Starzeńskiego kopia pamiętnika. Została ona odnaleziona w zbiorach Muzeum

Historyczno-Archeologicznego w Grodnie przez prof. Józefa Maroszka i wydana

drukiem przez zespół kierowany przez niego

. Dzięki temu można było zweryfiko-

wac informacje na temat rodziny Wiktoryna Kuczyńskiego podane przez Bonieckie-

go. Okazuje się, że Boniecki wykorzystał je należycie i w zasadzie niczego ważnego

nie pominął.

Siłą rzeczy pamiętnik jest ograniczony cezurą czasową, którą wyznacza rok

śmierci pamiętnikarza, czyli 1738 r. Chcąc ustalić podstawowe fakty genealogicz-

ne dotyczące następnych pokoleń, należało sięgnąć do ksiąg metrykalnych. Podczas

kwerendy w poszczególnych zespołach archiwalnych okazało się, że zachowało

się całkiem niemało metryk chrztów, ślubów i zgonów osób z linii „kasztelańskiej”

Kuczyńskich. W najstarszej zachowanej księdze chrztów parafii Kuczyn z lat 1657-

1697 nie udało się odnaleźć metryki chrztu Wiktoryna, który jak sam podaje w pa-

miętniku, że urodził się 28 lutego 1668 r. w Klukowie. Księga ta jest przemiesza-

na chronologicznie i oprawiona w wielkim nieporządku. Zawiera wprawdzie akta

chrztów z 1668 r., ale tylko od kwietnia tego roku. Można odnieść wrażenie, iż karta

z metryką chrztu pamiętnikarza została świadomie wyłączona z księgi (wyrwana?).

W księdze tej znajdują się natomiast metryki chrztów dwojga rodzeństwa Wikto-

ryna, czyli siostry Eufemii (nr 1) i brata Marcina (nr 2). Bardzo cenna jest następna

z kolei księga chrztów parafii Kuczyn, z niewiadomych powodów wyłączona z akt

właściwej parafii i znajdująca się obecnie w Archiwum Diecezjalnym w Drohiczynie

w aktach parafii Ciechanowiec. Obejmuje ona lata 1694-1722. Zostały w niej zapisane

metryki chrztów niemal wszystkich dzieci Wiktoryna i Anieli z Chądzyńskich (nr 3,

4, 5, 6, 7, 8, 9,). Nie udało się odnaleźć jedynie chrztu Marianny, urodzonej według

pamiętnika w 1709 r. Natomiast metryka chrztu najmłodszego syna pamiętnikarza

– Leona (nr 10) została już wpisana do księgi metrykalnej ze Sterdyni, gdzie w tym

czasie mieszkał Wiktoryn. Tylko trzej synowie Wiktoryna pozostawili potomstwo.

Drugi według starszeństwa: Mikołaj, podstoli drohicki żonaty był z Ludwiką Szuj-

ską, chorążanką brzeską. Niemal wszystkie ich dzieci były ochrzczone w kościele

2 T, Jaszczołt, Kuczyńscy

i Lubowiccy herbu Ślepowron (Korwin) w ziemi drohickiej od XV do połowy XVI wieku – zarys

dziejów rodziny, „Ciechanowiecki Rocznik Muzealny”, t. IV (2008), s. 155-210.

3 A. Boniecki, Herbarz

polski, t. XIII, Warszawa 1909, s. 111-122.

4 W. Kuczyński, Pamiętnik

1668-1737, opr. zb. pod kierunkiem J. Maroszka, J. Kloza, P. Olędzki, T. Popławski,

J.W. Rogalewski, W. F. Wilczewski,(dalej: Pamiętnik), Białystok 1999.

Kuczyńscy herbu Ślepowron linia „kasztelańska”. Materiały genealogiczne…

w Czemiernikach (nr 12, 13, 15, 16, 18, 20, 21, 23, 24 ). Drugi z kolei syn Wiktory-

na – Kazimierz, z pierwszą żoną Franciszką Ossolińską chyba nie miał potomstwa.

Natomiast jego dzieci z drugiego małżeństwa z Anną Narzymską były chrzczone

w kościele w Kuczynie (nr 28, 31, 34). Prawdopodobnie jednak nie wszystkie, bo np.

brak metryki chrztu syna Jakuba, który zmarł w 1757 r. (nr 35) w wieku 5 lat, czyli

musiał urodzić się w 1752 r.

Potomstwo pozostawił też najmłodszy z synów Wiktoryna – Leon, podkomo-

rzy drohicki. Jego dzieci były rodzone w dworze w Korczewie a chrzczone w ko-

ściele w Knychówku (nr 27, 32, 37, 39). Brak jest tylko metryki chrztu najstarszego

syna Feliksa, który jak wynika z metryki dopełnienia chrztu z 1773 r. (nr 45), został

ochrzczony na Wołyniu w kościele św. Jakuba w Łucku, a więc urodził się najpew-

niej w dobrach wołyńskich swojej matki – Magdaleny z Kossakowskich.

Odnaleziono także metryki ślubów i zgonów z pokolenia dzieci i wnuków

Wiktoryna Kuczyńskiego. Wszystkie one zostały zamieszczone w odpowiednim

miejscu.

Bardzo przydatnym źródłem, które nie jest księgą metrykalną, ale zawiera bar-

dzo podobne a nawet cenniejsze informacje, jest księga pochówków klasztoru ojców

reformatów z Węgrowa, dziś znajdująca się w Archiwum tego zakonu w Krakowie.

Zawiera ona informacje o pogrzebach czterech członków z rodziny Kuczyńskich

w Węgrowie, w tym trzech synów Wiktoryna – Jana, Mikołaja i Leona (nr 33, 47, 49).

W przypadku Mikołaja i jego żony Ludwiki z Szujskich informacje o pochówkach

w księdze reformatów są o tyle ważne, że nie zachowały się odpowiednie wpisy

o ich zgonach w metryce zgonów par. Czemierniki, chociaż księga z tych lat jest

zachowana. Metryki zgonów Jana i Leona (nr 46, 48) zostały odnotowane w odpo-

wiednich księgach parafii Niemojki i Knychówek.

Podziemia kościoła reformackiego w Węgrowie były drugim miejscem po-

chówków potomków Wiktoryna. Natomiast on sam, jego żona, brat Marcin, syno-

wie: Kazimierz i Szczepan, jezuita oraz wnuk Jakub, zostali pochowani w krypcie

kolatorskiej kościoła jezuickiego w Drohiczynie (nr 14, 17, 35, 36, 44). Trzecim zbio-

rowym miejscem pochówków Kuczyńskich był grobowiec w kościele bernardynów

w Krześlinie, gdzie znajdziemy synów Mikołaja, podstolego drohickiego i Ludwiki

Szumskiej, którzy zmarli w pocz. XIX w. (za wyjątkiem Jana, nr 41), dlatego ich me-

tryk już nie uwzględniono.

Celowym wydawało się zamieszczenie wraz z metrykami informacji z gazet

XVIII-w. (Kuryera

Polskiego)

zaczerpniętych poprzez Teki Włodzimierza Dworzaczka

a dotyczących Kuczyńskich. Nie jest ich wiele, ale np. jedna z nich (nr 22) przynosi

cenną informację o ślubie Kazimierza Kuczyńskiego z Franciszką Ossolińską, zawar-

tym w 1744 r. w Drohiczynie. Księgi ślubów par. Drohiczyn z tego roku nie zacho-

wały się, stąd tym bardziej zasadne było włączenie tego zapisu.

W pracach nad przygotowaniem poniższego zestawienia wykorzystano nastę-

pujące zbiory archiwalne:

I. Archiwum Diecezjalne w Drohiczynie

a. Akta parafii Ciechanowiec

b. Akta parafii Drohiczyn

c. Akta parafii Knychówek

Materiały i źródła

d. Akta parafii Topczewo

e. Akta parafii Sterdyń

II. Archiwum Diecezjalne w Płocku

a. Akta parafii Bogate

III. Archiwum Prowincji OO. Reformatów w Krakowie

a. Akta klasztoru reformatów w Węgrowie

IV. Archiwum parafialne w Czemiernikach (archidiecezja lubelska)

V. Archiwum parafialne w Kuczynie (diecezja łomżyńska)

VI. Archiwum parafialne w Niemojkach (diecezja siedlecka)

VII. Archiwum parafialne w Suchożebrach (diecezja siedlecka)

VIII. Teki Dworzaczka. Regesty gazet z XVIII w.

W tym miejscu chciałbym złożyć podziękowania kierownikom tych placówek

za życzliwe podejście i udostępnienie zbiorów. Podziękowania składam także Ada-

mowi A. Pszczółkowskiemu za udostępnienie fotografii metryki ślubu Kazimierza

Kuczyńskiego i Anny Narzymskiej (nr 25).

Z pewnością dalsze kwerendy pozwolą odnaleźć dodatkowe metryki doty-

czące tej gałęzi rodziny Kuczyńskich. Jednak już zebrany materiał wydaje się na

tyle bogaty i interesujący, iż zasługuje na opublikowanie. W tym miejscu należy

zaznaczyć, że nie do końca prawdziwe jest twierdzenie W. Dworzaczka jakoby

wyższa pozycja społeczna rodziny wiązała się z rzadszą obecnością jej członków

na kartach ksiąg metrykalnych

. Zgromadzone metryki Kuczyńskich przeczą tej

tezie. Kuczyńscy – potomkowie Wiktoryna, bez wątpienia zaliczali się do elity

szlacheckiej Podlasia. Ich wysoką pozycję wśród szlachty potwierdzają zarówno

piastowane urzędy, jak i koligacje z innymi znakomitymi rodzinami, a jak widać

ich obecność na kartach ksiąg metrykalnych jest nader częsta. Warto dodać, że Ku-

czyńscy nie są jedyną rodziną szlachecką z Podlasia, której metryki zachowały się

w archiwach. W przyszłości zaplanowano opracowanie pod tym kątem także in-

nych rodzin szlacheckich z tych terenów.

Poszczególne metryki z poniższego zbioru zostały zamieszczone w całości,

bez ingerencji w pisownię oryginałów, a zatem i bez modernizacji pisowni wyrazów

dużymi literami, która oczywiście jest odmienna od współczesnej. Wszystkie metry-

ki zestawiono w porządku chronologicznym. Przy czym data nagłówka odnosi się

do wydarzenia w nim opisanego. Nagłówki wskazują osoby, do których odnoszą się

zapisy. Zdecydowana większość zapisów pochodzi z XVIII w. Wyjątkiem są dwie

metryki chrztów rodzeństwa Wiktoryna Kuczyńskiego (nr. 1, 2) pochodzące z dru-

giej połowy w. XVII. W poniższej edycji, w miarę możliwości, objaśniono w przypi-

sach postaci występujące w tekście źródeł (oprócz duchownych udzielających sakra-

mentów i sprawujących pogrzeby)

5 W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959, s. 61.

6 Zmiany kursywy wprowadziła Redakcja podług zasad określonych przez Kazimierza Lepszego, Instrukcja

wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku,

Wrocław 1953, s. 6-27 (przyp. red.).

Kuczyńscy herbu Ślepowron linia „kasztelańska”. Materiały genealogiczne…

1. Kuczyn, 20 IV 1670 r.

Chrzest Eufemii córki Walentego łowczego podlaskiego i podstarościego drohickie-

go oraz Joanny z Niemirów Kuczyńskich

Villa Klukowo

Ego Sebastianus Kuczynski Parochus Kuczynensis Anno Domini 1670 die vigesima

mensis aprilis Baptisavi infantem nomine Euphemiam

filiam Perillustri Magnifici

Domini Valentini Kuczynski Venatoris Palatinatus Podlachiae, Vicecapitanei Dro-

hiciensi

et Perillustrae ac Magnificae Dominae Joannae de Niemierow Kuczynska

legitimorum Conjugum. Levantes Generosus Paulus Woyna et Marianna Wyszenska

magnifici Subjudicis Bransensis

consorte.

Archiwum parafialne w Kuczynie, Księga chrztów par. Kuczyn z l. 1658-1693, s. 33.

2. Kuczyn, 5 XI 1671 r.

Chrzest Marcina syna Walentego i Joanny Kuczyńskich

Annus 1671, Villa Klukowo

Die 5 Novembris Ego Sebastianus Kuczynski Parochus Kuczynensis baptisavi filium

Nomine Martinum

Generosorum Valentini et Joannae Kuczynskie legitimorum

Conjugum. Levantes generosus [

] et Anna Niemierzanka.

Archiwum parafialne w Kuczynie, Księga chrztów par. Kuczyn z l. 1658-1693, s. 38.

3. Kuczyn, 2 X 1701 r.

Chrzest Jana Gwidona syna Wiktoryna i Anieli z Chądzyńskich Kuczyńskich pod-

stolstwa ziemi mielnickiej, urodzonego 13 IX 1701 r.

Villa Klukowo

Anno 1701 die 2da octobris Ego Alexander Kuczynski Parochus Kucinensis baptiza-

vi filium nomine Joannem Guidonem

Magnificorum Victorini Kuczynski et Angelae

Chądzyńska [65] Subdapiferorum Terrae Mielnicensis qui natus die decima tertia Sep-

tembris

hora decima ante meridiem. Levantes a Sacro Fonte Magnifici Joannes Chą-

dzyński subdapifer Drohiciensis

et Zophia Bogucka tum Joannes Beydo Rzewuski

venator Podlachiae

et Joanna Sutkowska vicecapitaneissa castrensis Nurensis.

7 Eufemia,

córka Walentego i Joanny z Niemierów Kuczyńskich, łowczych drohickich. W styczniu 1688 r. poślubiła Francisz-

ka Olędzkiego herbu Rawicz, stolnika łukowskiego (1697-1715).

8 Walenty

Kuczyński, syn Aleksandra lisowczyka i Jadwigi Świnołęskiej, łowczy drohicki (1661-1680), podsędek ziemski

drohicki (1680-1688) + 7 X 1688 r.

9 Joanna

Niemierzanka córka Jana Kazimierza herbu Gozdawa, stolnika podlaskiego (1639-1666).

10 Marianna,

żona Stanisława Wyszyńskiego (Wyszeńskiego) herbu Pierzchała, podsędka ziemi bielskiej (1664-1677), sędzie-

go ziemi bielskiej (1678-1691).

11 Marcin

Kuczyński, syn Walentego i Joanny z Niemierów, skarbnik drohicki (1694-1708), pisarz grodzki brański (1709),

wojski mielnicki (1708-1712), stolnik bielski (1712-1727), chorąży bielski (1727-1746), + w 1751 r.

12 Nieczytelne.

13 Jan

Gwido syn Wiktoryna Kuczyńskiego i Anieli Chądzyńskiej, podczaszy (1726-1737), chorąży (1737-1765) i podkomo-

rzy mielnicki (1765-1775), + 1775 r.

14 Narodziny

Jana Gwidona pod tą datą odnotował także Wiktoryn Kuczyński w „Pamiętniku”, s. 29.

15 Jan

Chądzyński herbu Ciołek, cześnik bielski (1666-1683), podstoli drohicki (1683-1701). Teść Wiktoryna Kuczyńskiego.

16 Jan

Beydo Rzewuski herbu Krzywda, łowczy drohicki (1687-1698), łowczy podlaski (1698-1717), podkomorzy wendeński

Jaszczolt T., Kuczyńscy herbu Ślepowron linia ''kasztelańska''.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: