Jakubaszko J - Ratownik medyczny. Podręcznik.pdf

(14345 KB) Pobierz
f\,
]!Jpl
WYDAWNICTWO
I T / J l i i
MEDYCZNE
Spis treści
1. Założenia organizacyjne systemu zintegrowanego ratownictwa medycznego
Juliusz Jakubaszko
2. Psychologia w pracy ratownika medycznego
Andrzej Kokoszka
3. Ocena stanu fizycznego osoby poszkodowanej
Marek Sehn
4. Ewakuacja pacjenta
Lilianna Styka, Jacek Piechocki
5. Drogi oddechowe - przywracanie i utrzymywanie drożności, sztuczne oddychanie
Fryderyk Lubaś, Juliusz Jakubaszko
6. Układ krążenia
Lilianna Styka, Joanna Zybura
7. Resuscytacja dorosłych i dzieci - algorytmy postępowania
Juliusz Jakubaszko, Lilianna Styka
8. Krwawienie i krwotok. Rany tkanek miękkich
Jakub Cieszyński
9. Urazy układu ruchu
Jakub Cieszyński
10. Nagłe zagrożenia ze strony układu nerwowego
Jacek Smereka, Igor Chęciński
11. Wybrane nagłe zagrożenia środowiskowe
Jacek Smereka, Juliusz Jakubaszko
12. Ostre zatrucia
Juliusz Jakubaszko, Kinga Niewińska
13. Poród i poronienie
Jerzy Florjański
14. Stany zagrożenia życia u dzieci
Andrzej Boznański
15. Postępowanie w nagłych zaburzeniach psychicznych
Andrzej Kokoszka
16. Etapy i bezpieczeństwo akcji ratunkowej
Lilianna Styka, Jacek Piechocki
17. Zagrożenia biologiczne
Ewa Mróz, Ewa Dworniczek
Appendix
I
Zakresy działań ratunkowych w nagłym zagrożeniu zdrowia lub życia
II Wybrane leki stosowane w stanach nagłego zagrożenia zdrowia lub życia
III Wykaz produktów leczniczych, w które powinny być wyposażone ambulanse ratunkowe
IV Program ramowy studiów licencjackich na akademiach medycznych. Specjalność zawodowa: ratownictwo medyczne . . . .
V Ustawa z dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (DzU z dn. 9.10.2001 r. - wybrane artykuły) . . . .
VI Ustawa z dnia 6 grudnia 2002 r. o świadczeniu usług ratownictwa medycznego (DzU z dn. 31.12.2002 r.)
Indeks
1
5
9
19
29
41
57
69
73
83
85
91
99
105
111
115
131
141
141
142
144
145
148
151
153
IX
'
_^
3
_
1. Założenia organizacyjne systemu
zintegrowanego ratownictwa medycznego
[Juliusz Jakubaszko
(
Czułym wykładnikiem stanu organizacyjnego i skuteczno-
ści struktur ochrony zdrowia nowoczesnego państwa jest
sprawność systemu przedszpitalnego ratownictwa medycz-
nego oraz szpitalnej bazy medycyny ratunkowej, czyli szpi-
talnych oddziałów ratunkowych. Instytucje te, połączone
funkcjonalnie systemem łączności ratunkowej i rucho-
mych jednostek specjalistycznego ratownictwa medyczne-
go, ukierunkowane są na ratowanie zdrowia i życia ludz-
kiego w stanie nagłego zagrożenia, niezależnie od czasu,
miejsca i możliwości płatniczych pacjenta.
Od sprawności i jakości tych struktur oraz od kwalifika-
cji pracujących w nich osób zależy czyjaś szansa na prze-
• trwanie nagłego zagrożenia, zmniejszenie rozmiaru cier-
: pienia i bólu, uniknięcie rozległego kalectwa czy trwałego
I uszczerbku zdrowia. Bardzo trafne jest określenie systemu
* ratownictwa medycznego mianem sieci bezpieczeństwa
i zdrowotnego i bezpieczeństwa publicznego współczesne-
| go społeczeństwa.
j
Tworzenie zintegrowanego systemu ratownictwa me-
i dycznego to proces długotrwały i trudny. Wymaga doświad-
f czenia i współpracy wielu medycznych środowisk zawo-
<
dowych, administracyjnych i politycznych. W wielu rozwi-
niętych krajach, jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania,
Belgia, proces ten rozpoczął się bardzo dawno i kształtował
przez ponad trzydzieści lat.
Doświadczenia tych krajów dopiero ostatnio zaczęły do-
cierać do Polski i wywierać wpływ na transformacje naszego
systemu ochrony zdrowia. Pozwala to nam na czerpanie
z międzynarodowych doświadczeń i uniknięcie wielu niepo-
trzebnych błędów.
Jednym z głównych powodów podjęcia w naszym kraju
programów tworzenia nowoczesnych struktur zintegrowa-
nego ratownictwa medycznego jest zbyt duża umieralność
z powodu nagłych zagrożeń zdrowotnych, takich jak urazy
wielomiejscowe, ostre zagrożenia krążeniowe i oddechowe,
[ udary mózgu itp. Umieralność ta przekracza u nas ponad
trzykrotnie dopuszczalne granice, przyjęte w standardach
międzynarodowych.
Jaskrawym przykładem są zgony powodowane urazami
okołokomunikacyjnymi, pociągające ponad 7000 ofiar rocz-
nie. Urazy są główną przyczyną zgonów osób do 40. r.ż.,
u których przekraczają sumarycznie zgony z przyczyn krą-
żeniowych i nowotworowych. Szczególnie drastycznie pro-
porcje te przedstawiają się w grupach wiekowych dzieci
i młodzieży.
Te zastraszające dane stawiają gwałtownie nowe zadania
nie tylko przed służbą zdrowia, ale także przed instytucjami
i politykami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo powie-
rzonych im społeczności.
Powszechnie wzrasta zrozumienie problemu nagłego za-
grożenia życia jako „choroby XXI wieku". Przybywa mate-
riału statystycznego, opracowań naukowych, analizy do-
świadczeń, studiów z zakresu patofizjologii, epidemiologii
i leczenia stanów nagłego zagrożenia życia. Kształtuje się
nowa dyscyplina medyczna zwana medycyną ratunkową
(emergency medicine).
W jej ramach opracowano wiele defini-
cji i zaleceń o uniwersalnym zastosowaniu praktycznym.
Jedną z nich jest ocena przebiegu śmierci w wyniku ura-
zu wielonarządowego. Może ona nastąpić w trzech przedzia-
łach czasowych, jako tzw.:
• śmierć natychmiastowa - w ciągu kilku minut od zaist-
nienia urazu (50% zgonów);
• śmierć wczesna - w ciągu 2-3 godzin po urazie (30%
zgonów);
• śmierć późna - w kilka dni lub tygodni po urazie -jako
wynik rozwijających się stanów septycznych i niewydol-
ności wielonarządowych. Obejmuje ok. 20% wszystkich
zgonów okołourazowych.
Śmierć natychmiastowa
pozostaje najczęściej poza moż-
liwością interwencji medycznej.
Śmierć wczesna
to czas tzw. złotej godziny, obszar, na
który świadomie i celowo wkracza medycyna ratunkowa.
Śmierć późna
jest obszarem ingerencji intensywnej te-
rapii z jej wielokierunkowymi, coraz doskonalszymi możli-
wościami leczniczymi.
100
90
80
70
60
50
40
30
20-
10
(
)
30
prawdopodobieństwo
przeżycia (w %)
IIP
czas [min]
60
90
Schemat „złotej godziny"
Czynniki patogenne śmierci wczesnej to najczęściej bez-
pośredni uraz mózgu lub rdzenia kręgowego (50%), nagłe
i głębokie wykrwawienie (30-40%) oraz ostre niedodenie-
1. Założenia organizacyjne systemu zintegrowanego ratownictwa medycznego
Jednostką odniesienia dla rejonowych oddziałów ratun-
kowych jest
regionalne centrum ratunkowe.
Oparte jest ono
Szpitalny Oddział Ratunkowy
najczęściej na pełnoprofilowym szpitalu regionalnym lub
uniwersyteckim. Dysponuje dzięki temu najbardziej wyspe-
cjalizowanym personelem i zapleczem medycznym w za-
Segregacja
kresie torakochirurgii, neurochirurgii, ortopedii urazowej,
ostrej chirurgii brzusznej, wieloprofilowej intensywnej tera-
pii dorosłych, dziecięcej, kardiologicznej, ostrej dializotera-
Resuscytacja
pii, oddziałami oparzeń, toksykologii, pełnym zapleczem
. Wstrząs .
.. Obserwacja
Pomoc
diagnostycznym, pracowniami obrazowania i radiologii.
Uraz
- natychmias-
ambulatoryjna
Jedna jednostka tej skali powinna przypadać na ok. 1,5-2
towa terapia
Diagn Dstyka
min mieszkańców.
W myśl prognoz i zaleceń WHO tworzenie rejonowych
i regionalnych centrów ratunkowych
(acute hospitat)
bę-
dzie w XXI w. priorytetowym kierunkiem rozwoju służb
Inne oddziały szpitalne
medycznych o zasięgach regionalnych i krajowych. Szpita-
le te powinny być wyposażone w wysokiej jakości zaplecze
diagnostyczno-operacyjne kosztem zmniejszenia liczby
Schemat
struktury oddziału ratunkowego
łóżek. Konstrukcja instalacyjno-budowlana tych szpitali
winna zezwalać na pełną elastyczność zmian przystosowaw-
wych poprzez centrum powiadamiania ratunkowego, czych do przyszłych technologii.
Regionalne centra ratunkowe stanowią również za-
z ich macierzystym terytorialnie centrum szpitalnym.
Jest to integracja administracyjna, personalna, materia- plecze medyczno-ratunkowe w sytuacji katastrofy i wypad-
ków masowych. Są bazą dydaktyczną dla nauczania me-
łowa i czynnościowa.
4. Wysoki standard i poziom organizacyjny kluczowego dycyny ratunkowej oraz bazą naukową dla rozwoju tej
elementu systemu, którym jest szpitalny oddział ratun- i wielu innych dyscyplin medycznych. Centra te monitoru-
ją i nadzorują funkcjonowanie zintegrowanego ratownic-
kowy.
twa medycznego i są instytucjami odniesienia dla całego
Szpitalne oddziały ratunkowe
stanowią wydzielone ko- systemu. Swoistym „układem nerwowym" systemu ratownic-
mórki organizacyjne szpitali wieloprofilowych. Ich perso- twa medycznego jest jego sieć łączności ratunkowej.
Składają się na nią:
nel może być również personelem zespołów wyjazdowych.
Obszary procedur medycznych funkcjonują tu jako miejs- • centra powiadamiania ratunkowego (CPR), które inte-
grują w sobie poszczególne służby ratunkowe,
ca prowadzenia resuscytacji zaawansowanych, terapii na-
tychmiastowych, drobnych zabiegów, obserwacji specjalis- • dyspozytornie zespołów wyjazdowych,
tycznych, wzmożonego nadzoru, porad, konsultacji, opieki • dyspozytornie szpitalnych oddziałów ratunkowych,
psychologicznej itd. Według norm zachodnioeuropejskich • łączność poszczególnych jednostek wyjazdowych.
Dostępność i jakość sieci łączności decyduje o sprawno-
jeden taki oddział szpitalny powinien przypadać na ok.
150-200 tys. populacji i zabezpieczać rejon o promieniu do ści i skuteczności całego systemu ratownictwa.
Struktura, funkcjonowanie, finansowanie i nadzór nad
ok. 10-15 km. Do zadań oddziału należą m.in.:
systemem ratownictwa medycznego oparte są w rozwiniętych
• przyjęcie hasła „na ratunek",
społeczeństwach na przypisanym mu systemie prawnym.
• podjęcie działań przedszpitalnych,
Najważniejszymi aktami prawnymi z tego zakresu są
• transport ciężko chorego „do siebie",
w Polsce:
• podtrzymanie funkcji życiowych,
1. Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z 25 lip-
• szybka diagnostyka podstawowa,
ca 2001 roku.
• natychmiastowa terapia nagłych zagrożeń,
• podjęcie przez specjalistyczny zespół decyzji o dalszej, 2. Ustawa o Świadczeniu Usług Ratownictwa Medycznego
z 6 grudnia 2002 roku.
docelowej strategii leczenia.
Ustanawiają one m.in. tak istotne zagadnienia, jak: zasa-
l
Doświadczenia wielu ośrodków dowodzą, że ok.
/
5
pa- dy organizacji i funkcjonowania systemu ratownictwa me-
cjentów takiego oddziału wymaga natychmiastowej inter- dycznego, jego finansowanie, zadania poszczególnych jed-
wencji chirurgicznej,
l
/
5
kwalifikowana jest wstępnie do nostek organizacyjnych oraz zadania organów nadzorują-
długotrwałej intensywnej terapii,
l
/
5
wymaga natychmiasto- cych system.
wej terapii w oddziale, a pozostali pacjenci tworzą grupę
Wybrane zapisy tych ustaw zawarte są w rozdz. 16 oraz
o lżejszym przebiegu choroby.
w
Appendix
na końcu książki.
I
2. Psychologia w pracy ratownika medycznego
Andrzej Kokoszka
,•'•-.
;'
Praca wszystkich osób niosących pomoc ofiarom katastrof
jest nieuchronnie związana z narażaniem się na stresujące
przeżycia. W celu zminimalizowania ich negatywnych na-
stępstw ratownicy powinni posiadać pewną wiedzę na temat
stresu i sposobów radzenia sobie z nim.
Naturalne reakcje na zagrożenie
życia własnego i innych osób
Stres wywołuje objawy emocjonalne i somatyczne. W odpo-
wiedzi na stres organizm uaktywnia także reakcje psycholo-
giczne, które mają na celu znalezienie wyjścia z trudnej sy-
tuacji lub przystosowanie się do jej konsekwencji. Reakcje
psychologiczne prowadzą do ustąpienia objawów emocjo-
nalnych i somatycznych.
Reakcje na stres
•
Emocjonalne:
lęk, niepokój, napięcie psychiczne, zde-
nerwowanie, zmartwienie.
•
Somatyczne:
przyspieszona czynność serca, wzrost na-
pięcia mięśni, suchość w ustach.
•
Psychologiczne:
rozwiązywanie problemu, poszukiwanie
przydatnych informacji lub pomocy w rozwiązaniu pro-
blemu. W przypadku nadmiernie nasilonych reakcji emo-
cjonalnych i cielesnych dążenie do uspokojenia się w ce-
lu zwiększenia sprawności w rozwiązywaniu problemu.
strach, poczucie beznadziejności lub przerażenia, ewen-
tualnie obserwowanie takiej sytuacji;
objawy dysocjacyjne, takie jak poczucie sparaliżowania,
emocjonalnego zobojętnienia, oszołomienie — zaburze-
nia orientacji w otoczeniu, wrażenie zmiany otoczenia,
wrażenie zmiany własnej osoby, zaburzenia pamięci;
powracające uporczywe wspomnienia bolesnego wy-
darzenia;
unikanie wszystkiego, co przypomina bolesne wyda-
rzenie;
nasilone objawy lęku i pobudzenia;
•
znaczne zakłócenia sprawności działania.
Ogólne mechanizmy reakcji na stres
W praktyce często spotyka się stany pośrednie pomiędzy na-
turalną a ostrą reakcją na stres. W rozmaitych reakcjach na
stres można jednak wyróżnić pewne ogólne prawidłowości.
Główne objawy to:
• lęk - w przypadku, gdy stres wywołuje sytuacja budząca
zagrożenie;
• depresyjny nastrój - w sytuacji utraty kogoś lub czegoś
cennego, również utraty szans, nadziei, przekonań lub
wyobrażeń.
Często obserwuje się objawy mieszane, lękowo-depresyj-
ne, np. w obliczu wypadku samochodowego, który był zara-
zem sytuacją zagrożenia życia, jak i utraty sprawności włas-
nego ciała w wyniku odniesionych ran.
Ostra reakcja na stres
Typowy przebieg reakcji na stres
obejmuje mechanizm
Bardziej nasilona reakcja na stres wywołuje znaczny spadek radzenia sobie w postaci unikania rozmów z osobami i kon-
sprawności działania i określana jest mianem
ostrej
reakcji taktu z rzeczami, które kojarzą się ze stresem. Najczęstszym
na stres. Objawy mają zwykle mieszany i zmienny charakter. nieświadomym mechanizmem obronnymjest zaprzeczenie,
Najpierw występuje wstępny stan „oszołomienia", który ozna- wyrażające się takim sposobem odczuwania, jak gdyby nic
cza zawężenie pola świadomości i uwagi, niezdolność do ro- strasznego się nie wydarzyło, oraz trudnościami w przypo-
zumienia odbieranych bodźców i dezorientację. Po nim mnieniu sobie szczegółów bolesnego wydarzenia. Zaprze-
może następować albo wycofanie z sytuacji (nawet w posta- czenie prowadzi do złagodzenia lęku oraz stopniowego
ci osłupienia), albo pobudzenie i nadmierna aktywność ustępowania opisanych reakcji dzięki procesowi „przepra-
(włącznie z reakcją ucieczki). Zwykle występują też objawy cowania", zaadaptowania się do konsekwencji urazowego
wegetatywne towarzyszące lękowi (przyspieszona akcja ser- doświadczenia, choć nadal można obserwować niepamięć
ca, pocenie się, czerwienienie). Wspomniane objawy poja- niektórych jego szczegółów. Niekiedy jednak stres jest łago-
wiają się zazwyczaj w kilka minut po zadziałaniu stresujących dzony za pomocą niewłaściwych metod, które w rzeczywisto-
bodźców lub wydarzeń i znikają po krótkim czasie (od kilku ści opóźniają jego „przepracowanie" i przedłużają okres re-
godzin do dwóch, trzech dni). Mogą wystąpić zaburzenia akcji. Przykładami takich metod są:
pamięci obejmujące okres reakcji na stres.
-••• .
• nadużywanie alkoholu lub leków;
\ •
v
^
• nieświadome stosowanie niedojrzałych mechanizmów
Kryteria rozpoznawania ostrej reakcji na stres
obronnych, takich jak projekcja (mimowolne przeno-
• przeżycie sytuacji związanej z ryzykiem utraty życia lub
szenie własnej złości na inną osobę, która w odczuciu
poważnego zagrożenia zdrowia, wywołującej intensywny
stosującej ten mechanizm jednostki uznawana jest za

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin