AZBEST - INFORMATOR

Spis treści

1. Wstęp              2

2.              Obowiązujące w Polsce akty prawne dotyczące azbestu oraz ochrony      przed jego szkodliwością, wraz z krótkim opisem.              4

2.1.              Ustawy              4

2.2.              Rozporządzenia              6

2.3.              Programy              11

3.              Procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest              12

3.1.              P R O C E D U R A 1. obowiązki  i postępowanie  właścicieli oraz zarządców przy

                                                   użytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawierającymi azbest.              13

3.1.1.   Opis procedury              13

3.2.              P R O C E D U R A 2. obowiązki  i postępowanie  właścicieli i zarządców przy usuwaniu

                                                   wyrobów zawierających azbest  z obiektów lub terenów.              15

3.2.1.              Opis procedury              15

     3.3. P R O C E D U R A 3. POSTĘPOWANIE PRZY PRACACH PRZYGOTOWAWCZYCH DO USUWANIA

                                                WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH  AZBEST.              17

3.3.1.              Opis procedury              18

3.4.              P R O C E D U R A 4.  prace polegającE  na usuwaniu wyrobów zawierających azbest,

                                                       wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem

                                                       obiektu, terenu, instalacji  Z  azbestu              22

3.4.1.              Opis procedury              23

3.5.              P R O C E D U R A 5. przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawierających

                                                       azbest              24   

     3.5.1 .     Opis procedury                          25

3.6. P R O C E D U R A 6.  składowanie  odpadów na składowiskach LUB W WYDZIELONYCH

                                                        kwaterach  przeznaczonych do wyłącznego składowania odpadów

                                                        zawierających zbest                                                                                                                   28

     3..6.1.    Opis procedury................................................................................................................................ 28

4.  Zakres działania organów państwowych i samorządowych dotyczący

     prawidłowego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest – w

     świetle obowiązujących aktów prawnych.                                                                             32

5.   Podstawowe informacje dotyczące  „Programu usuwania azbestu

      i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski”.              36

6.   Uwagi końcowe.              39

7.    Literatura              40

8.    Załączniki              41

8.1.              Załącznik. nr 1.  Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających

         azbest.              42

8.2.              Załącznik nr 2.  Informacja o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystania.              44

8.3.              Załącznik nr 3.  Informacja o wyrobach zawierających azbest, których wykorzystywanie zostało

          zakończone              46

8.4.              Załącznik nr 4.  Wzór oznakowania pomieszczeń zawierających azbest.              47

8.5.              Załącznik nr 5.  Wzór "Karty Ewidencji Odpadu"              48

8.6.              Załącznik nr 6.  Wzór " Karty Przekazania Odpadu.              49

1. Wstęp

       Oddajemy w ręce czytelników, kolejny drugi informator dotyczący szeroko pojętej problematyki azbestowej. Zmiany dotyczą zwłaszcza tej części informatora, która albo bezpośrednio dotyczy opisu regulacji prawnych (rozdział 2), albo jest związana
z nowelizowanymi lub nowymi aktami prawnymi, na przykład procedur (rozdział 3).

Informacje, jak postępować w trakcie eksploatacji, zabezpieczania lub usuwania azbestu
i materiałów zawierających azbest, jak postępować z wytworzonymi odpadami aż po ich deponowanie na składowisku, mogą i w intencji autorów powinny pomóc
w rozpowszechnianiu stosowania dobrych wzorców bezpiecznego postępowania z azbestem
i materiałami zawierającymi azbest.

W obecnej wersji informatora niemal całkowicie pominięto aspekty medyczne problematyki szkodliwego oddziaływania azbestu na organizm ludzki. Szkodliwość azbestu jest podnoszona w wielu aktach prawnych. Azbest został zaliczony do substancji rakotwórczych oraz szczególnie niebezpiecznych (na równi z PCB). Odpady zawierające azbest są odpadami niebezpiecznymi.

Groźne dla zdrowia są włókna respirabilne, wystarczająco drobne by przeniknąć głęboko do płuc. Lecz nie wszystkie najdrobniejsze włókna są owymi groźnymi włóknami respirabilnymi. Za włókna respirabilne, zgodnie z ich definicją  uznajemy włókna dłuższe niż 5 mm, o średnicy mniejszej niż 3 mm i jednocześnie takie, których stosunek długości do średnicy jest większy od trzech.

Warto dodać, że polskie regulacje prawne w tym zakresie są zgodne z wymogami odpowiednich dyrektyw obowiązujących w Unii Europejskiej.

Tak więc azbest stanowi zagrożenie dla naszego zdrowia a nawet życia. Jednocześnie należy podkreślić, że właściwe postępowanie skutecznie minimalizuje to ryzyko do poziomu, kiedy można powiedzieć, że praktycznie zagrożenie zdrowia zostaje wyeliminowane.

Azbest znany jest od kilku tysięcy lat. Szerokie jego zastosowanie w stosunkowo dużych ilościach nastąpiło w okresie ostatnich 100 lat. Z uwagi na swoje niewątpliwe zalety, jak odporność na  wysokie temperatury, na działanie mrozu, na działanie  kwasów, elastyczność
i dobre własności mechaniczne i małe przewodnictwo cieplne wykorzystywany był chętnie jako cenny surowiec również w Polsce.

Azbest stosowany był w produkcji około 3000 wyrobów przemysłowych, lecz przede wszystkim (co najmniej około 85%) do produkcji wyrobów budowlanych, szczególnie płyt dachowych i elewacyjnych, a także, w mniejszych ilościach do produkcji rur, rozmaitych kształtek do kanałów wentylacyjnych, instalacyjnych i innych.

Produkcja płyt azbestowo cementowych na ziemiach polskich rozpoczęła się w 1907 roku
i trwała do roku 1998.

Na teren Polski po 1945 roku sprowadzono 2 miliony ton azbestu. Olbrzymia większość tego azbestu zużyta została właśnie do produkcji płyt azbestowo-cementowych (a-c). Szacuje się, że na terenie Polski znajduje się 15.500 tys. ton wyrobów zawierających azbest, w tym 14.900 tys. ton płyt azbestowo-cementowych ( przeszło 1 300 milionów m2 ) oraz 600 tys. ton rur i innych wyrobów a-c.

W Polsce znaczna część społeczeństwa utożsamia azbest i wszelkie z tym związane zagrożenia z płytami azbestowo-cementowymi stosowanymi jako pokrycia dachów. Tu stosowano głównie płyty faliste, a  jako płyty elewacyjne niemal wyłącznie płyty płaskie.

Płyty takie, gdy są w dobrym stanie technicznym i nie są poddawane działaniom mechanicznym (np. nie są łamane lub poddane jakiejkolwiek obróbce mechanicznej,
a zwłaszcza gdy ich powierzchnia nie jest ścierana) nie stanowią zagrożenia zdrowia.

Groźna jest emisja włókien azbestowych do otoczenia, kiedy następuje uwalnianie się włókien azbestowych do powietrza i zachodzi niebezpieczeństwo ich wdychania. Emisja może wystąpić podczas eksploatacji płyt azbestowo-cementowych w złym stanie technicznym (np. popękanych) i podczas usuwania płyt azbestowo-cementowych z budynków bez odpowiednich zabezpieczeń.

W tym kontekście usuwanie pokryć dachowych i innych materiałów budowlanych zawierających azbest będzie procesem długotrwałym i kosztownym, który musi być rozłożony na wiele lat, realizowany ze szczególnym zachowaniem bezpieczeństwa i higieny pracy.

Trwałość wyrobów azbestowo-cementowych jest znaczna i szacowana na co najmniej 30 do 60 lat. Ta trwałość przez wielu specjalistów porównywana z trwałością betonu, może być,
w zależności od warunków eksploatacji ograniczona. Główne czynniki jakie wpływają na zmniejszenie trwałości wyrobów azbestowo-cementowych to kwaśne deszcze i oddziaływanie mechaniczne. Niezależnie od szacunków trwałości tych wyrobów (zwłaszcza płyt dachowych i elewacyjnych) problem pogarszania się ich stanu technicznego w miarę upływu czasu będzie narastać. Jest to silny argument na rzecz rozpowszechnienia, stosowania i egzekwowania  właściwych, bezpiecznych metod eksploatacji, usuwania, transportu i unieszkodliwiania odpadów powstałych z tych wyrobów. Obecne regulacje prawne dają dobre i właściwe zabezpieczenie w tym zakresie, a kontrola i egzekwowanie prawa wciąż budzą zastrzeżenia.

Można mieć nadzieję, że obecne i planowane na najbliższy okres,  zarówno nowelizowane jak i nowe akty prawnych , będą miały pozytywny  wpływ na  poprawę sytuacji.

1.    Obowiązujące w Polsce akty prawne dotyczące azbestu oraz ochrony przed jego szkodliwością, wraz z krótkim opisem.

2.1.           Ustawy

2.1.1.      Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów                    zawierających azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628, z 1998r. Nr 156, poz.1018,
z 2000 r. Nr 88, poz. 986, z 2001 r.  Nr 100, poz. 1085, Nr 154, poz. 1793 oraz
z 2003 r. Nr 7, poz. 78 i Nr 65, poz. 596). Ustawa weszła w życie od 28 września 1997 roku. Zakazuje ona wprowadzania na polski obszar celny azbestu, wyrobów zawierających azbest, produkcji wyrobów zawierających azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawierającymi ten surowiec. Zgodnie z ustawą produkcja płyt azbestowo-cementowych została zakończona we wszystkich zakładach do 28 września 1998 r.,
a z dniem 28 marca 1999 r. nastąpił zakaz obrotu tymi płytami. Wyjątek stanowi tylko azbest i wyroby zawierające azbest dopuszczone do produkcji lub do wprowadzenia na polski obszar celny spośród wyrobów określonych w załączniku nr 1 do ustawy. Wykaz tych wyrobów określa corocznie Minister właściwy do spraw gospodarki
w drodze rozporządzenia. Wymieniona ustawa praktycznie zamknęła okres stosowania wyrobów zawierających azbest w Polsce, pozostaje natomiast problem sukcesywnego usuwania zużytych wyrobów w sposób niezagrażający zdrowiu ludzi
i zanieczyszczeniu środowiska. Ustawa porządkuje również zagadnienia związane
z opieką zdrowotną pracowników, którzy mieli kontakt z azbestem.

2.1.2.      Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o  odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628,
z późn. zm.). Ustawa określa zasady postępowania z odpadami, w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku lub unieszkodliwiania odpadów. W ustawie określone są obowiązki wytwórców
i posiadaczy odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych. Ustawa reguluje całokształt spraw administracyjnych, związanych z postępowaniem przy zbieraniu, transporcie, odzysku i unieszkodliwianiu, w tym składowaniu odpadów, a także wymagań technicznych i organizacyjnych dotyczących składowisk odpadów. Ustawa wprowadza obowiązek opracowania planów gospodarki odpadami na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy
o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw, krajowy plan gospodarki odpadami został przyjęty pod koniec 2001 roku. Art. 10, ust. 4 tej samej ustawy stanowi, że wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, zawierające plany gospodarki odpadami mają być uchwalone przez odpowiednie organy
w następujących terminach:

·         programy wojewódzkie – do 30 czerwca 2003 r. – uchwalane przez sejmiki województw,

·         programy powiatowe –  do 31 grudnia 2003 r. - uchwalane przez rady powiatów,

·        programy gminne –  do 30 czerwca 2004 r. - uchwalane przez rady gmin.

2.1.3. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane ( tekst jednolity  Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz.718) Wśród wielu przepisów znajduje się zapis mający zastosowanie w przypadkach występowania azbestu. Art. 30 ust. 3 stanowi: właściwy organ może nałożyć, w drodze decyzji, obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych, objętych obowiązkiem zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1 tego art. jeżeli ich realizacja może naruszyć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować:

·      zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia

·      pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków,

·      pogorszenie warunków zdrowotno-sanitarnych,

·      wprowadzenie, utrwalenie bądź zwiększenie ograniczeń lub uciążliwości dla terenów sąsiednich.

2.1.4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, z późn. zm.) Ustawa określa zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Ustawa zawiera szereg istotnych i ważnych postanowień dotyczących m.in.:

·         państwowego monitoringu środowiska, jako systemu pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku,

·         opracowania prognoz oddziaływania na środowisko, w tym gospodarki odpadami, a także programów wojewódzkich, zmierzających do przestrzegania standardów jakości środowiska,

·         ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem, sposobu postępowania
z substancjami stwarzającymi szczególne zagrożenie dla środowiska,

·         kar i odpowiedzialności za nieprzestrzeganie zasad i przepisów dotyczących ochrony środowiska,

·         konieczności oznaczenia instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest oraz miejsc, w których on się znajduje.

2.1.5. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 100, poz. 1085, z późn. zm..). Ustawa reguluje tryb postępowania oraz obowiązki podmiotów określanych ustawą. W art. 54 ustawa odnosi się do odpowiednich zapisów ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Ustawa udziela delegacji ministrowi właściwemu do spraw gospodarki, do określenia w drodze rozporządzenia  w porozumieniu
z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych,   ministrem właściwym do spraw transportu oraz ministrem właściwym do spraw środowiska – sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest.

2.1.6. Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z późn. zm.). Ustawa reguluje – na gruncie prawa europejskiego – problematykę dotycząca substancji i preparatów chemicznych, w tym niebezpiecznych. Ustawa określa warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko. Zgodnie z ustawą tworzy się urząd Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych.

2.1.7. Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671). Ustawa określa zasady przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, wymagania w stosunku do kierowców i innych osób wykonujących czynności związane z tym przewozem oraz organy właściwe do sprawowania nadzoru i kontroli w tych sprawach. Przy przewozach materiałów niebezpiecznych w kraju obowiązują przepisy zawarte
w załącznikach A i B do Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) – Jednolity tekst Umowy ADR (Dz. U. Nr 30, poz. 287, z 1999 r.). Przepisy umowy ADR oraz ustawy określają warunki załadunku i wyładunku oraz przewozu odpadów niebezpiecznych na składowisko. Pojazdy powinny być zaopatrzone w świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu materiałów niebezpiecznych wydane przez upoważnioną stację kontroli pojazdów, zaś kierowcy pojazdów winni być przeszkoleni w zakresie przewozu towarów niebezpiecznych.

2.1.8. Ustawa z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Z 2003 r. Nr 7, poz. 78). Artykuł 6 ustawy nadaje nowe brzmienie (nowelizuje) art. 4 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r.
o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest. Zgodnie z tym art. opracowywany jest projekt rozporządzenia Ministra GPiPS.

...