Stanisław Stańko Prognozowanie.doc

PROGNOZOWANIE I SYMULACJE

CELE I ZADANIA PRZEDMIOTU

•         Zapoznanie z metodami budowy prognoz na podstawie:

»        modeli tendencji rozwojowej;

»        modeli przyczynowo-skutkowych;

»        modeli wielorównaniowych;

»        metod nie-ekonometrycznych;

»        metod symulacji zjawisk gospodarczych.

•         Zapoznanie z programem Statgraphisc Plus 4.1.

TEMATYKA WYKŁADÓW

»        wiadomości wstępne, założenia zasady prognozowania;

»        modele tendencji rozwojowej;

»        modele adaptacyjne;

»        dekompozycja sezonowa elementów szeregu czasowego;

»        modele autoregresyjne ARMA i ARIMA;

»        jedno-, wielorównaniowe modele ekonometryczne w prognozowaniu;

»        symulacja zjawisk gospodarczych;

»        metody heurystyczne w prognozowaniu;

»        scenariusze rozwoju;

»        prognozy ostrzegawcze;

»        prognozowanie w przedsiębiorstwie;

»        Inne metody prognozowania

POMOCE NAUKOWE

1.  Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania. Red.  M. Cieślak. PWN, W-wa 2005.

2. Prognozowanie ekonomiczne. A. Zeliaś, B. Pawełek, S. Wanat .PWN. Warszawa 2003

3. Prognozowanie w rolnictwie. S. Stańko. SGGW, W-wa 1999

4. Teoria prognozy. A. Zeliaś. PWE, W-wa 1997.

a. Prognozowanie gospodarcze. Metody, modele, zastosowania, przykłady. E. Nowak. Placet 1998.

b. Metody prognozowania w przedsiębiorstwie. P. Dittman. AE Wrocław 2002.

c. Prognozowanie i symulacje rozwoju przedsiębiorstw. A. Manikowski, Z. Tarapata. WSE Warszawa 2002.

d. Prognozowanie i symulacje, a decyzje gospodarcze. J.B. Gajda C.H. Beck 2001.

POJĘCIE PROGNOZY – PRZEWIDYWANIE

PRZEWIDYWANIE to wnioskowanie o zdarzeniach nieznanych należących do przeszłości na podstawie zdarzeń znanych.

SZACOWANIE to wnioskowanie o zdarzeniach nieznanych należących do przeszłości.

Obserwując obiekt, rzeczywistość diagnozuje się cechy mające znaczenie dla przyszłości.

PROGNOZOWANIE – racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłości; domyślanie się tego co zajdzie z określonym prawdopodobieństwem. Prognozowanie to: racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłości. (A. Zeliaś 1997, s. 16.)

PREDYKCJA – ogół metod i zasad wnioskowania o przyszłości na podstawie modelu ekonometrycznego

Prognozy mogą być formułowane w różny sposób, np. na podstawie prostych charakterystyk liczbowych, intuicyjnie, przez analogią do poprzednich okresów czy poprzez wykorzystanie modeli ekonometrycznych.

PROJEKCJA – luźne osądy o przyszłości sformułowane o przeszłość; „rzut przeszłości w przyszłość”.

SYMULACJA – badanie obiektu/systemu za pomocą eksperymentów które opisuje model.

(Jak zachował by się system w przypadku zmian wewnątrz jego lub w jego otoczeniu).

SCENARIUSZ – różne warianty rozwoju zjawiska w czasie są podstawą do przedstawienia przyszłości w formie scenariusza.

Opis zdarzeń i wskazanie ich logicznego i spójnego następstwa w celu ustalenia w jaki sposób krok po kroku rozwijać się będzie obiekt/system. Metoda ta nadaje się do rozważenia związku pomiędzy zdarzeniami, oddziaływania między obiektem a otoczeniem oraz równoczesnego ujmowania różnych punktów widzenia odnośnie danej sytuacji.

Konstruuje się rozwiązania bazowe – największe prawdopodobieństwo jak będzie się kształtować zjawisko – porównuje się różnice w przypadku prawdopodobnych odstępstw/zmian czynników. Hipotetyczne sytuacje jakie mogą wystąpić i ich konsekwencje.

GŁÓWNE ELEMENTY MAKROEKONOMICZNEGO ŚRODOWISKA:

POTRZEBY PROGNOZOWANIA

v     A. Gospodarka narodowa- kierunki rozwoju, koniunktura,

      wzrost i rozwój  gospodarczy, globalny popyt, podaż, ceny (inflacja) itp..

                  B. Przedsiebiorswo

v     Makrootoczenie przedsiębiorstw (podmiotów)

a. otoczenie demograficzne (np.. Liczba i strukt. Ludności)

b. otoczenie przyrodnicze (np.. Zasoby surowców)

c. otoczenie technologiczne  (wydatki na badania),

d. otoczenie polityczno-prawne np.. Polityka rządu

e. otoczenie społeczno-kulturowe np.. Wzorce wydatków

f. otoczenie ekonomiczne np.. Koniunktura, inflacja, dochody, kursy

v     Produkcja

v     Finanse i księgowość

v     Zakupy

v     Inwestycje

RACJONALNE DECYZJE „MAS” ?

PROGNOZA EX POST, EX ANTE

RYNEK, JEGO ISTOTA, ELEMENTY, UWARUNKOWANIA

RYNEK: „Ogół stosunków wymiennych zachodzących między podmiotami reprezentujących nabywców a podmiotami reprezentującymi sprzedawców”

Analiza rynku :

v     Obserwacja rzeczywistości rynkowej

v     Stwierdzenie współwystępowania zjawisk i ustalenie zależności przyczynowo-skutkowych

v     Zbudowanie modelu

v     Przewidywanie przyszłości na podstawie modelu

PRZEWIDYWANIE

KLASYFIKACJA PROGNOZ

FUNKCJE PROGNOZ (na egzamin zagadnienie):

1. poznawcza (informacyjna): Prognozy są prawdopodobną charakterystyką przyszłości. Otrzymujemy informacje które zmniejszają niepewność odnośnie przyszłości
2. preparacyjna (decyzyjna): Prognozy służą do przygotowywania różnych decyzji. Są działaniem przygotowującym inne działania.
3. strategiczne: Decyzje mogą dotyczyć różnych okresów. Gdy prognoza jest podstawą działania długofalowego spełnia funkcję strategiczną.
4. ostrzegawcza: Prognozy dostarczają na czas informacji o niekorzystnej zmianie kierunku lub natężenia określonego zjawiska. Korzystne/niekorzystne t pojęcie względne zależnie od odbiorcy. Celem tej funkcji jest podjęcie w odpowiednim czasie działań zapobiegawczych.
5. weryfikacyjna: Daje informacje odnośnie stopnia zaawansowania założonych celów i ich realizacji.
6. aktywizująca: Pobudzanie do działania kiedy następuje korzystny kierunek rozwoju lub działań zapobiegających gdy jest kierunek niekorzystny.

TRAFNOŚĆ PROGNOZ (na egzaminie) – Jest to prawdopodobieństwo spełnienia się prognozy. Sprawdzić trafność można dopiero po okresie na który prognoza została sporządzona.

1.      horyzont prognozy – okres na który przewidujemy

W dłuższym czasie prawdopodobieństwo spełnienia prognozy maleje (wynika to ze zmienności czynników w czasie)

2.      głębokość retrospekcji – długość okresu w którym obserwujemy dane zjawisko – Im dłuższy okres tym lepiej bo można wykryć więcej czynników i prawidłowości, określić siłę tych czynników, charakter zmian, wybrać te czynniki, które miały zasadniczy wpływ.

3.      metody prognostyczne - nie ma uniwersalnej metody. Należy zastosować metodę najlepiej odzwierciedlającą rzeczywistość. Na przykład gdy mamy wahania cykliczne to metoda winna to uwzględniać. Nie można stosować metod ekonometrycznych dla nowych zjawisk. Trzeba dobrać odpowiednią metodę w oparciu o przesłanki.

4.      informacje prognostyczne (jakość danych) – powinny odpowiednio charakteryzować badane zjawisko.

5.      moment konstrukcji prognozy

ZWIĘKSZANIE TRAFNOŚCI PROGNOZ

»        stosowanie kilku metod - porównanie wyników; (wyniki ‘nie identyczne’ tworzą tak zwane POLE PROGNOZY)

»        porównanie z wynikami innych autorów;

»        wyprowadzenie wniosków ze znanych już prognoz;

»        weryfikacja merytoryczna i logiczna;

»        prognozy ex post.

PODSTAWY PROGNOZOWANIA

v     Możliwości i granice naukowego przewidywania

v     Powiązanie zjawisk i procesów (funkcyjne związki, przyczynowo-skutkowe, bezpośrednie, pośrednie, związek pierwotny, wtórny, główny, uboczny itp..

Podstawą do przewidywań stanowi wiedza o naturze danych zjawisk, ich wzajemnych powiązaniach oraz mechanizmach i czynnikach je kształtujących

Co można  a czego nie można przewidzieć? Zdarzeń przypadkowych - nie

PROCES PROGNOZOWANIA (Etapy – zagadnienie na egzamin!!!!):

»       Określenie zakresu prognozowania; (obiekt, zjawisko, cel, zmienne) – sformułowanie zadania prognostycznego – jest to podstawowy etap, bo określamy o czym zbierać informacje i w jakim celu, czyli określamy obiekt do analizy, zjawisko, kategorie i typ zmiennych oraz ustalamy w jakich jednostkach (np. ceny: nominalne, realne itp.) Etap wyjściowy: „Jeżeli wiesz do jakiego portu płynąć, inne rzeczy będą ci sprzyjać” (Seneka);

»       Określenie horyzontu prognozowania – określenie jak daleko chcemy przewidywać, determinuje to szczegółowość prognozy. Wraz ze skracaniem horyzontu prognozy jest ona bardziej szczegółowa i odwrotnie...