Obowiązywanie prawa pod względem miejsca i czasu?
Po pierwsze prawo obowiązuje, gdy:
a) zostało ogłoszone zgodnie z prawem – czyli zgodne z Konstytucją i innymi aktami – ustawy, umowy międzynarodowe.
b) Po odpowiednim okresie vacatio legis
c) W odpowiedniej formie – zachowanie odpowiednich procedur uchwalania i ogłaszania aktów prawnych
d) Pamiętajmy o hierarchiczności aktów prawnych
e) O tym że ustawa późniejsza wypiera wcześniejszą (można stosować późniejszą wg KK, jak względniejsza dla sprawcy), nowelizacje obowiązujące
f) O tym, że jeśli chodzi o miejsce to musi być spełniony warunek podwójnej karalności
g) Zasady odpowiedzialności obywatela polskiego, który popełnia przestępstwo za granicą (war. Podwójnej karalności, chyba, że funkcjonariusz w związku ze służbą)
h) Stosowanie do cudzoziemca, który popełnia za granicą czyn przeciwko polskim interesom, obywatela polskiego itp. Art. 110
i) Do cudzoziemca popełniającego za granicą czyn inny ale zagrożony wg KK > 2 lat pozbawienia wolności – sprawca na naszym terytorium i go nie wydajemy.
j) O odpowiedzialności niezależnej od przepisów w miejscu popełnienia – art. 112
Ogólnie obowiązywanie pod wzgl. Miejsca i czasu:
sprowadza się do zgodności norm ustanawianych jako prawne z podstawowymi wartościami lub normami moralnymi; -prawo nie spełniające powyższego wymogu określane jest jako „ustawowe bezprawie” -ujęcie radykalne głosi, że normy stanowione są nieważne; -ujęcie umiarkowane - domagające się zaakceptowania warunków prawa w ujęciu aksjologicznym jako pomocniczych wobec formalnego obowiązywania prawa ~ odwołuje się na ogół do idei praworządności materialnej; -określana jest czasem ujęciem psychologicznym -odwołuje się do indywidualnego poczucia imperatywu, konieczności posłuchu wobec norm; Formalne obowiązywanie prawa: prawo obowiązuje wówczas gdy: -zostało właściwie ustanowione -zostało właściwie ogłoszone -nie zawiera postanowień sprzecznych, a sprzeczności, jeśli występują zostały usunięte dzięki zastosowaniu reguł kolizyjnych; -nie zostało uchylone przez obowiązujące przepisy derogacyjne lub w braku takich przepisów, przez dotyczące tych samych kwestii, nie niższe hierarchicznie przepisy późniejsze;
PRZESTRZEŃ:
-prawo obwiązuje na terenie całego (lub jego części) państwa, którego organy je ustanowiły lub sankcjonują; terytorium określane jest za pomocą umów wewnątrzkrajowych lub międzynarodowych -prawo międzynarodowe ratyfikowane przez uprawniony organ staje się elementem prawa wewnątrzkrajowego;
CZAS: -istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania normy prawnej; -prawo obowiązuje od momenty gdy wyznaczy go ustawodawca, jednak nie wcześnie od momentu opublikowania; RP - 14 dni od opublikowania w Dzienniku Ustaw; -vacatio legis - czas pomiędzy opublikowaniem a wejściem aktu normatywnego w życie; -retroakcja - działanie prawa wstecz - wyjątek od zasady „lex retro non agit” - stosowanie jest dopuszczalne gdy wiąże się ono z nagrodami lub korzyściami;; -„lex severior non agit” - zakaz stosowania prawa surowszego wstecz;
Ustalenie miejsca popełnienia przestępstwa ma zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia: primo - czy zastosować polską czy obcą ustawę karną; secundo - przed jakim sądem ma odpowiadać sprawca (obcym/ polskim; sprawa właściwości miejscowej). Zgodnie z art. 6 §2 KK, przestępstwo uważa się za popełnione w miejscu:
· gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był prawnie zobowiązany;
· gdzie nastąpił skutek przestępnego zachowania;
· gdzie skutek miał zdaniem sprawcy nastąpić.
W związku z tym przestępstwo może być popełnione w kilku miejscach i mamy wówczas do czynienia z konkurencją właściwości miejscowej różnych sądów. Sprawę rozpoznaje sąd, przed którym wszczęto postępowanie przygotowawcze (zasada wyprzedzania; ale w praktyce już na etapie prokuratury sprawa wędruje w tę i nazad, tak, że wygląda to na zasadę wciskania innym); jeśli zaś chodzi o konkurencję jurysdykcji polskiej i zagranicznej – sprawę reguluje prawo karne międzynarodowe, w szczególności umowy dwustronne miedzy zainteresowanymi państwami.
W przypadku przestępstw popełnionych:
· na terytorium RP;
· na polskim statku wodnym lub powietrznym; stosuje się polską ustawę karną (zgodnie z wyrażoną w art. 5 KK zasadą terytorialności), chyba, że stosowna umowa międzynarodowa stanowi inaczej (wyjątek od zasady terytorialności, też z art. 5 KK).
Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie granicy państwowej i ustawy o obszarach morskich i administracji morskiej, terytorium RP obejmuje obszar wydzielony granicami państwowymi, słup powietrzny nad tym obszarem (do końca atmosfery, czyli jakieś 90 km), głąb ziemi pod tym obszarem oraz wody morskie (12 mil od linii brzegowej lub granicy wód wewnętrznych).
O tym, czy statek wodny lub powietrzny jest polski decyduje tzw. zasada flagi (bandery). Statkiem wodnym w rozumieniu ustawy jest stała platforma umieszczona na szelfie kontynentalnym (art. 115 §15 KK).
Polską ustawę karną stosuje się do przestępstw popełnionych za granicą:
· w stosunku do obywatela polskiego, jeśli naruszy prawo polskie za granicą (jak wróci do kraju to czeka go tam niespodzianka ze strony prokuratora i sądu) – pod warunkiem, że jednocześnie złamał prawo obowiązujące w miejscu pobytu (warunek podwójnej karalności; kodeks mówi o naruszeniu ustawy karnej, czego nie należy brać za bardzo dosłownie, przecież są kraje z systemami prawa precedensowego, gdzie ustaw karnych nie ma). Odbycie kary za granicą zalicza się na poczet kary w Polsce. Warunek podwójnej karalności nie dotyczy funkcjonariuszy państwowych dokonujących za granicą przestępstwa w związku z wykonywaniem swych funkcji (bo np. prawo Burkina Faso nie przewiduje kar za zdradę RP) i do osób, które popełniają przestępstwo w miejscu niepodlegającym żadnej władzy państwowej (Antarktyda, Księżyc, ISS Alpha – tam nie obowiązuje prawo karne).
· zasada przedmiotowa względna w stosunku do cudzoziemców, którzy popełnili przestępstwo za granicą i spełnili tym samym warunek podwójnej karalności), przy czym:
1. musi chodzić o przestępstwo skierowane przeciwko dobrom lub interesom RP, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej;
2. czyn ten musi być zagrożony przez polską ustawę karną karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności.
· zasada przedmiotowa bezwzględna w stosunku do cudzoziemców, którzy popełnili przestępstwo za granicą, przy czym:
a) to przestępstwo musi być skierowane przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu RP, polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym (a zatem Norweg który ukradł zegarek panu Czesiowi, ławnikowi z Poznania przebywającemu na wakacjach w Egipcie, będzie z całą surowością ścigany przez polski wymiar sprawiedliwości!), polskim interesom gospodarczym, albo musi polegać na złożeniu fałszywych zeznań.
· zasada represji wszechświatowej w stosunku do obywateli polskich i cudzoziemców, których nie postanowiono wydać władzom, a którzy popełnili za granicą przestępstwo, do ścigania którego RP jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych (konwencji).
W starożytności zasada personalności prawa – Rzym (obywatele i nieobywatele, wyzwoleńcy, niewolnicy) – współcześnie terytorialności zasada – kiedy wejdziesz między wrony...
KasiaWacek