Joanna Machowska
Gramatyka? Dlaczego nie?!
Ćwiczenia gramatyczne dla poziomu A1
universitas
JĘZYK POLSKI DLA CUDZOZIEMCÓW
SERIA POD REDAKCJĄ WŁADYSŁAWA MIODUNKI
KATEDRA JĘZYKA POLSKIEGO JAKO OBCEGO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO
poziom
A1
Kraków
© Copyright by Joanna Machowska and Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 2010
ISBN 97883-242-1473-0 TAiWPN UNIVERSITAS
Tłumaczenie na język angielski Magdalena Buchta
Tłumaczenie na język niemiecki Jan Szurmant
Tłumaczenie na język rosyjski Sergiy Tyupa
Tłumaczenie na język hiszpański Anna Jankowska
Redakcja
H. A. Gruszka
Rysunki
Kamila Gawłowska www.kamilagawlowska.pl
Projekt okładki i stron tytułowych Sepielak
www.universitas.com.pl
dla mojego Taty
Spis treści
Od redaktora serii 9
Wstęp 11
Preface 13
Einleitung 15
npegMOTOBue 18
Introducción 20
I. Odmiana rzeczownika, przymiotnika i zaimka osobowego
To jest pan Jan Kowalski. Mianownik liczby pojedynczej 25
Nie lubię siostry Michała! Dopełniacz liczby pojedynczej 38
Mam brata i siostrę. Biernik liczby pojedynczej 51
Kim jesteś? Narzędnik liczby pojedynczej i mnogiej 63
Studiuję w Krakowie. Miejscownik liczby pojedynczej i mnogiej 84
To są inteligentne studentki. Mianownik i biernik liczby mnogiej
rodzaju niemęskoosobowego 95
Ojej, nic nie pamiętam! Ćwiczenia powtórzeniowe. Rzeczownik i przymiotnik 104
II. Moje czy twoje? Zaimek 115
III. Odmiana czasownika
Wiem, umiem, znam. Czas teraźniejszy 125
Uczyłem się całą noc! Czas przeszły 143
Będę się uśmiechać. Czas przyszły 155
Uczę się języka polskiego, ale jeszcze się nie nauczyłem. Aspekt dokonany i niedokonany
w czasie przeszłym 161
Jutro zrobię zadanie domowe! Aspekt dokonany i niedokonany w czasie przyszłym 171
Ojej, nic nie pamiętam! Ćwiczenia powtórzeniowe. Czasownik 177
IV. Dobrze się czujesz? Przysłówek 187
V. Sklep jest obok kina, za apteką. Przyimek 195
VI. To już wiesz! Ćwiczenia gramatyczne i nie tylko 205
Klucz do zadań 227
SPIS TREŚCI I 7
Od redaktora serii
W serii Język polski dla cudzoziemców istnieje kilka zbiorów ćwiczeń zagadnień gramatycznych, ale są one przeznaczone dla poziomów średniego (zwykle B2) i zaawansowanego (Ci, C2). Mowa tu o takich zbiorach ćwiczeń, jak: Przygoda z gramatyką. Fleksja i słowotwórstwo imion. Ćwiczenia funkcjonalno-gramatyczne dla cudzoziemców Józefa Pyzika, Iść czy jechać? Ćwiczenia gramatyczno-semantyczne z czasownikami ruchu Józefa Pyzika, Czas na czasownik. Ćwiczenia gramatyczne z języka polskiego Piotra Garncarka, Liczebnik też się liczy! Gramatyka liczebnika z ćwiczeniami Stanisława Mędaka, czy wreszcie Co z czym? Ćwiczenia składniowe dla grup zaawansowanych Stanisława Mędaka. W zasadzie tylko Słowa i słówka. Podręcznik do nauczania słownictwa i gramatyki dla początkujących Magdaleny Szelc-Mays i Elżbiety Rybickiej jest przeznaczony dla poziomów europejskich Ai i A2.
Już z tego przeglądu wynika, że nowy zbiór ćwiczeń gramatycznych dla początkujących, zwłaszcza dla poziomu A1, jest pilnie potrzebny. Taki zbiór powinien się ukazać w serii Język polski dla cudzoziemców tym bardziej, że wspomniany podręcznik Słowa i słówka... został przygotowany kilkanaście lat temu, a w serii funkcjonuje już ponad siedem lat, czyli dłużej niż proces certyfikacji języka polskiego jako obcego zapoczątkowany w roku 2004. Ponieważ w roku 2009 Państwowa Komisja Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego opracowała propozycje standardów wymagań egzaminacyjnych i propozycje egzaminów certyfikatowych dla wszystkich poziomów europejskich - także poziomów A1, A2 i C1, na których dotąd nie przeprowadzano egzaminów certyfikatowych - powinny ukazać się nowe pomoce dydaktyczne do nauczania cudzoziemców języka polskiego dostosowane do tych standardów. Warto przy tym pamiętać, że standardy zaczną oficjalnie obowiązywać dopiero po opublikowaniu właściwego rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w Dzienniku Ustaw RP (dotychczas obowiązuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 15 października 2003 roku w sprawie egzaminów języka polskiego jako obcego).
Kwestia miejsca gramatyki w nauczaniu języka polskiego jako obcego musi zostać podjęta na nowo, gdyż po okresie dominacji programów gramatycznych w nauczaniu cudzoziemców polszczyzny nastąpiła wyraźna dominacja programów komunikacyjnych, w których nauczanie gramatyki jest nie tylko podporządkowane komunikacji, ale nawet traktowane jako zbyteczny balast przez autorów nieznających wystarczająco dobrze zagadnień gramatycznych, które powinny zostać przyswojone na poszczególnych poziomach nauczania. Taka sytuacja musi niepokoić, zważywszy na fakt, że wciąż brak dobrych gramatyk dydaktycznych polszczyzny napisanych w językach najczęściej używanych przez zainteresowanych cudzoziemców, nie mówiąc już o nowoczesnych zestawach ćwiczeń gramatycznych, zwłaszcza dla poziomów najniższych, czyli A1, A2 i B1.
Publikowany zbiór ćwiczeń gramatycznych dla poziomu A1 zatytułowany Gramatyka? Dlaczego nie?! Joanny Machowskiej stanowi próbę zaspokojenia zapotrzebowania na
OD REDAKTORA SERII I 9
nowoczesny zbiór ćwiczeń tego typu. Już dziś można powiedzieć, że autorka kończy opracowywanie podobnego zbioru ćwiczeń dla poziomu A2. Co więcej, uczestniczy ona w pracach zespołu autorów przygotowującego nowe podręczniki kursowe do nauczania języka polskiego jako obcego na poziomach A1 i A2. Cechą wyróżniającą tego projektu, realizowanego pod moim kierownictwem przez pracowników Katedry Języka Polskiego jako Obcego UJ, jest zamiar przygotowania pierwszego w Polsce podręcznika opartego na podejściu zadaniowym, któremu wiele uwagi w ostatnich latach poświęciła dr Iwona Janowska, przygotowująca do publikacji monografię Podejście zadaniowe w nauczaniu i uczeniu się języków obcych (na przykładzie języka polskiego jako obcego).
Pracując nad zbiorem ćwiczeń dla początkujących, Joanna Machowska wykorzystywała swe bogate doświadczenie w nauczaniu cudzoziemców języka polskiego jako obcego. Machowska, absolwentka filologii polskiej UJ, rozpoczęła pracę w Instytucie Badań Polonijnych w 1993 roku. Tu zajmowała się prowadzeniem zajęć językowych na różnych poziomach, szczególnie chętnie pracując z początkującymi - zarówno na kursach rocznych, jak i w szkole letniej UJ. Od 2005 roku - już w Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie UJ - prowadzi zajęcia na studiach magisterskich dla studentów polskich, specjalizujących się w nauczaniu polszczyzny jako języka obcego i drugiego. Równocześnie koordynuje kursy języka polskiego jako obcego dla cudzoziemców biorących udział w programie Erasmus. Ponadto uczestniczyła w realizacji kilku projektów realizowanych w Katedrze Języka Polskiego jako Obcego UJ, m.in. była współautorką ćwiczeń gramatycznych i leksykalnych do telewizyjnego programu Profesor Smok i przyjaciele, emitowanego w TV Polonia w latach 2007-2008.
Mam nadzieję, że zbiór ćwiczeń gramatycznych Gramatyka? Dlaczego nie?! Joanny Machowskiej okaże się pomocą przydatną w nauczaniu cudzoziemców języka polskiego na poziomie A1.
Prof. dr hab. Władysław T. Miodunka
Redaktor serii
Kraków, marzec 2010
10 OD REDAKTORA SERII
Wstęp
Zbiór ćwiczeń Gramatyka?Dlaczego nie?!jest przeznaczony dla studentów będących na poziomie Al, a więc tych, którzy są na początku nauki języka polskiego.
Od zbiorów ćwiczeń gramatycznych obecnych na naszym rynku różni się on tym, że bardzo dokładnie określa grupę osób, do której jest kierowany. Do tej pory zbiory ćwiczeń zwykle były adresowane do tzw. studenta początkującego lub rozpoczynającego naukę języka. Były to określenia dość nieprecyzyjne, bowiem we współczesnych opisach kompetencji językowych nie mówimy już o poziomie początkującym, wyszczególniamy natomiast poziomy: A1, zwany także elementarnym, A2, zwany wstępnym, itd.
Poziomy te bardzo ściśle zostały opisane w Europejskim Systemie Opisu Kształcenia Językowego, dlatego dobrze wiadomo, co uczący się na danym poziomie powinien umieć zarówno w zakresie sprawności (czytanie, słuchanie, pisanie, mówienie), jak i podsystemów językowych (gramatyka, słownictwo).
Od 2004 roku obcokrajowcy mogą zdawać państwowy egzamin certyfikatowy z języka polskiego na poziomie B1, B2 i C2. Obecnie w przygotowaniu są testy certyfikatowe na pozostałe poziomy: A1, A2 i C1. Dlatego zespół pracujący przy certyfikacji musiał opracować szczegółowe wymagania na te właśnie poziomy.
Ponadto od dłuższego już czasu zespół Centrum Języka i Kultury Polskiej w Świecie UJ - do którego i ja należę - pod kierunkiem profesora Władysława Miodunki przygotowuje programy nauczania języka polskiego jako obcego na wszystkich poziomach zaawansowania.
Pisząc zbiór ćwiczeń, dostosowywałam go zarówno do powstających w naszym Centrum programów, jak i do wymagań certyfikatowych na poziomie A1. Pomogło mi w jego opracowaniu także moje wieloletnie doświadczenie w nauczaniu cudzoziemców języka polskiego na poziomie A1.
Pomysł przygotowania ćwiczeń towarzyszył mi bowiem już od dawna i część zadań to zadania, które układałam dla kolejnych grup moich studentów.
Od lat ucząc gramatyki na poziomach niższych i starając się to robić w taki sposób, by nie była ona bezsensownym pamięciowym opanowywaniem kolejnych końcówek i form, ale wspaniałą zabawą z bardzo wyraźnie zaznaczonym celem, wielokrotnie odczuwałam brak ćwiczeń, które pozwoliłyby lepiej uczyć i utrwalać nowo poznawane formy.
Chociaż tzw. ćwiczenia automatyzujące są odbierane jako śmiertelnie nudne, wcale takie być nie muszą. Oczywiście trudno z nich wszystkich zrobić zadania niezwykle kreatywne i ekscytujące, ale mogą być one interesujące i zabawne. Dlatego też w moim zbiorze znalazło się m.in. dużo rysunków, które zapobiegają nużącej schematyczności i są dużą pomocą dla osób z pamięcią wzrokową.
Z drugiej strony nie można nauczyć się gramatyki bez ćwiczeń automatyzujących, bo jak wszyscy nauczyciele wiedzą, uczenie się gramatyki wymaga żmudnej i ciężkiej pracy. Jednak
WSTĘP I 11
gdy student ma przed sobą cel i wie, że nauczenie się nowych końcówek i zapamiętanie kilku reguł pozwoli mu powiedzieć nowe rzeczy i poradzić sobie w wielu sytuacjach, nauka gramatyki staje się jedynie etapem na drodze do sukcesu, jakim jest opanowanie języka.
Ćwiczenia, które przekazuję w ręce nauczycieli i studentów, mogą być pomocą dla nauczyciela w trakcie zajęć, by utrwalić zagadnienia, które studentom mogą sprawiać problem; mogą służyć jako ćwiczenia, które studenci wykonują w domu; mogą być wreszcie pomocą wyłącznie dla samego studenta. Ćwiczenia posiadają bowiem klucz; nauczyciel do sprawdzenia ich nie jest więc konieczny. Mogą być one wykorzystywane przez studentów uczących się na rozmaitych kursach w celu poprawienia swoich umiejętności gramatycznych, ale stanowią też zbiór d...
mamawojtusia2