Motoryka duża dzieci z autyzmem.pdf

(126 KB) Pobierz
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECI SKIEGO
NR 771
PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 28
2012
RADOSàAW SROKA
1
MOTORYKA DU A DZIECI Z AUTYZMEM W WIEKU 3–7 LAT.
RÓ NICE MI DZY WIEKIEM BIOLOGICZNYM
I WIEKIEM ROZWOJOWYM
ORAZ PROPOZYCJE
ûWICZE
USPRAWNIAJ CYCH
Gross motor skills of autistic children aged 3–7.
Differences between biological age
and developmental age and suggestions of physical exercises
Sáowa kluczowe:
autyzm, dzieci, motoryka du a, profil psychoedukacyjny PEP-R, terapia
Key words:
autism, children, gross motor skills, psychoeducational profile revised
(PEP-R), therapy
1. Wst p
Autyzm jest zaburzeniem rozwoju o podáo u neurobiologicznym. Do cen-
tralnej triady autystycznego spektrum zaburze zaliczaj si : nieprawidáowo ci
w rozwoju spoáecznym, deficyty w porozumiewaniu si (werbalnym i niewer-
balnym) oraz obecno
ü
sztywnych schematów zachowa , aktywno ci i zaintere-
sowa . Lista zaburze zachowa zwi zanych z autyzmem nie ogranicza si
jednak do wy ej wymienionych i jest o wiele dáu sza. Mog one wyst powaü
w ró nym nasileniu i przejawiaü si na ró norodne sposoby [1].
1
Uniwersytet Szczeci ski, Wydziaá Kultury Fizycznej i Promocji Zdrowia.
100
Radosáaw Sroka
Rozwój ruchowy dzieci z autyzmem jest nieharmonijny oraz zró nicowa-
ny. W pewnych obszarach mo na zaobserwowaü dysfunkcje i deficyty, nato-
miast w innych osoba autystyczna osi ga wysoki lub bardzo wysoki poziom.
Do dnia dzisiejszego nie wyodr bniono charakterystycznego dla autyzmu wzor-
ca rozwoju ruchowego. Jego ewentualne opó nienie zostaáo lepiej udokumen-
towane w zwi zku z opó nionym rozwojem umysáowym. Stwierdzono równie ,
e poziom rozwoju zdolno ci ruchowych dziecka wi e si ci le z charakterem
sytuacji, w jakiej dokonywany jest pomiar. Je eli zadanie ruchowe ma zwi zek
z kontekstem sytuacyjnym, to mierzony poziom zdolno ci ruchowych jest
o wiele wy szy ni wtedy, gdy dziecko ma wykonaü seri niepowi zanych ze
sob
üwicze
ruchowych [1].
Motoryka du a dzieci z autyzmem jest najcz ciej dobrze rozwini ta. Ich
siáa i ywotno
ü
przewy szaj np. zdolno
ü
rozumienia werbalnych lub spo-
áecznych
ogranicze (jest to jedna z przyczyn problemów sprawowania kontroli
nad zachowaniem tych dzieci). Cele terapeutyczne zwi zane z motoryk du
maj swoje ródáo w nast puj cych problemach: braku energii i siáy mi ni,
sáabej kontroli równowagi, niezgrabnym omijaniu przeszkód, sáabej kontroli
wáasnej szybko ci i siáy. Deficyty neuromotoryczne najcz ciej nie ujawniaj
si w postaci powa nych zaburze neurologicznych, wi c s trudne do zdiagno-
zowania w badaniach medycznych. Mo na je natomiast zauwa yü w sytuacjach
wymagaj cych dobrej integracji ruchowej, np. podczas jazdy na rowerze czy
przy rzucaniu i
áapaniu
piáki [3]. U niektórych dzieci z autyzmem mo na zaob-
serwowaü chodzenie na palcach, zachowania z grupy zespoáu nadpobudliwo ci
psychoruchowej oraz niekontrolowane ruchy. Dzieci te cz sto przejawiaj nie-
ch
ü
do wykonywania nawet prostych codziennych czynno ci, takich jak ubie-
ranie si lub trzymanie przedmiotów. Mo e to byü zwi zane z nieprawidáowym
obrazem wáasnego ciaáa i jego miejsca w otaczaj cej przestrzeni [5].
Rozwój motoryki du ej dzieci z autyzmem jest cz sto zaniedbywany w to-
ku pracy terapeutyczno-edukacyjnej. To niewáa ciwe podej cie, poniewa
czynno ci ogólnomotoryczne wzmagaj systematyczn i kontrolowan koncen-
tracj uwagi u dzieci hipoaktywnych oraz pozwalaj na wyáadowanie nadmiaru
energii u dzieci hiperaktywnych. Odpowiednio wysoki poziom motoryki du ej
jest konieczny przy nauce samodzielno ci (np. utrzymywania higieny osobi-
stej), a tak e do nawi zywania interakcji spoáecznych [3].
W przeszáo ci panowaáo przekonanie, e dzieci z autyzmem nie mog byü
poddawane badaniom testowym, gdy nie maj motywacji do udziaáu w nich
Motoryka du a dzieci z autyzmem w wieku 3–7 lat…
101
oraz nie reaguj prawidáowo w warunkach badania testowego, co z kolei pro-
wadzi do bá dnych wniosków i ocen ze strony testuj cych. Badania przeprowa-
dzone m.in. przez zespóá TEACCH (Treatment and Education of Autistic
Communication Handicapped Children – Terapia i Edukacja Dzieci Autystycz-
nych i Dzieci z Zaburzeniami Komunikacji) wykazaáy jednak, e mo liwo ci
dzieci z autyzmem mog byü prawidáowo ocenione, je eli zadania testowe s
przystosowane do poziomu rozwoju badanego dziecka [2].
Profil psychoedukacyjny PEP-R (Psychoeducational Profile – Revised)
sáu y ocenie dzieci z autyzmem oraz dzieci z innymi zaburzeniami rozwoju.
Jest cz ci systemu TEACCH. Przeznaczony jest przede wszystkim dla dzieci
w wieku od 6 miesi cy do 7 lat. Skáada si z prób dotycz cych skali rozwoju
(umiej tno
ü
na ladowania, percepcja, motoryka maáa i du a, koordynacja
wzrokowo-ruchowa, czynno ci poznawcze i mowa czynna) oraz skali zachowa
(nawi zywanie kontaktów i reakcje emocjonalne, zabawa i zainteresowanie
przedmiotami, reakcje na bod ce, mowa) [2]. Ka da z prób skali rozwoju mo e
byü oceniona jako zaliczona, niezaliczona lub obiecuj ca. Ocen
zaliczone
„otrzymuje zadanie, które dziecko potrafi samodzielnie dobrze wykonaü”
[2, s. 27]. Ocen
obiecuj ce
„otrzymuje takie wykonanie zadania, które wskazu-
je, e dziecko mniej wi cej wie, jak wykonaü zadanie, ale nie jest w stanie za-
ko czyü go pomy lnie; lub gdy badaj cy musi kilkakrotnie pokazywaü albo
uczyü dziecko, jak nale y wykonaü zadanie” [2, s. 27]. Zadanie jest
niezaliczo-
ne
„w sytuacji, gdy dziecko nie jest w stanie zrobiü adnej cz ci zadania lub
nawet nie próbuje go wykonaü, mimo e badaj cy kilkakrotnie je demonstro-
waá” [2, s. 27].
Profil psychoedukacyjny opiera si na zaáo eniu, e wszystkie dzieci dora-
staj i zmieniaj si . Dzi ki okre leniu aktualnego stanu stwarza mo liwo
ü
opracowania odpowiednich indywidualnych programów terapeutycznych przez
nauczycieli – terapeutów. Poszczególne dzieci mog charakteryzowaü si od-
miennym poziomem rozwoju w ró nych sferach funkcjonowania. Dlatego te
dzi ki wáa ciwej diagnozie techniki nauczania mog byü dostosowane do po-
ziomów rozwoju dziecka [2].
Celem niniejszej pracy jest ocena motoryki du ej dzieci z autyzmem, okre-
lenie ich wieku rozwojowego i potencjaáu w tym obszarze oraz wskazanie sku-
tecznych
üwicze
usprawniaj cych w ramach indywidualnych programów tera-
peutycznych.
102
Radosáaw Sroka
2. Materiaá i metoda bada
Badania przeprowadzono w pierwszym póároczu 2009 r. Obj to nimi
8 cháopców w wieku od 45 do 85 miesi cy ucz szczaj cych do punktu przed-
szkolnego prowadzonego przez Szczeci skie Stowarzyszenie Pomocy Auty-
stom. Wszystkie dzieci miaáy wydane przez poradni psychologiczno-pedago-
giczn orzeczenie o potrzebie ksztaácenia specjalnego ze wzgl du na wyst po-
wanie u nich autyzmu lub cech autystycznych. Niniejszy dokument byá przy-
znawany na podstawie wst pnej diagnozy dokonanej w Dziennym O rodku
Terapeutyczno-Edukacyjno-Wychowawczym dla Dzieci i Máodzie y z Auty-
zmem „Razem”, opinii psychiatry oraz bada wykonanych przez poradni psy-
chologiczno-pedagogiczn .
W badaniu u yto testu PEP-R zmodyfikowanego przez Pomorskie Cen-
trum Terapii Pedagogicznej. W sferze motoryki du ej skáadaá si on z 18 zada .
Do przeprowadzenia testu u yto zbioru zabawek i pomocy edukacyjnych. Byáy
to: páytka z wyci tymi czterema ksztaátami – parasolem, kurczakiem, motylem,
gruszk (üw. 24), gumowa piáka (üw. 43, 44–48), schodki bez por czy (üw. 49),
krzeseáko dla dzieci (üw. 50), chodzik na kóákach (üw. 51), kubek i ulubiony
napój dziecka (üw. 60), 2 du e kulki z otworami i sznurowadáo z w zeákiem
z jednej strony (üw. 64), kulka (üw. 68).
Zgodnie z instrukcj posáugiwania si profilem psychoedukacyjnym
PEP-R „wyniki obiecuj ce wiadcz o mo liwo ciach dziecka do opanowania
nowych umiej tno ci i wyznaczaj punkty wyj cia do planowania nauczania”
[2, s. 209]. Oznacza to, e podczas realizacji programu terapeutycznego nale y
skupiü si na strefie najbli szego rozwoju dziecka i najwi kszy akcent poáo yü
na doskonalenie umiej tno ci ocenionych jako obiecuj ce. Potencjaá rozwojowy
mo na okre liü, dodaj c liczb zada zaliczonych i obiecuj cych. Ich suma
wskazuje, jaki wiek rozwojowy mo e osi gn
ü
dziecko po wdro eniu zaplano-
wanego na póá roku indywidualnego programu terapeutycznego (docelowy
wiek rozwojowy).
Na podstawie wyników profilu PEP-R nauczyciele – terapeuci przygoto-
wuj indywidualny program terapeutyczny, który jest realizowany przez jeden
semestr. Po tym okresie ponownie przeprowadza si test PEP-R, aby sprawdziü
post py w terapii, okre liü cele na kolejny semestr i przygotowaü indywidualny
program terapeutyczny zgodny z aktualnymi mo liwo ciami i potrzebami
dziecka. W trakcie semestru podczas
üwicze
wybranych umiej tno ci prze-
Motoryka du a dzieci z autyzmem w wieku 3–7 lat…
103
prowadza si po 10 prób dla ka dej z nich. Je eli dziecko wykona poprawnie 9,
wówczas zakáada si , e zostaáa ona opanowana. W pó niejszym okresie prze-
prowadzane s
üwiczenia
kontrolne, podczas których sprawdza si , czy dziecko
utrwaliáo dan umiej tno
ü.
ûwiczenia
TEACCH, mimo swojej niew tpliwej skuteczno ci, nie powin-
ny byü stosowane jako jedyna terapia. Najlepsze rezultaty w dziaáaniach na
rzecz poprawy stanu fizycznego dziecka daje interdyscyplinarno
ü,
czyli poá -
czenie ró nych metod terapeutycznych [6]. W tabeli 1 przedstawiono formy
terapii wpáywaj ce na rozwój motoryki du ej, które s regularnie stosowane
w punkcie przedszkolnym prowadzonym przez Szczeci skie Stowarzyszenie
Pomocy Autystom.
Tabela 1
Zaj cia usprawniaj ce ruchowo realizowane w punkcie przedszkolnym
prowadzonym przez Szczeci skie Stowarzyszenie Pomocy Autystom
Rodzaj zaj
ü
1
Cz stotliwo
ü
2
Czas
trwania
3
Uwagi
4
Zaj cia ruchowe
Zaj cia prowadzo-
ne Metod Ruchu
Rozwijaj cego
Weroniki
Sherborne
Zaj cia prowadzo-
ne Metod
M.Ch. Knillów
ûwiczenia
TEEACH
2 razy
w tygodniu
2 razy
w tygodniu
30 minut
30 minut
Zaj cia grupowe odbywaj ce si
li gimnastycznej
Zaj cia grupowe odbywaj ce si
li gimnastycznej
na sa-
na sa-
2 razy
w tygodniu
15 minut
3 razy
w tygodniu
30 minut
Integracja
Sensoryczna (SI)
Masa
1 raz
w tygodniu
1 raz
w tygodniu
20 minut
20–30
minut
Kr gle
1 raz
w miesi cu
1–2
godziny
Zaj cia grupowe, program(y) – dobierane
w taki sposób, aby byáy mo liwe do zreali-
zowania przez wszystkie dzieci (z pomoc
terapeuty lub bez niej)
Zaj cia indywidualne doskonal ce wszyst-
kie zdolno ci skáadaj ce si na skal rozwo-
ju oraz skal zachowa (m.in. motoryk
du )
Zaj cia indywidualne.
ûwiczenia
maj ce
na celu nauczyü dziecko wáa ciwego rea-
gowania na bod ce zewn trzne
Masa klasyczny o charakterze uspokajaj -
cym, masa relaksacyjny, gá boki masa
i ruchy bierne w stawach usprawniaj ce
czucie proprioceptywne
Zaj cia grupowe w profesjonalnej kr gielni

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin