psych.społ1.doc

Strona | 17

WYKŁAD 1: 25/10/2010

*W rozwoju psychologii społecznej wyróżniamy dwa okresy:

1.Okres przednaukowy

Cechy charakterystyczne:
-uproszczony pogląd na naturę ludzką
-określone potrzeby człowieka motywują określone zachowania o charakterze społecznym
-brak badań naukowych, empirycznych
-nie jest to nauka, ale dopiero refleksja o naturze ludzkiej oparta na obserwacji

2.Okres naukowy (od poł. XIX wieku)

-faza wczesno naukowa – do lat 20-tych XX wieku
-właściwy okres naukowy – od lat 30-tych

*Faza wczesno naukowa dotyczy teoretycznych refleksji w niewielkim stopniu opartych na danych empirycznych gromadzonych w sposób niesystematyczny, często przypadkowy, bezkrytyczny. W 1903 roku pojawia się termin psychologia społeczna. Na przełomie XIX i XX wieku pojawiają się koncepcje psychologii społecznej jako dyscypliny naukowej.

*Koncepcje psychologii społecznej jako dyscypliny naukowej:

a)      Psychologia ludów

b)      Psychologia tłumu

c)       Teoria naśladownictwa

d)      Instynktywizm

Ad. 1.Psychologia ludów- wyrosła na gruncie niemieckim w połowie XIX wieku za sprawą Moritza Lazarusa i Kleymanna Steinthala. Autorzy nawiązywali do gatunkowych i kulturowych cech psychiki ludzkiej. Jednostka należy do gatunku ludzkiego i jako taka posiada cechy wspólne z wszystkimi innymi ludźmi, ale również należy do określonego ludu i jako taka posiada cechy swoiste tylko dla jednej grupy w obrębie gatunku. Zakładano, że występuje rozróżnienie pomiędzy cechami psychicznymi a takimi cechami, które stanowią wytwór określonych warunków kulturowych. Poznanie człowieka wymaga współdziałania dwóch różnych dyscyplin: psychologii jako nauki o człowieku oraz psychologii ludów, której zadaniem jest badanie cech psychicznych jednostek jako uczestników określonych kultur (np. traktowania kobiet). Ideologia ta przyczyniła się do stworzenia idei nadludzi, rasy panów.

Ad.2.Psychologia tłumu – (Gustaw Le Bon) punktem wyjścia psychologii tłumu jest stwierdzenie różnicy między zachowaniem się jednostki a jej zachowaniem się w pewnych szczególnych warunkach (kiedy znajduje się wśród innych ludzi i ulega ich hipnotycznemu wpływowi). Le Bon rozumiał tłum jako zorganizowany w sensie psychologicznym (dusza tłumu).

*Klasyfikacja tłumu wg. Le Bona:

1)Heterogeniczne:
-anonimowe (zbiegowiska uliczna)
-nieanonimowe (sąd, parlament)

2)Homogeniczne:
-sekty (jedność wierzeń)
-kasty (jedność zajęć zawodowych)
-klasy (jedność interesów wykształcenia, nawyków, życia codziennego).

Jednostka w tłumie traci umiejętność logicznego myślenia. Odpowiedzialność zostaje rozproszona wśród zbiorowości, tłum wpada w rodzaj hipnozy. Jednostki o bardzo silnej osobowości potrafią zapanować nad tłumem i poprowadzić go (zależnie od zamiarów) do czynów zbrodniczych lub wzniosłych.

Ad.3.Teoria naśladownictwa (Gabriel Tarde) –głównym założeniem teorii naśladownictwa (imitacji), w którym głównym zjawiskiem jest zjawisko powtarzalności (repetycji) jest założenie, że społeczeństwo istnieje dzięki powtarzalności aktów indywidualnych, z których każdy zachowuje swą suwerenność ale prowadzi zarazem do nadania zachowaniom ludzkim jednolitości i regularności.  Tarde twierdził, że w tradycyjnych społecznościach naśladownictwem jest obyczaj, a w nowoczesnych – model. Tarde wprowadza instytucje innowatora, czyli osoby, która przełamuje dotychczasowe zachowania, dokonuje przełomu.

Zwyczaje (zachowania charakterystyczne dla jednostki) – za ich złamanie nie grożą żadne sankcje.

Obyczaje (zachowania charakterystyczne dla społeczeństwa) – zwyczaje usankcjonowane społecznie, za których złamanie grożą sankcje.

Ad.4. Instynktywizm (William McDougall) – ludzkim zachowaniem kierują instynkty, które są dziedziczone. Wyróżnia 7 instynktów wraz z odpowiadającym im emocjom:
-1)instynkt ucieczki – strach
-2)instynkt odrazy – wstręt
-3)instynkt ciekawości – zdziwienie
-4)instynkt wojowniczości – gniew
-5)instynkt samoponiżania się – poczucie niższości
-6) instynkt samo utwierdzenia - uczucie górowania
-7)instynkt rodzicielski – czułość

3.Właściwy okres naukowy

Charakterystyczną cechą okresu naukowego jest prowadzenie badań empirycznych à krytyka eksperymentu laboratoryjnego.

*Postulaty zmian w psychologii społecznej:
-rozszerzenie rodzajów metod badawczych w psychologii społecznej
-rozszerzenie rozumienia eksperymentu nie tylko jako laboratoryjnego ale także jako działania badawczego polegającego na próbie ingerencji w badanie zjawiska bez konieczności pełnej kontroli nad tym zjawiskiem (np. czy ubiór człowieka ma wpływ na zachowanie innych ludzi a jeśli tak to jaki).
-uwzględnienie kontekstu społecznego zjawisk w warunkach konkretnych społeczeństw i ich specyfiki (odamerykanizowanie psychologii społecznej).
-właściwe (przyjazne ludziom) wykorzystywanie osiągnięć z psychologii społecznej

Kluczowe eksperymenty z zakresu współczesnej psychologii społecznej:

Eksperyment więzienny Philipa Zimbardo (w 1971 r. na Stanford University) – uczestnicy wcielali się w określone role, wyjątkowo silnie identyfikując się z nimi względem swoich zachowań i reakcji; jedni z uczestników przyjęli funkcję strażników – zachowując się w sposób autorytarny, poniżając a nawet torturując innych uczestników którzy byli im podlegli występując w roli więźniów, przyjmując postawę pasywną, uległą, zezwalając na stosowanie wobec siebie przemocy;

Eksperyment uległości wobec autorytetów, Stanleya Milgrama (w 1961 r. na Yale University) - uczestnicy razili prądem (była to jedynie symulacja, czego uczestnicy nie byli świadomi) obcą im osobę (w rzeczywistości wtajemniczonego w cel eksperymentu asystenta Miligrama) pod nadzorem naukowca – 66% ludzi dozowała dawkę śmiertelną – eksperyment demonstrował siłę oddziaływania autorytetu.

*Psychologia społeczna – nauka która zajmuje się badaniem procesów psychicznych i zachować osób znajdujących się w sytuacjach społecznych (tzn. takich, w których bezpośrednio lub pośrednio występują inni ludzie) – jest więc niczym innym jak naukowym badaniem tego jak ludzie wpływają na myśli, zachowania i uczucia innych ludzi.

*Inni ludzie mogą bezpośrednio występować w sytuacjach społecznych jako:
1.jednostki
2.grupy lub członkowie tych grup
3.duże zbiorowości
4.elementy organizacji lub instytucji
5.członkowie większych społeczności

*Pośrednie występowanie ludzi w sytuacjach społecznych:
1.W materialnych produktach swoich działań.
2.W niematerialnych produktach swoich działań.

WYKŁAD 2: 15/11/2010

*Znaczenie natury społecznej człowieka dla niego samego i innych:
1. W psychologii behawioralnej
2.W psychologii postaci
3.W psychologii poznawczej
4.W psychologii integracyjnej (humanistycznej)

Ad.1. Psychologia behawioralna: zachowanie człowieka jest zależne od wyposażenia genetycznego oraz środowiska społecznego, które steruje ludzkim działaniem. Aby rozumieć ludzkie zachowania wystarczy poznać relacje między bodźcem (S – stimulus) a reakcją (R – response), czyli R=f(S1,S2…Sn). – pojawia się bodziec i działanie – np. wąż i strach.

Ad.2. Psychologia postaci (teoria pola): psychika ludzka jest dynamicznym układem o zróżnicowanych sferach. Jednostka ludzka nie jest jedynie „polem psychicznym”, ale jest częścią szerszego pola (środowiska fizycznego i społecznego). W tym polu istnieje wiele osób i przedmiotów, którym przysługuje określona wartość pozytywna lub negatywna.

Ad.3. Psychologia poznawcza : jednostka jest samodzielnym podmiotem przyjmującym postawę badawczą wobec rzeczywistości. Obserwuje świat, przewiduje, formułuje hipotezy, planuje, eksperymentuje i zgodnie z posiadaną wiedzą przystosowuje się do świata i kształtuje go.

Ad.4. Psychologia integracyjna (humanistyczna): zwraca uwagę na ludzkie doświadczenie wewnętrzne, na jego różnorodność, kontakty między ludźmi i ich wpływ na duchowe dojrzewanie człowieka. Stoi na stanowisku, że unikalna natura człowieka jest wyrażana przez jego bycie w związku z innymi ludźmi.

*Struktury poznawcze. Metabolizm informacyjny.

-Struktura poznawcza to utrwalony w pamięci system informacji, które pochodzą z dwóch źródeł: z indywidualnego doświadczenia czy własnego namysłu oraz ze środowiska zewnętrznego (rodzina, szkoła, zakład pracy, mass-media).
-W swoim życiu człowiek nieustannie przyjmuje i przetwarza informacje płynące ze środowiska naturalnego i społecznego. Tę operację polegającą na odbiorze i przemianie danych zewnętrznych nazywa się metabolizmem informacyjnym. Z pośród 1,000, 000 bitów zewnętrznych bodźców i informacji które docierają do nas w przeciągu jednej sekundy, człowiek jest w stanie przetworzyć jedynie 50 bitów.

*Składniki struktury poznawczej:
1. Sądy o środowisku naturalnym (ludzka znajomość środowiska naturalnego i jego wiedza o nim jest z konieczności fragmentaryczna, ograniczona możliwościami poznawczymi jego zmysłów i umysłu)
2.Wiedza o kulturze (Definicja socjologiczna kultury: wszystkie wytwory materialne i niematerialne człowieka)
3.Dane o świecie społecznym (ludzka znajomość i wiedza o społeczeństwie jest również fragmentaryczna, niepełna)
4.Wiedza o sobie

*Rodzaje wiedzy człowieka:
-wiedza deklaratywna (narracyjna) – „wiem, że…”. To dane o faktach („ziemia jest planetą”, „frustracja wywołuje agresję”) mogą być też informacje zniekształcone (mityczne czy sfabrykowane)

-wiedza proceduralna (operacyjna) – „wiem, jak…” . Stanowi zespół danych o metodach, strategiach, programach działania. Jest nazywana umiejętnością poznawczą („jak jeździć na rowerze”, „jak ugotować obiad”).

*Cechy formalne systemu struktur poznawczych:
1.Złożoność (proste – skomplikowane)
2.Abstrakcyjność (abstrakcyjne-konkretne)
3.Otwartość (otwarte-zamknięte)
4.Aktywność (aktywne-bierne)

*Problemy związane z nadmiarem informacji:
-przeciążenie informacyjne
-zjawisko selekcji – 1) zbyt surowa i rygorystyczna selekcja 2) tendencyjna selekcja informacji

*Stosunek psychologii społecznej do innych nauk :

Psychologia ogólna

(psychiczno-biologiczne podstawy zachowań ludzkich)

Socjologia

(nauka o społeczeństwie)

Psychologia społeczna

(człowiek jako część społeczeństwa)

––wszystkie się pokrywają––

ODDZIAŁYWANIE
EKSPERYMENTATORA

PRETEST

*Eksperyment:

Gorszy wynik
z
racji braku
pochwały

POSTEST
minus
PRETEST
(wyniki z 1-go badania
minus
wyniki z 2-go badania)

Lepszy wynik dzięki pochwale

Postawa:
Względnie stała zabarwiona emocjonalnie gotowość do reagowania w pewien spójny czy konsekwentny sposób wobec pewnej osoby, grupy ludzie lub sytuacji.

B

P – E
(człowiek)

*Komponenty postaw:
-Poznawczy (P)
-Emocjonalny (E)
-Behawioralny (B)

*Właściwości postaw:
1.treść przedmiotowa:  -personalna; -rzeczowa; -ideowa;
2.zakres
3.kierunek
4.siła
5.złożoność i otwartość
6.trwałość

*Postawa obojętna NIE ISTNIEJE – nie ma emocji obojętnej, a przy każdej postawie jest wymagana emocja, nie może więc istnieć postawa obojętna. Tak zwana „obojętność” jest raczej przejawem zniechęcenia czy też awersji do czegoś, lub brakiem chęci i/lub siły aby podjąć jakieś działanie (co samo w sobie jest rodzajem emocji).

WYKŁAD 3: 22/11/2010

Kształtowanie i zmiana postaw

-Formuła Lasswell’a

1.KTO
2.CO
3.Przy pomocy jakich ŚRODKÓW
4.KOMU
5.z jakim SKUTKIEM

Entropia (definicja psychologiczna) – gubienie pewnych informacji w trakcie ich komunikowania (przekazywania); Zjawisko to jest wykorzystywane przez policję w prowadzeniu śledztw: jeśli grupa osób powtarza te same fakty i szczegóły, oznacza to że kłamią, bo wersje indywidualnych osób MUSZĄ się od siebie różnić.

Warunki odbioru przekazu:
-posiadanie wspólnego „jednoznacznego systemu”
-rodzaj stosunków
-wzajemna postawa
-dostosowanie do potrzeb i zainteresowań odbiorców

Cechy ułatwiające zmianę postaw:
 

Cechy nadawcy:
-atrakcyjność
-podobieństwo
-komplementarność  (uzupełnianie się)
-sympatia
-wiarygodność

Zjawisko „Aureoli”: promieniowanie pewnych cech na inne osoby lub przedmioty.
Np. atrakcyjne hostessy promują nowe modele samochodów na targach automotoryzacyjnych, dla tego że to mężczyźni są głównymi nabywcami samochodów; atrakcyjność kobiety ma „promieniować” na atrakcyjność samochodu.

Kwestia atrakcyjnośći: Wg. Amerykańskich badań, osoby atrakcyjne dostawały niższe kary wymierzane przez sąd niż osoby nieatrakcyjne, które były dla odmiany traktowane z większą surowością i dostawały wyższe kary.

Sympatia: łatwiej ulega się wpływom osób, które się lubi (jeśli jednak próbujemy wzbudzić czyjąś sympatię i zaufanie, musimy to robić tak aby nie wzbudzić podejrzeń drugiej osoby).

Podobieństwo: preferujemy/lubimy osoby które postrzegamy jako podobne do nas samych.

Komplementarność: preferujemy osoby których cechy uzupełniają nasze własne (dla tego dwie osoby o cechach przywódczych będą się nawzajem zwalczać).

Wiarygodność: umiejętność sprawiania wrażenia że jesteśmy osobami kompetentnymi (stwarzanie percepcji że jesteśmy właściwym człowiekiem na właściwym miejscu).

Zjawisko „Kapitanozy”: wiele wypadków lotniczych miało miejsce m.in. z powodu tego że po podjęciu pewnej (błędnej) decyzji przez pierwszego pilota – kapitana – drugi pilot mu uległ i nie odważył się zweryfikować tej decyzji pod względem jej słusznośći.

-Cechy przekazu: jedną stronę przekazu prezentujemy jeżeli audytorium jest nam przychylne, a jedną i drugą jeżeli audytorium jest w stosunku do nas i/lub prezentowanego tematu nastawione nieprzychylnie lub sceptycznie.

Efekt pierwszeństwa i efekt świeżości: początkowo lepiej pamiętamy informacje które były nam prezentowane jako ostatnie (świeżość), ale ten efekt jest krótkotrwały; jeżeli coś jest prezentowane nam jako pierwsze, lepiej o tym pamiętamy z biegiem czasu.
Np. jeżeli głosowanie sejmowe ma się odbyć tuż po przemówieniach kilku posłów, lepiej jest przemawiać na końcu (efekt świeżośći), a jeżeli ma ono się odbyć następnego dnia, lepiej jest przemawiać jako pierwszy, bo będzie to wtedy lepiej zapamiętane (efekt pierwszeństwa).

Wywoływanie efektu/reakcji strachem: osoba pozostawiona w uczuciu strachu może zachować się w sposób nieprzewidywalny; aby umiejętnie coś jej wyperswadować, po wystraszeniu tej osoby musimy zaoferować receptę na ten strach.
 

Cechy odbiorcy:
-samoocena
-uprzednie doświadczenie
-aktywność
-wiek

Aktywność: Zwiększa prawdopodobieństwo zmiany - im większe jest czyjeś zaangażowanie, tym większa jest ich otwartość na inne niż własne, poglądy i argumenty.

Wiek: między 18 a 25 rokiem życia to wiek najbardziej wrażliwy/formatywny – najbardziej podatny na zmiany i wpływy.

WYKŁAD 4: 29/11/2010

Podstawowe reakcje na wpływ społeczny:
-uleganie
-identyfikacja
-internalizacja

Poznanie społeczne: 4 aspekty kontekstu społecznego:
1.Punkt odniesienia i efekt kontrastu (alternatywy porównawcze)
2.Sposób ujęcia decyzji (straty lub korzyści)
3.Kolejność podawania informacji: - efekt pierwszeństwa i efekt świeżości
4.Sposób podawania informacji

Podjęcie racjonalnej decyzji wymaga dwóch elementów: 1) Dostęp do wszystkich użytecznych informacji; 2) Obiektywna, niczym nieograniczona możliwość przetworzenia tych informacji – ich zrozumienia i umiejętności ich zastosowania.

Skąpstwo poznawcze: mamy tendencję do zadawalania się pierwszym lepszym tłumaczeniem jakiegoś problemu bez chęci zgłębiania go.

Ocena: jest czymś względnym – to jak oceniamy daną osobę czy rzecz, zależy od otaczającego ją kontrastu; Każda ocena hamuje wyobraźnię.

Heurystyki: uproszczone reguły myślenia które „pomagają” nam w podjęciu decyzji.
Heurystyka reprezentatywna: wnioskujemy na podstawie podobieństwa jednego przedmiotu do drugiego, że pierwszy działa jak drugi.
- Ludzie łatwiej zrobią to o co ich prosimy jeżeli po przedstawieniu prośby, przedstawimy im również wyjaśnienie naszej prośby; Np. „Mam 5 stron do skserowania. Czy mógłbym stanąć przed panem w kolejce BO się strasznie spieszę” będzie bardziej skuteczne niż sama tylko prośba „Mam 5 stron do skserowania. Czy mógłbym stanąć przed panem?”

Heurystyka postaw:
- Efekt „Aureoli”
- Efekt fałszywej jednomyślności – skupiamy się na jednej z cech, dopasowując drugą do tej pierwszej; Np. nie dopuszczamy myśli że ktoś może być miły i jednocześnie nieuczciwy – będziemy uważać że ocena nieuczciwości tej osoby jest przesadzona lub że ta osoba jest miła w fałszywy sposób.

WYKŁAD 4: 06/12/2010

Spostrzeganie społeczne – proces zdobywania orientacji we właściwościach innych ludzi, proces poznawania innych ludzi

Cechy spostrzegania:
-jest natychmiastowe
-ma swoistą strukturę
-charakteryzuje się pewną stałością
-towarzyszy mu wartościowanie
-selektywność – postrzeganie jednostki w określonej roli
-„nakładanie się” stanu psychicznego osób postrzegających

Powody, dla których nie odbieramy wszystkich wysyłanych do nas sygnałów:
-zasada pierwszeństwa
-zasada wyrazistości
-zasada częstotliwości

...