Rola
zasad wychowania
w rozwoju człowieka
Kinga Pytel
Praca socjalna I rok
SPIS TREŚCI:
I. Wstęp
II. Wychowanie
III. Podział zasad wychowania
IV. Zasady wychowania według Rowida
V. Zasady wychowania według Szewczuka
VI. Zasady mądrego wychowania- akceptacja i okazywanie miłości- wychowywanie malucha
VII. Metody wychowawczego oddziaływania
VIII. Zakończenie
IX. Bibliografia
I. WSTĘP
Wychowanie jest wpisane w nasz rozwój i nasze życie. Każdy z nas został wychowany w sposób, który jego rodzice uznali za najlepszy. Nie jest możliwe, aby każdego z nas wychowano w taki sam sposób, ponieważ każdy rodzic podchodzi do wychowania inaczej, stosując inne sposoby, metody i zasady.
W swej pracy na temat roli zasad wychowania w rozwoju człowieka przybliżę pojęcie wychowania, jego różne aspekty. Omówię kilka przykładów zasad wychowania oraz sposobu ich oddziaływania na osobowość człowieka.
II. WYCHOWANIE
Wychowanie jest to całokształt oddziaływań zarówno zamierzonych jak i niezamierzonych, które zmierzają do kształtowania osobowości wg przyjętych norm i wzorców. Wychowanie jest to również proces, który pozwala młodym ludziom tworzyć swój własny wizerunek. Jest ono pojmowane zazwyczaj w dwóch aspektach: jako proces i wynik:
§ proces, czyli swoisty rodzaj oddziaływań starszego pokolenia na młodsze. Bardzo często odnosi się on również do sfery emocjonalno – motywacyjnej.
§ Wynik, czyli wydobywanie tego, co skrywa nasza ludzka natura, duchowego bogactwa.
Wyróżniamy cztery rodzaje wychowania, do których należą:
§ w zależności od przedmiotu wychowania – sfery wyodrębnianej w osobowości wychowanka: umysłowe, religijne, moralne, fizyczne, seksualne, estetyczne;
§ ze względu na wiek osoby wychowywanej- wychowanie dzieci, dorosłych, ludzi starszych;
§ uwzględniając podejście do wartości - normatywne i aksjologiczno-relatywistyczne;
§ ze względu na sposób kierowania procesem wychowania- dyrektywne, autorytarne i niedyrektywne, funkcjonalne;
Kiedy człowiek używa słowa „wychowanie” może myśleć o:
§ działaniu wychowawczym
§ sytuacjach wychowawczych, czyli warunkach, okolicznościach, bodźcach,
§ wyniku, czyli wytworze wszystkich działań i warunków,
§ o całkowitym procesie rozwoju wychowawczego człowieka.
Wartość bezpośredniego dokonywania zmian w rozwoju człowieka jest podkreślana w literaturze, gdzie możemy spotkać wiele różnorodnych definicji wychowania, ponieważ każdy człowiek rozumie je inaczej. Przytoczę definicję „wychowania” według różnych autorów.
Wychowanie to:
§ „dynamiczny, złożony układ oddziaływań społecznych (...) wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego” A. Gurycka
§ „społecznie uznawany system działania pokoleń starszych na dorastające, celem pokierowania ich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania według określonego ideału nowego człowieka do przyszłego życia” S. Kunowski
§ „działanie zmierzające do trwałej modyfikacji, ukształtowania lub rozwinięcia dyspozycji emocjonalno-wolicjonalnych, a więc ukierunkowanych, w osobowości jednostki” H. Muszyński
§ „system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych” R. Wroczyński
§ „wprowadzenie do życia wartościowego” S. Ruciński
§ „całość wpływów i oddziaływań, kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie” T. Wujek, T. Pilch
§ „działalność społeczna, której przedmiotem jest osobnik będący kandydatem na członka grupy społecznej i której zadaniem jest przygotowanie tego osobnika do stanowiska pełnego członka” F. Znaniecki
§ „planowana aktowność, zorientowana na osiągnięcie pewnych celów, tj. pewnych pożądanych i trwałych zmian w osobowości ludzi” R. Schultz
§ „jest planowanym oddziaływaniem na jeszcze dające się kształcić wewnętrzne życie innych” T. Waitz
§ „jest opiekuńczym, regulującym i kształtującym oddziaływaniem ludzi dojrzałych na rozwój dojrzewających, ażeby mogli mieć udział w dobrach, które są podstawą życia społecznego” O. Willmann
§ „świadome urzeczywistnianie wartości w kimś” G. Kerschensteiner
Ostatnio w wielu definicjach wychowania akcentuje się nie tyle wywieranie bezpośredniego wpływu na wychowanków, ile wspomaganie ich w naturalnym i spontanicznym rozwoju. Zgodnie z tym postulatem wychowywać oznacza:
§ wyzwalać;
§ dodawać odwagi;
§ uwalniać od ubezwłasnowolnienia;
§ usuwać wpływy zagrażające naturalnemu i spontanicznemu rozwojowi dzieci i młodzieży;
§ mobilizować do aktywności;
§ pobudzać do zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi i zasadami moralnymi.
W rozumianym w ten sposób wychowaniu podkreśla się doniosłe znaczenie współdziałania i współpracy pomiędzy wychowawcą i wychowankiem, a nade wszystko rolę wzajemnego ich porozumiewania się w warunkach autentycznego partnerstwa i demokratyzmu
III. PODZIAŁ ZASAD WYCHOWANIA
Problematyka zasad wychowania różnie postrzegana jest przez psychologów i pedagogów. Niektórzy dydaktycy ignorują ten termin, inni zaś uważają, że istnieją tylko zasady wychowania, gdyż nie da się oddzielić wychowania od nauczania.
W historii wychowania można odnaleźć wiele koncepcji wychowania, które definiują ten proces ze względu na jego etiologię oraz jego rezultat. W tej części przedstawię najważniejsze typologie zasad wychowania.
Henryk Rowid to pedagog i psycholog, który urodził się 12 listopada 1877 roku w Rzeszowie. Wyróżnił dziewięć zasad wychowania. Są to:
§ Zasada indywidualizacji w wychowaniu.
§ Zasada wszechstronności w wychowaniu.
§ Zasada jedności i harmonii.
§ Zasada ewolucji i postępu w wychowaniu.
§ Zasada aktualizacji.
§ Zasada karania i nagradzania.
§ Zasada środowiskowa.
§ Zasada aktywności.
§ Zasada wewnętrznej prawdziwości.
Autorami niezwykle ciekawej typologii zasad wychowania są profesorowie Uniwersytetu w Hamburgu, psychologowie i pedagodzy: R. Tausch i A.M. Tausch. Sformułowali oni siedem zasad wychowania, potrzebnych do prawdziwego spotkania wychowawcy i wychowanka. Typologia ta została więc oparta o podstawowe prawidłowości psychologiczne i socjologiczne mające miejsce w kontakcie między międzyosobowym wychowawcy i wychowanka. Są to:
§ Zasada kształtowania spostrzegania.
§ Zasada kształtowania poczucia własnej godności.
§ Zasada otwarcia się na swoje przeżycia.
§ Zasada „ciepła” jako wymiaru wychowania.
§ Zasada empatii.
§ Zasada autentyczności w zachowaniu.
§ Zasada popierania ludzkich postaw nauczycieli i wychowawców.
Włodzimierz Szewczuk wyróżniając dziewięć zasad wychowania, przyjął podobne założenia jak profesorowie z Hamburgu – R. Tausch i A. M. Tausch. Opracowanie zasad wychowania przez Szewczuka jest jednym z najszerszych ujęć zasad wychowawczych w dydaktyce polskiej. Zasady wychowania według niego to:
§ Zasada motywacji.
§ Zasada praktyczności.
§ Zasada bezpośredniości.
§ Zasada receptywności.
§ Zasada systemowości.
§ Zasada trwałości.
§ Zasada zespołowości.
§ Zasada indywidualizacji
H. Klein przedstawił koncepcję jedenastu zasad wychowawczych. Wyróżnił on następujące zasady:
§ Zasada intensywnego socjalistycznego wychowania.
§ Zasada świadomej i twórczej aktywności ucznia.
§ Zasada prowadzenia ucznia przez nauczyciela.
§ Zasada kolektywności.
§ Zasada naukowości.
§ Zasada jedności teorii i praktyki.
§ Zasada poglądowości.
§ Zasada systematyczności i kolejności.
§ Zasada zrozumiałości.
§ Zasada utrwalania.
§ Zasada koordynacji wpływów w szkole.
Niektóre z tych zasad są obecnie nieaktualne, gdyż uległy zmianie cele nauczania i wychowania. Inne zaś stanowią w procesie kształcenia dzieci i młodzieży trwały element.
IV. ZASADY WYCHOWANIA WEDŁUG ROWIDA
Henryk Rowid wyróżnił dziewięć zasad wychowania o których wspomniałam wcześniej, a w tej części omówię każdą z nich.
Zasada indywidualizacji w wychowaniu
Zasada indywidualizacji w wychowaniu wysuwa się na pierwszy plan wielkiej działalności wychowawczej. Polega ona „na uwzględnieniu właściwości psychicznych każdego dziecka, tempa jego rozwoju cielesnego i duchowego, poziomu jego inteligencji, zainteresowań, zdolności, charakteru itp. W tym celu konieczna jest dokładna znajomość biologii oraz psychologii rozwojowej i pedagogicznej, która umożliwia nam wgląd w życie psychiczne dziecka.”[1] Działalność wychowawcza ma więc charakter wszechstronny, gdyż skierowana jest na stronę fizyczną dziecka jak i na stronę duchową. W poprzednich epokach nie dbano zbytnio o rozwój fizyczny. Wychowanie miało charakter jednostronny, ze szczególnym zwróceniem uwagi na sferę intelektu. Wychowanie takie cechowało nauczanie słowne, czyli werbalizm oraz brak styczności z życiem społecznym i otaczającą przyrodą. Rowid uważa, że w wychowaniu należy dbać o rozwój fizyczny dziecka, ale trzeba unikać przesady, zwłaszcza w nadmiernym uprawianiu różnych sportów. „Przerost i wybujałość w tej dziedzinie powoduje obniżenie się sprawności duchowej, a nawet tępotę umysłową i zwyrodnienie. Kultura ciała nie jest celem dla siebie, lecz służyć ma rozwojowi duchowemu jednostki. Nie chodzi o nadmierny rozrost mięśni i muskułów, lecz o rozwój pełnego człowieka i dlatego winien istnieć ścisły związek edukacji fizycznej z edukacją moralną.”[2]
Zasada wszechstronności w wychowaniu Zasada wszechstronności w wychowaniu „polega na harmonijnym kształceniu cech fizycznych i duchowych dziecka przy czym atoli duch mieć winien stale pewną, choćby nieznaczną przewagę nad materią. Zasada wszechstronności wymaga też zachowania równowagi i harmonii między sferą instynktowo – uczuciową a sferą inteligencji”....
paaauli