Teoria ryzyka popr.docx

Ryzyko - jest nie do uniknięcia, zarówno w sferze życia prywatnego, jak i działalności gospodarczej; podstawowe pojęcie nauk ekonomicznych, a zwłaszcza finansów

Ryzyko – definicja: mierzalne prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia o cechach innych niż zdarzenie oczekiwane i wpływającego w sposób bezpośredni lub pośredni na odchylenie wartości docelowej od poziomu zakładanego

RYZYKO A NIEPEWNOŚĆ

ryzyko: znamy możliwe stany natury,  znamy ich prawdopodobieństwo

niepewność: znamy możliwe stany natury, ale nie znamy ich prawdopodobieństwa, nie znamy ich możliwych stanów natury

KONCEPCJE RYZYKA

Negatywna koncepcja ryzyka – ryzyko to zagrożenie, możliwość straty, szkody czy niezrealizowania określonego celu (stosowana w ubezpieczeniach); możliwość nieosiągnięcia oczekiwanego efektu  

Neutralna koncepcja ryzyka – wynik pewnego działania nie jest znany – jest to zagrożenie ale i szansa – zrealizowany wynik może być gorszy lub lepszy od spodziewanego; możliwość osiągnięcia efektu różniącego się od oczekiwanego  

PODZIAŁ RYZYKA

- klasyfikacja wg alternatywy:

ryzyko czyste (odchylenia tylko w dół, alternatywą bieżącą sytuacji jest poniesienie straty)

ryzyko spekulacyjne (wynik odchyla się w górę lub w dół)

- klasyfikacja wg czynników kształtujących ryzyko:

ryzyko systematyczne (systemic risk) (zewnętrzne) – determinowane przez siły zewnętrzne i nie podlegające kontroli (związane z siłami przyrody, warunkami ekonomicznymi danego rynku oraz rynku globalnego) 

ryzyko specyficzne (unsystemic risk) (wewnętrzne, niesystematyczne) obejmuje obszar działania danego podmiotu gospodarczego i może być kontrolowane (zarządzanie firmą, konkurencja, dostępność surowców, płynność, bankructwo firmy)   

- wg wpływu na sytuację finansową

ryzyko finansowe: rynkowe, kredytowe, operacyjne, płynności, prawne, wydarzeń

ryzyko niefinansowe: społeczne, wystąpienia zdarzeń losowych, polityczne, gospodarcze

Ryzyko finansowe:

Rynkowe – wynikające ze zmian cen na rynkach finansowych i na związanych z nimi rynkach

- ryzyko stopy procentowej – zmiany stóp procentowych na rynku finansowym

- ryzyko kursu walutowego – zmiany kursu walutowego na rynku

- ryzyko cen akcji – zmiany cen akcji i innych instrumentów udziałowych na rynku kapitałowym

- ryzyko cen towarów – zmiany cen towarów na rynkach (głównie na giełdach towarowych

Kredytowe – wynika z możliwości braku wywiązania się kontrahenta z zobowiązań finansowych

- niedotrzymania warunków

- wiarygodności kredytowej (jej zmiana – efekt negatywny lub pozytywny)

Operacyjne – wynikające z niewłaściwych i nieprawidłowo działających procesów wewnętrznych, ludzi i systemów oraz ze zdarzeń losowych

- obszary występowania: oszustwo wewnętrzne, oszustwo zewnętrzne, bezpieczeństwo pracy i relacje z pracownikami, klienci, produkty i relacje biznesowe, zniszczenie fizycznych aktywów, wady systemów, zarządzanie procesami biznesowymi

Płynności – możliwość, że nastąpi nieoczekiwany spadek płynności podmiotu gospodarczego

Ryzyko prawne – możliwość uchwalenia aktów prawnych, mających wpływ na sytuację danego podmiotu gospodarczego; możliwość wystąpienia niekorzystnych efektów prawnych w zawartych umowach

Ryzyko wydarzeń – możliwość wystąpienia specyficznych wydarzeń, które mają wpływ na sytuację podmiotu gospodarczego

Ryzyko niefinansowe

ryzyko społeczne – związane ze sposobem zachowania się obywateli danej społeczności, zasad religii, ustroju, kultury, tradycji

ryzyko wystąpienia zdarzeń losowych - np. klęski i wypadki żywiołowe (powódź, trzęsienie ziemi), wypadki, których źródłem są konflikty społeczne i czyny niedozwolone (np. strajki, podpalenia).

ryzyko polityczne – dotyczy możliwości ingerencji władz państwowych w poszczególnych krajach czy też w skali międzynarodowej, zarówno dla całej gospodarki, jak i w poszczególnych jej sektorach.

ryzyko gospodarcze – związane jest z możliwością zmiany polityki gospodarczej kraju, przepisów prawnych dotyczących np. prawa podatkowego lub dewizowego

Decyzje w warunkach ryzyka

Gry – sytuacje, których wyniki o pewnej wartości pieniężnej pojawiają się z różnym prawdopodobieństwem

wartość oczekiwana gry – średnia wypłata uzyskana przy wielokrotnym powtarzaniu gry E(x)= xi*pi; gdzie,

xi - kolejna wartość zmiennej pi- prawdopodobieństwo uzyskania danej wartości

Wartość oczekiwana

PRZYKŁAD 1 Rzucamy kostką do gry. Jeśli wypadnie 6 dostaniemy 600 zł, jeśli wypadnie liczba nieparzysta płacimy 150 zł, a jeśli wypadnie 4 lub 2 nic się nie dzieje. Określ miary ryzyka czystego i spekulacyjnego

p1 = 1/6 x=600

p2=1/2 x=-150

p3=2/6  x = 0                            E(x) = 1/6 * 600 + ½ * -150 + 2/6 * 0 = 100-75 = 25

Z punktu widzenia gracza, któremu zależy na wygranej, jedną z najważniejszych cech gry jest wartość oczekiwana. Informuje ona o przeciętnym wyniku wielu partii tej gry

Najlepsza gra – ta o najwyżej wartości oczekiwanej

Rodzaje gier

Wynik wartości oczekiwanej: korzystne (EV>0), niekorzystne (EV <0), uczciwe (sprawiedliwe) (EV=0)

Gra jest bardziej ryzykowna, im większy jest rozrzut jej wyników i im częściej pojawiają się wyniki bardziej oddalone od wartości oczekiwanej gry.

Użyteczność oczekiwana - maksymalizacja wartości oczekiwanej nie może być uznana za racjonalne kryterium wyboru w warunkach ryzyka. Zamiast niej istnieje zasada maksymalizacji oczekiwanej użyteczności.  Zasada maksymalizacji oczekiwanej użyteczności dopuszcza, że stosunek do ryzyka pozostaje sprawą indywidualnego upodobania. W tym ujęciu stosunek jednostki do ryzyka wyraża kształt jej indywidualnej funkcji użyteczności.

Podejście do ryzyka

Trzy typy podejścia: niechęć (awersja) do ryzyka, neutralność (obojętność) wobec ryzyka, skłonność do ryzyka

Postawy wobec ryzyka

Niechęć do ryzyka oznacza, że dana osoba byłaby skłonna zrezygnować z części oczekiwanej wypłaty, byle zmniejszyć ryzyko. Niechęć do ryzyka jest dominującą cechą wśród konsumentów, ale również wśród wielu przedsiębiorców   

Obojętność wobec ryzyka oznacza, że dany podmiot kieruje się wyłącznie oczekiwaną korzyścią z danej decyzji. Ryzyko nie ma dla takiej osoby żadnego znaczenia

Skłonność do ryzyka oznacza, że dana osoba traktuje ryzyko jako szansę, a nie zagrożenie. Z dwóch inwestycji o takiej samej wartości oczekiwanej osoba wybierze tę o wyższym poziomie ryzyka  

Postawy wobec ryzyka – funkcje użyteczności

Wybór a oczekiwana użyteczność

E(U) = Σui *pi

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM - system metod i działań zmierzających do obniżenia stopnia oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie podmiotu gospodarczego i do podejmowania w tym celu optymalnych decyzji 

Etapy zarządzania ryzykiem:

1) Identyfikacja rodzajów ryzyka – powinna być przeprowadzona w sposób kompleksowy, gdyż wzrastająca liczba zagrożeń sprawia, że coraz istotniejsze jest zrozumienie powiązań między czynnikami wpływającymi na przepływy pieniężne. Jest to proces, którego zadaniem jest określenie, co niepożądanego może się wydarzyć, gdzie, kiedy , dlaczego i w jaki sposób. Do identyfikacji rodzajów ryzyka wykorzystywane mogą by np. diagram Ishikawy, metoda FMEA.

2) pomiar i ocena ryzyka – efektem oceny ryzyka powinien być obraz przedstawiający hierarchię ryzyka, przez co należy rozumieć określenie prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka i wartości straty związanej z jego realizacją (umożliwia wyliczanie wielkości ryzyka i zysków). Są różnorodne metody i podejścia – oparte na zwykłej subiektywnej ocenie, metody matematyczne, metody jakościowe, ilościowe.

Pomiar ryzyka pozwala ustalić limity inwestycyjne, których nie należy przekraczać. Informacje pokazują jak duże podejmowane jest ryzyko w stosunku do wielkości kapitału będącego do dyspozycji przedsiębiorstwa. Pozwala na zbudowanie najodpowiedniejszego portfela inwestycyjnego i wskazanie jaka jego część może zostać przeznaczona np. na inwestycje na rynku walutowym. Pomiar ryzyka jest też dla wielu instytucji obowiązkiem wynikającym z wymagań instytucji nadzorczych – wewnętrznych (Rada Nadzorcza) bądź zewnętrznych (nadzór bankowy, ubezpieczeniowy itp.).

3) zabezpieczenie przed ryzykiem

4) monitorowanie ryzyka

·  wykonanie przeglądu, w celu określenia, czy ryzyko uległo zmianie;

·  sprawdzenie, czy punktowa ocena ryzyka jest wciąż odpowiednia;

·  zapewnienie skuteczności dotychczasowych mechanizmów kontrolnych;

·  monitorowanie rozwoju uzgodnionych działań w zakresie zarządzania ryzykiem.

Kontrola ryzyka

·  Główny cel kontroli - badanie efektywności podejmowany działań, mających na celu ograniczenie ryzyka.

·  Główne zadania: ocena dokładności zastosowanych metod redukcji ryzyka, efektywności podjętych działań w zakresie sterowania ryzykiem, ocena stopnia zgodności działań z odpowiednimi programami itp.

5)ocena procesu zarządzania ryzykiem

Ekspozycja na ryzyko

Pomiar ryzyka warto poprzedzić badaniem ekspozycji na ryzyko. Pojęcie oznacza stratę, jaką przedsiębiorstwo może ponieść, gdy wystąpi negatywne zjawisko. Metody badania

- Analiza wrażliwości - o ile coś się zmieni, gdy zmieni się jeden z czynników?

- Metody scenariuszowe - jakie zajdą zmiany, gdy spełni się scenariusz x?

- Metody probabilistyczne - np. drzewa decyzyjne, warunkiem zdarzenia b jest zajście zdarzenia a.

- Metody matematyczno- analityczne - badanie zmian przybliżonych na podstawie zmian funkcji pod wpływem - czynników np. przy pomocy szeregu Taylora (np. duration długu – średni okres trwania długu)

- Metody symulacyjne np. metodę Monte Carlo

Mierzenie ryzyka rynkowego - by móc dokonać pomiaru ryzyka rynkowego należy na początku wyznaczyć oczekiwaną stopę zwrotu charakteryzującą każdą inwestycję. Jest ona podstawową miarą określającą wielkość dochodu przypadającego na każdą jednostkę zainwestowanego kapitału.

Stopa zwrotu: ri = (P1-P0) / P0   P0 – wart. począt. P1 – wart.

Oczekiwana stopa zwrotu, może być liczona jako syntetyczna miara dochodu wyznaczona na podstawie rozkładu stopy zwrotu: E(r)= i=1mpi*ri

W sytuacji gdy niemożliwe jest uzyskanie informacji o rozkładzie stopy zwrotu w celu jej oszacowania, można posłużyć się danymi historycznymi (stopami zwrotu, które zostały zrealizowane w przeszłości). W ten sposób dokonuje się pomiaru oczekiwanej stopy zwrotu będącej średnią arytmetyczną stóp zwrotu: E(r)= E rin n – liczba okresów z których pochodzą dane.

Miary ryzyka można podzielić na trzy podstawowe kategorie: zmienności, wrażliwości i zagrożenia

Miary zmienności - charakteryzują stopień zróżnicowania jednostek zbiorowości pod względem badanej cechy; wraz ze wzrostem zmian stóp bądź cen dochodu instrumentów finansowych rośnie ryzyko inwestycyjne związane z tym instrumentem. Miary zmienności są rozumiane jako zmienność rozkładu stopy zwrotu i dzielą się na:

MIARY BEZWZGLĘDNE (ABSOLUTNE)

1) Wariancja – definiuje rozproszenie wokół średniej. Jednostka miary wariancji jest kwadratem jednostki miary badanej cechy np. % var=i=1npi*(ri-E(r))2 lub var=i=1n(ri-E(r))2n-1=1n-1i=1n(ri-E(r))2

2) Odchylenie standardowe określa stopień dyspersji wartości badanej cechy od jej średniej arytmetycznej. podawane jest w takich samych jednostkach jak badana cecha. Przyjmuje wartości dodatnie (nieujemne). odch = pierwiastek z wariancji

Jeżeli wartość odchylenia standardowego zmniejsza się to odpowiednio maleje także dyspersja badanej cechy i maleje ryzyko związane z danym instrumentem.

3) Wartości maksymalne i minimalne

4) Rozstęp, połowa rozstępu

5) Asymetria stopy zwrotu – pozwala na zróżnicowanie akcji, które mają taką samą stopę zwrotu i takie samo odchylenie standardowe. Dla inwestora bardziej korzystna jest asymetria prawostronna

MIARY WZGLĘDNE (RELATYWNE)

1) Współczynnik zmienności – pokazuje jakie ryzyko przypada na jednostkę stopy zwrotu papieru wartościowego V=odch. stand /|E(r)| x 100%

Należy dążyć do zmniejszania współczynnika zmienności, gdyż jest to podstawowa cecha racjonalnego inwestowania. Problem może się pojawić wówczas, gdy należy zinterpretować współczynnik zmienności w przypadku gdy stopa zwrotu jest ujemna.

Miary ryzyka spekulacyjnego...