1.USTRÓJ PAŃSTWA – określenie podmiotu władzy wykonawczej, określenie pozycji państwa w stosunku do innych państw, formy sprawowania władzy państwowej, organizacje i funkcjonowanie aparatu państwowego, zasady tworzenia państwa. Reguły organizacji państwa skupione wokół najważniejszych zasad
2.SYSTEM POLITYCZNY – w jego skład wchodzą organy władzy publicznej, partie polityczne oraz grupy nacisku. Opisuje relacje między składnikami tego systemu. Częścią systemu politycznego jest system partyjny
3.SYSTEM PARTYJNY – opisuje relacje między partia politycznymi w procesie sprawowania rządów. W jego skład wchodzą partie polityczne, a także organizacje quasi-polityczne
4.SYSTEM USTROJOWY – opisuje relacje między elementami systemu w ramach ustroju politycznego, opisuje strukturę i funkcjonowanie władzy, w ramach ustroju społecznego relacje jednostka-państwo, w ramach ustroju gospodarczego strukturę gospodarki i finansów publicznych
5.SYSTEM RZĄDÓW – opisuje relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi władzami. Relacje te wynikają z zasady podziału władzy. Elementem różnicującym poszczególne systemy rządów jest układ stosunków między władzą ustawodawczą a wykonawczą. Władza sądownicza jest raczej separowana i nie wpływa na zróżnicowanie systemu rządów. Systemy rządów są zbliżone w poszczególnych państwach
6.KONSTYTUCJA – określa ustrój państwa. Akt ustrojowy o najwyższej mocy prawnej w systemie źródeł prawa. Akt konstytucyjny ma charakter fundamentalny i pierwotny. Posiada najwyższą moc a inne akty normatywne powinny być zgodne z konstytucją. Tworzy system państwa. Ustala hierarchię aktów normatywnych. Konstytucja zwiera zbiór norm wiążących poszczególne organy władzy. Zwiera normy o sposobie „urządzenia” państwa. 3 szczególne cechy konstytucji:
· Szczególna forma – szczególna nazwa, szczególny tryb uchwalania, szczególny tryb zmiany konstytucji
· Szczególna treść – zakres regulacji, czyli szerokość tej regulacji oraz sposób regulacji, czyli szczegółowość tej regulacji
· Szczególna moc prawna konstytucji, tzw. siła derogująca
7.KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI
· Konstytucja w sensie materialnym - normy prawne dotyczące ustroju państwa niezależnie od ich usytuowania w hierarchii aktów normatywnych, np. akty konstytucyjne WB
· Konstytucja w sensie formalnym - akt przyjęty w szczególnym trybie, o szczególniej nazwie, który zajmuje miejsce najwyższe w hierarchii aktów normatywnych
· Konstytucja rzeczywista – posiada uzasadnienie w narodzie, naród ją popiera
· Konstytucja fikcyjna – taka, która oderwała się od suwerena
· Konstytucja stabilna – taka, która nie poddaje się nowelizacjom
· Konstytucja zmienna - taka, która była często zmieniana
· Konstytucja pełna – reguluje całość ustroju państwa, np. konstytucja polska z 1997
· Konstytucja niepełna - nazywana małą konstytucją, np. mała konstytucja polski z 1992. Małe konstytucje pojawiają się kiedy istnieje nagła potrzeba szybkiego uregulowania podstawowych ustaw, np. odzyskanie niepodległości, zmiana ustroju
· Konstytucja pisana – akt normatywny
· Konstytucja niepisana – na jej treść obok aktów normatywnych składają się również: ^zwyczaj – utrwalona praktyka postępowania^prawo zwyczajowe^konwenanse – zwyczaj konstytucyjny^precedensy – decyzja organu państwa
· Konstytucja sztywna – przewiduje kwalifikowany tryb zmiany, trudno jest zmienić taką konstytucję, np. Polska konstytucja
· Konstytucja elastyczna – przewiduje tryb zmiany jak w przypadku ustaw zwykłych, np. system brytyjski
· Konstytucja jednolita – jeden akt normatywny, np. Polska konstytucja
· Konstytucja złożona – składa się z kilku aktów normatywnych, np. Austria, Francja – bloki konstytucyjne
8.WSPÓŁCZESNY STANDARD REGULACJI KONSTYTUCJI – zagadnienie główne pojawiające się w konstytucji:
· Władztwo państwowe i zasady jego sprawowania – określenie norm suwerena
· Zasady sprawowania władzy w państwie – zasada 3 podziału władzy
· System prawa oraz samo określenie konstytucji w jego ramach – dychotomiczny podział prawa w polskiej konstytucji – źródła prawa zewnętrznego obowiązującego jest otwarty, a wewnętrznie obowiązujące jest otwarte
· Status prawny jednostki, jego umiejscowienie w konstytucji lub akcie konstytucyjnym – prawa i obowiązki jednostki mają charakter naturalno prawny, konstytucje je tylko potwierdzają, gdyż wynikają one z natury człowieka
· Stosunki własnościowe, zapewnienie własności prywatnej, organizacja aparatu państwowego – organy sejmu i senatu, organy wewnętrzne władzy państwowej
· Zagadnienia zewnątrz państwowe, regulacja klauzuli europejskiej, zmiana konstytucji – tryb zmian – konstytucja powinna jak najdłużej obowiązywać niezmieniona, często ostatni element się pomija, gdyż zmiany są zazwyczaj dalece idące, że zmienia się cały akt
9.USTANOWIENIE KONSTYTUCJI – jest odmienny od zwykłego procesu ustawodawczego.
1. Przez suwerena w referendum, który po ustaleniu tekstu konstytucji w drodze referendum nadaje jej moc prawną
2. Przez konstytuantę – specjalnie w tym celu powołany organ, ustala tekst konstytucji i następnie ją uchwala
3. Przez parlament – pełni funkcję ustawodawczą obok pozostałych funkcji
10.REWIZJA KONSTYTUCJI - zmiana całościowa – mamy do czynienia ze zmianą zasadniczą, zamiana się konstytucja lub charakter państwa, państwo opiera się na odmiennych zasadach; mamy do czynienia z rewizją:
^formalną – polega na uchwaleniu całkiem nowego aktu, całkiem nowa konstytucja; nowy akt musi opierać się na innych zasadach konstytucyjnych
^materialną – zmiana zasad ustrojowych, (nie zawsze zmiana zasad ustrojowych będzie powodowała rewizję konstytucji)
^poprawki – wprowadzona zmiana do konstytucji, np. w USA, że jest widoczna rozpoznawalna
^nowelizacja – uzupełnienie konstytucji, inkorporowana jest do tekstu konstytucji o wejściu w życie nie jest rozpoznawalna
11.ZMIANA CZĘŚCIOWA KONSTYTUCJI - nie zmienia się ani charakter konstytucji, ani charakter państwa. Może przybierać znaczenie restrykcyjne. Zmiany oznaczają powrót do podstawowych zasad obowiązującej konstytucji, które zostały zmienione
12.STOSOWANIE KONSTYTUCJI
· Sensu stricte – w ścisłym znaczeniu, powoływanie norm i zasad konstytucji jak i bezpośredniej podstawy dla działań, rozstrzygnięć, unormowań
· Sensu lagro – korzystanie z uprawnień, czynienie użytku z kompetencji przyznawanych przez konstytucję
13.BEZPOŚREDNIE STOSOWANIE KONSTYTUCJI – występuje tam, gdzie nie jest wygadana ustawa do budowy normy prawnej. Normy konstytucyjne występują w obrocie prawnym samodzielnie, są wykonalne, konkretne, precyzyjne, określone
14.SYSTEMATYKA I STRUKTURA KONSTYTUCJI – systematyka konstytucji to sposób wewnętrznego uporządkowania treści konstytucji przez podział jej na części oraz przepisy. Kolejne przepisy ustanowione w dalszej części muszą być interpretowane przez zasady ogólne. Orientacja hierarchiczna jest jedną z najważniejszych przesłanek norm konstytucji, określa hierarchię pewnych wartości, rozgraniczenie pewnych wartości, ma pewne kryteria stosowania.
15.RODZAJE NORM KONSTYTUCJI – normy prawa konstytucyjnego nie posiadają sankcji. Wyróżnia się:
· Normy kompetencyjne – kierowane są do organów państwa i obywateli, uprawniają i zarazem zobowiązują do określonych zachowań, np. funkcja ustawodawcza parlamentu
· Normy organizacyjne – np. struktura parlamentu lub innych organów
· Normy proceduralne – stosowanie procedury, np. tryb ustawodawczy, prawo wyborcze
· Normy programowe – określają cele, politykę i zadania państwa. Mają charakter prospektywny i kierunkowy, określają pewne standardy
· Normy gwarancyjne
o Zaniechanie ustawodawcze – gwarancją konstytucji jest obywatelskie prawo inicjatywy ustawodawczej
o Naruszenie konstytucji przez wyższych urzędników państwowych
o Niekonstytucyjność prawa, kontrola konstytucyjności
16.ZASADY KONSTYTUCYJNE
· Nazwane – np. art. 2. Konstytucji: Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym
· Nienazwane – interpretowane z ogólnego kontekstu lub kilku ustaw konstytucji
17.PREAMBUŁA – inaczej arenga. Występ do konstytucji. Nie jest obowiązkowa. Przeważnie ma charakter deklaratoryjny. Zwykle o istotnym znaczeniu politycznym opisującym okoliczności wydania aktu lub określający jakim celom powinien on służyć.
18.FUNCKJE KONSTYTUCJI
· Prawna – akt prawotwórczy, który reguluje stosunki polityczne, społeczne, gospodarcze
· Polityczna – zawiera zasady ustrojowe legitymizujące ustalony w niej porządek zasady związane z politycznym funkcjonowaniem różnych grup społecznych
· Społeczna – ustanawia i uchwala ustrój państwa
· Organizacyjna – wyznacza formy życia zbiorowego, struktur społecznych, zasad funkcjonowania państwa
· Integracyjna – uspołecznienie procesów rządzenia
· Programowa – dynamizuje prawo
· Wychowawcza – uświadamianie i upowszechnianie wartości konstytucyjnych
19.ZASADA NADRZĘDNOŚCI KONSTYTUCJI – konstytucja jest najwyższym aktem prawnym Rzeczpospolitej Polskiej, art. 8 ustęp 1 – zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją, nakaz konkretyzowania postanowień konstytucji w aktach normatywnych, zakaz stosowania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją, obowiązek składania przysięgi na wierność konstytucji przez piastunów organów państwowych
20.USTAWA
· konstytucje nie definiują pojęcia ustawy; wyjątek: we Francji ustawa to wyraz woli powszechnej
· w systemie kontynentalnym występuje pojęcia ustawy w znaczeniu formalnym i materialnym
^ w sensie materialnym – akt zawierający normy generalne i abstrakcyjne, np. rozporządzenie
^ w sensie formalnym – akt dochodzący do skutku w określonym trybie ustawodawczym, np. ustawa nadająca imię
· ustawa jest to akt o następujących cechach:
o posiada moc prawną najwyższą po konstytucji w systemie źródeł praw stanowionych przez konstytucyjne organy państwa. Z reguły przyjmuje się prymat ustawy, który oznacza pierwszeństwo woli państwa wyrażonej w formie ustawy z wyjątkiem woli suwerena wyrażonej w sposób bezpośredni
o akt ten musi być uchwalony przez parlament (przedstawiciele narodu)
o ustawa musi być uchwalona przy wykorzystaniu specjalnej procedury ustawodawczej.
· przedmiot ustawy jest nieograniczony
· Mamy do czynienia z dwoma koncepcjami ustawy
o Koncepcja niemiecka – jednolity aktu ustawodawczy – Polska – moc prawna jest na takim samym poziomie, mamy tylko ustawy zwykłe, ale przedmiot tych ustaw może być różny
o Koncepcja francuska – oprócz ustaw zwykłych ustawy organiczne
21.RODZAJE USTAW
· Ustawa konstytucyjna
o Posiada moc prawną równą konstytucji i ograniczony zakres regulacji
o Może mieć odmienny od konstytucji tryb uchwalania i zmiany
o Może służyć zmianom konstytucji
o Może służyć przejściowemu regulowaniu niektórych z praw, np. tzw. mała konstytucja
o Może dotyczyć tylko jednej kwestii ustrojowej
o Może regulować kwestie obok regulacji konstytucyjnej
o Może służyć jednorazowemu zawieszeniu postanowień konstytucji, kiedy nie jest potrzebna zmiana na stałe
o O zmianach w konstytucji decyduje naród
· Ustawa organiczna
o zajmuje w hierarchii aktów normatywnych miejsce bezpośrednio po konstytucji, względnie po ustawie konstytucyjnej przed ustawami zwykłymi.
o materia ustawy organicznej dotyczy szczególnie istotnych zagadnień ustrojowo politycznych nie objętych unormowaniem konstytucyjnym. Przeważnie dotyczą organizacji funkcjonowania organów państwa, ale również wolności praw człowieka i obywatela. Zakres przedmiotowy jest uregulowany w konstytucji w sposób zamknięty
· Ustawa prywatna
o jest charakterystyczna dla państw anglosaskich
o regulacje przynoszące szczególne korzyści jednostkom, ich grupom lub organizacjom w sytuacji, gdy podmioty te nie mogą osiągnąć tej korzyści w inny sposób. Skutek tych ustaw prywatnych jest raczej osobisty i szczególny, niż publiczny i ogólny.
o Cechy ustawodawstwa prywatnego
§ Podmiotem unormowania jest konkretna osoba lub konkretna instytucja określona z nazwiska lub nazwy
§ Precyzyjnie unormowany przedmiot ustawy. Przedmiot ten nie został dotychczas uregulowany w prawie
· Ustawa ramowa
o może występować w państwa federalnych. Wyznacza kierunki i granice ...
umkc