Stanisław Widłak - Gramatyka języka włoskiego.pdf

(11239 KB) Pobierz
Stanisław Widłak
Gramatyka
języka włoskiego
W
ffip
)
\ U 'o i
JmSm
WIEDZA
POWSZECHNA
SŁOWO WSTĘPNE
Niniejsza
Gramatyka
jest próbą opisu współczesnego języka włoskiego, wi­
dzianego jako system elementów prostych i konstrukcji bardziej złożonych.
Stąd kolejne jej zasadnicze części: FONOLOGIA z FONETYKĄ (i ORTOGRA­
FIĄ), omawiające głoski i litery - najprostsze elementy języka, z których po­
wstają elementy wyższego rzędu; SŁOWOTWÓRSTWO i MORFOSKŁADNIA,
poświęcone wyrazom i uwzględniające ich budowę, odmianę oraz funkcje,
jakie poszczególne ich formy mogą pełnić w strukturach składniowych;
SKŁADNIA, poświęcona zdaniom , czyli konstrukcjom składniowym autono­
micznym, powstałym z elementów prostszych i wyrażającym komunikatywną
całość. Tak przedstawiony opis gramatyczny ma ukazać strukturę i funkcjo­
nowanie współczesnego języka włosldego zgodne z-normą literacką, ale też -
co w dzisiejszych czasach jest szczególnie ważne —z jego otwarciem na język
mówiony, kolokwialny, czasem wręcz potoczny.
Proponowana
Gramatyka
nawiązuje, oczywiście, do wcześniejszych opra­
cowań włosldego systemu gramatycznego (zob.
Bibliografia),
w tym przede
wszystkim do wydanej przeze mnie wcześniej w W ydawnictwie „Wiedza
Powszechna”
M alej gramatyki języka włoskiego
oraz tomu
Formy i struktu­
ry. System morfologiczny i składniowy współczesnego języka włoskiego,
który wyszedł nakładem W ydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Spe­
cyfika
Gramatyki
polega między innymi na tym, że jest ona - przynajmniej
w zamierzeniu autora - opracowaniem nowym, opisem w m iarę pełnym
i wyczerpującym, uwzględniającym zarówno wioską tradycję gramatyczną,
jak i współczesne metody opisu systemu gramatycznego języka włosldego.
Niniejszy opis, utrzymany w zasadzie w duchu tradycji otwartej na to co no­
we i pożyteczne, odzwierciedla nie tylko preferencje metodologiczne autora
i jego przekonanie o zasadności taldego właśnie spojrzenia na system języ­
kowy, ale też - do pewnego stopnia - stara się uwzględniać potrzeby natury
dydaktycznej przez to, że jest slderowany do odbiorcy polskiego.
Gramatyka języka włoskiego
adresowana jest przede wszystkim do tych
odbiorców (filologów i językoznawców, studentów, nauczycieli języka wło­
sldego), którzy pragną poznać dokładniej budowę i funkcjonowanie współ-
5
czesnego języka włoskiego. Może też być przydatna dla niespecjalistów,
którzy - przy pewnej znajomości języka włoskiego - pragną pogłębić, upo­
rządkować i usystematyzować wiadomości o tym języku. Tym, którzy rozpo­
czynają naukę języka włoskiego, posłuży jako przewodnik wprowadzający
w tajniki jego budowy i funkcjonowania.
Omawiane w
Gramatyce
zagadnienia zilustrowane zostały licznymi przykła­
dami zaczerpniętymi z języka mówionego, jak również cytatami z prasy
i z włoskiej literatury współczesnej.
M am nadzieję, że niniejsze opracowanie przybliży odbiorcy język włoski,
ukaże jego przydatność w kontaktach międzyludzkich, a przede wszystkim
pozwoli przeżywać jego - wręcz przysłowiowe - piękno i urok.
Autor
OBJAŚNIENIA SKRÓTÓW SZNAKÓW
adm.
bdźw.
cond.
cong.
czas.
dawn.
dial.
dzień.
dźw.
handl.
imp., imperf.
ind.
lit.
Im
lp
m.
os.
p., pers.
part.
pass.
pot.
pres.
przym.
przysł.
region.
reld.
rem.
rodz.
rzad.
rzecz.
sam., samogł.
spółgł.
zob.
ż.
język administracyjny, biurokratyczny
bezdźwięczny/-a /
condizionale, tryb warunkowy
congiuntivo, tryb łączący
czasownik
forma dawna, archaizm
forma dialektałna
język dziennikarski
dżwięczny/-a/
język handlowy
imperfetto
indicativo, tryb oznajmujący
forma literacka
liczba mnoga
liczba pojedyncza
męski
osoba
osoba
participio
passato
forma potoczna
presente
przymiotnik
przysłówek
forma regionalna, regionalizm
w języku reklamy
remoto
rodzaj
forma rzadko używana
rzeczownik
samogłoska
spółgłoska
zobacz
żeński
-*
Strzałka oznacza proces transformacji, proces słowotwórczy, rozwinię­
■
cie lub zastąpienie jednej formy przez drugą.
/
Kreska pochyła umieszczona między dwoma elementami oznacza ‘lub’.
/ / Nawias ukośny obejmuje w transkrypcji fonologicznej element translcry-
bowany.
II
:
Dwie kreski pionowe oznaczają ‘obok’, ‘albo’.
Dwukropek oznacza: ‘w zestawieniu z’, ‘wobec’, ‘obok’, zaś w transkryp­
cji fonologicznej - wzdłużenie samogłoski akcentowanej, np. /man'dża:re/.
Pionowa kreska (u góry) w transkrypcji fonologicznej poprzedza sylabę
akcentowaną, np. /stu'dja:re/, /'vi:vere/.
Podkreślenie grafemu wskazuje, że właśnie o nim jest mowa, np.
cantero,
lub że odpowiadający mu fonem jest akcentowany (bez zaznaczanego
w pisowni akcentu graficznego), np.
cantiamo, cantano.
Akcenty graficzno-foniczne są pisane zazwyczaj nad akcentowanymi sa­
mogłoskami, O otwartymi lub (') zamkniętymi, w wyrazach, w których
zaznaczanie akcentu jest normą ortograficzną. W analizach morfologicz­
nych (np. w pojedynczych końcówkach, tabelach z końcówkami, sche­
matach lconiugacyjnych) użyto tych znaków dla graficznego wskazania
samogłoski, na którą pada akcent, a którego w zwykłej pisowni się nie
zaznacza.
Asterysk oznacza formę rekonstruowaną lub formę/zdanie gramatycznie
niepoprawne.
TRANSKRYPCJA FONOLOGICZNA
W spisie podano tylko te znaki, które występują w książce. Elementy translcrybo-
wane ujęte są w nawias: /'fa:re/.
lei
Iél
16/
161
Id
Id
Idzi
Idzi
Isl
/ij/
/n’/
IV/
/)/
lwi
zbliżone do polskiego e w ‘len’, włoskie:
bello, cielo
zbliżone do polskiego e w ‘pień’, włoskie:
cena, sera
zbliżone do polskiego o w ‘ocet’, włoskie:
oro, buono
pośrednie między o i u, jak francuskie o w
chose,
włoskie:
famoso, sole
polskie c W ‘cacko’, włoskie:
alzare, nazione
polskie cz w ‘czarny’, włoskie:
cicerone, cielo
polskie dż w ‘dżuma’, włoskie:
gelo, mangiare
polskie dz w ‘dzwon’, włoskie:
zanzara, zero
polskie sz w ‘szal’, włoskie:
scelta, sciame
polskie n w ‘bank’, ‘gang’, włoskie:
banco, angolo
zbliżone do polskiego ń, ni w ‘koń’, ‘kania’, włoskie:
ignoto, vergogna
zbliżone do polskiego 1 „miękkiego” w ‘lilia’, włoskie:
figlia, meglio
polskie j w ‘jajko’, włoskie:
fiore, pieno
polskie
1
w ‘głowa’, włoskie:
nuovo, quello
Inne grafemy ujęte w transkrypcji fonologicznej w nawias ukośny przedstawiają
powszechnie przyjętą ich wymowę, np.
lal, Idl,
/g/,
lii, Ikl,
/l/,
Iml,
/n/,
Irl, It/, M
=
polskie a, d, g, i, k,
1
, m itd. w wyrazach ‘balowy’, ‘deska’, ‘guma’, ‘lato’,
‘mina’ itp., włoskie:
bar, luna, cocomero, diva, divino, grande, luogo, qúesto,
strada
itp.
9
SPSS TREŚCI
ZDANIA - WYRAZY - G Ł O SK I.................................................................... 17
FONOLOGIA, FONETYKA, ORTOGRAFIA................................................... 21
Głosld ...............................................................................................................21
Sam ogłoski................................................................................................. 22
Półsamogłoslci............................................................................................. 25
Spółgłoski....................................................................................................26
Litery ...............................................................................................................28
Dyftongi i tryftongi
.............................................
38
R o zziew ............................................................................................................ 40
G em inaty .......................................................................................................... 41
A k c e n t...............................................................................................................41
Fonetyka między wyrazowa ........................................................................... 42
Enklitylci i proklityki................................................................................ 4 3
Elizja .......................................................................................................... 43
Apolcopa......................................................................................................44
Podwojenie fonoskładniowe .....................................................................45
Grupy rytm iczne............................................................................................... 46
Intonacja ..............................................................
47
O rtografia.......................................................................................................... 47
Duże i małe l ite r y ...................................................................................... 49
Akcent graficzny.........................................................................................51
Dzielenie w y ra z ó w .................................................................................... 54
Interpunkcja ............................................................................................... 56
SLOWOTWÓRSTWO ............................................................ *..........................63
Derywacja ........................................................................................................ 64
Derywacja afiksalna ..................................................................................64
Prefilcsacja.....................................
65
Sufiksacja .............................................................................................
6 8
Formacje parasyntetyczne ...................................................................79
Derywacja bezafiksałna..............................................................................80
K om pozycja..................................................................................................... 82
11

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin