Próchniak, Piotr - Podejmowanie ryzyka a sens życia człowieka s1x.pdf

(7552 KB) Pobierz
Recenzent prof, dr hab. Czesław Walesa
Redaktor Grażyna Polak-Grydziuszko
ISBN 83-7467-050-9
Wydawnictwo Pomorskiej Akademii Pedagogicznej w Słupsku
ul. K. Arciszewskiego 22a, 76-200 Słupsk
teł. (059) 8405378, 8405375, faks 8405475,
www.pap.edu.pl
e-mail: wydaw@pap.edu.pl
Obj. 8,2 ark. wyd., format A5
W STĘP
„Człowiek nie chce istnieć za wszelką cenę, ale to, czego naprawdę
chce, to żyć z sensem. Dla egzystencji miarodajne i decydujące nie jest
jej trwanie, ale pełnia jej sensu" pisze Victor Franki (Franki 1984, s. 83).
Ową pełnię sensu osiąga się poprzez proces wyboru i urzeczywistnie­
nia ważnych i doniosłych życiowo wartości. Jest to proces trudny, pełen
wahań i wewnętrznej walki. Pragnieniu zrealizowania własnych ma­
rzeń i ideałów często towarzyszy ryzyko: Czy uda mi się osiągnąć to,
czego w życiu pragnę? Czy warto narażać się na trudności, ból, cier­
pienie w imię czegoś, co nie jest pewne, a tak naprawdę może być tylko
złudzeniem? Co pcha człowieka do podejmowania ryzyka i pokony­
wania kolejnych barier ludzkich możliwości? Czemu służą ryzykowne
eksperymenty przeprowadzane w naukowych laboratoriach i realizacja
marzeń o kosmicznych lotach? W imię czego ludzie narażają własne
zdrowie czy życie, próbując zdobyć dzikie i niedostępne góry, choć
tego czynić nie muszą? I czy perspektywa śmierci jest w stanie odwieść
człowieka od podjęcia ryzykownego wyzwania? Prezentowana publi­
kacja nie rości sobie prawa do udzielenia jednoznacznych i ostatecz­
nych odpowiedzi na powyższe pytania. Stanowi ona jedynie zaprosze­
nie do spojrzenia na ludzkie dążenia, szczególnie te o ryzykownym
charakterze, z perspektywy ujmowania człowieka jako tego, który po­
szukuje i niekiedy odkrywa sens własnego życia.
Celem pracy jest psychologiczna analiza związków podejmowania
ryzyka z sensem życia człowieka Stąd też proponowana problematyka
dotyka takich obszarów poznawczych, które z jednej strony decydują
0 poczuciu sensowności własnego istnienia, z drugiej zaś poruszają
problem niepewności ludzkich losów i związanego z tym cierpienia.
Jak się wydaje, praca ta może stanowić pewną ilustrację znaczenia ta­
kich działań, w których człowiek, w imię realizacji pewnych ważnych
dla siebie wartości, skłania się do narażania wartości równie ważnych,
w tym często wartości fundamentalnej - własnego życia.
Niemal każde działanie człowieka uwikłane jest w ryzyko. Ryzyko
to możliwość niepowodzenia przebiegu działań (Yates, Stone 1992). Jest
ono zjawiskiem złożonym i wielowymiarowym. Jego korzenie, wyra­
stając na wieloznaczności, paradoksach i dylematach, często nieroz­
wiązywalnych, dotykają doniosłej problematyki ontologicznej niepew­
ności. Owa niepewność co do przewidywalności działań sprawia, że
ryzyko może stać się istotnym zagrożeniem dla funkcjonowania po-
znawczo-motywacyjnego człowieka, jak też wyzwaniem, którego pod­
jęcie może prowadzić do spełnienia własnego programu życiowego.
Pojęcie ryzyka jest odnoszone do takiej rzeczywistości, której nie­
odłącznym elementem jest niepewność. W aktywności uwikłanej w ry­
zyko podmiot nie ma pewności realizacji zamierzonego celu własnych
działań. Stąd też podejmowane działania charakteryzują się możliwymi
1 najczęściej niechcianymi niepowodzeniami, stratami czy negatywny­
mi konsekwencjami z tymi działaniami związanymi (Sokołowska 1984,
1993, 2000).
Jakość czy ranga podejmowanego ryzyka zależy przede wszystkim
od możliwości utraty ważnych wartości, takich jak: przyjaźń, zdrowie
czy nawet życie. Z drugiej jednak strony istotną rolę w decyzji o zaan­
gażowaniu się w ryzykowne przedsięwzięcie odgrywa nadzieja na
uzyskanie czegoś, co da poczucie spełnienia i sensu. Wałęsa pisze:
„Człowiek dążąc ku wyższej jakości życia zgadza się z takim traceniem
wartości, które jest równoznaczne z jakąś formą »śmierci«. Są jednak
i takie wartości, których za nic nie chce utracić" (Wałęsa 1989, s. 80).
Ponoszenie kosztów własnej aktywności, narażanie się na możliwe
i niechciane, ale też i wkalkulowane w działanie niepowodzenie, może
to działanie czynić głębszym, pełniejszym i bardziej ludzkim. Dążenie
bowiem do urzeczywistnienia czegoś wartościowego we własnym ży­
ciu, ze świadomością ponoszonego ryzyka, w jakiś sposób wzbogaca
fakt samego żyda. Cele, które podmiot stawia sobie w życiu, a następ­
nie stara się zrealizować, pozbawione cech wysiłku, wahań, wewnętrz­
nej wałki czy różnorakich zagrożeń, cieszą mniej w przypadku ich
osiągnięcia niż te, których osiągnięcie wiązało się niepewnością i moż­
liwością poniesienia dotkliwej porażki.
Dobrowolne i intencjonalne angażowanie się w działania ryzykow­
ne stanowi wyraz ludzkiej ciekawości, poszukiwania nowych i niezba­
danych dotąd dróg, chęci doświadczenia przygody, zmieniającej do­
tychczasowe rutynowe, schematyczne sposoby myślenia i postępowa­
nia. Gotowość otworzenia się na to, co nowe, a przez to i niepewne,
wyznacza nowe drogi rozwoju, wznosi egzystencję człowieka na wyż­
szy poziom, daje poczucie większego zadowolenia życiowego. P. Stark
w książce „Granice wytrzymałości. Gdy człowiek ociera się o śmierć"
pisze tak: „W trudnym i niebezpiecznym otoczeniu całkowite poleganie
na sobie, zaufanie do każdego członka zespołu oraz potrzeba pełnego
skupienia się na wspinaczce po skale, zjeżdżaniu stromym żlebem czy
wiosłowaniu w kanionie górskiej rzeki przynosi krystaliczną świado­
mość otaczającego świata, a jednocześnie zaciera odrębność własnego
»ja«. Słyszy się to wielokrotnie: »w takich chwilach wiem, że naprawdę
żyję«. Oczywiśde towarzyszy temu ogromne ryzyko. Czasem uczest­
nik wyprawy płaci najwyższą cenę" (Stark 2003, s. 14).
Podejmowanie ryzyka to ciągłe sprawdzanie własnych zdolności
i umiejętności. Jest to proces z natury swej trudny i niebezpieczny, jako
że głębsze odkrycie postawowych znaczeń i wartości życiowych wiąże
się często z narażaniem własnego zdrowia, a także niejednokrotnie
prowadzi do śmierci. W tym kontekście śmierć jest ceną, jaką płaci
człowiek poszukujący sensu swojego życia.
Ryzyko stanowi nieodłączny atrybut ludzkiej egzystencji. Człowiek
nie może być pewien istnienia takich wydawałoby się niezbywalnych
wartości, jak własne zdrowie czy życie. Świadomość tego faktu może
wywoływać uczucia lęku czy smutku. Z drugiej jednak strony, taki stan
może pobudzać do głębszej refleksji - życie jest darem, który można
wykorzystać na różnorakie sposoby.
W obliczu ryzyka, szczególnie takiego, które dotyka spraw ważnych
czy ostatecznych, człowiek niejednokrotnie pyta o sens własnego życia.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin