Historia urzędu Prezydenta Polski
Konstytucja marcowa 1921. Prezydent był wybierany na 7-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględną większością głosów. Miał on prawo odwołać rząd, zwoływać obrady sejmowe, obsadzać funkcje wojskowe, posiadał najwyższą zwierzchność nad siłami zbrojnymi, nie był natomiast dowódcą naczelnym w czasie wojny, mógł jednak wypowiedzieć wojnę i zawrzeć pokój za uprzednią zgodą Sejmu. Prawo łagodzenia, darowania kar, instytucja kontrasygnaty, Prezydent nie miał żadnych uprawnień ustawodawczych. W razie popełnienia przestępstwa, prezydent mógł być sądzony tylko na wniosek Sejmu przez Trybunał Stanu. (Narutowicz, Wojciechowski, Mościcki i Rataj jako Marszałek Sejmu po śmierci Narutowicza i Wojciechowskiego)
Nowela sierpniowa (2 sierpnia 1926) Przyjęta nowela wzmacniała przede wszystkim pozycję prezydenta. Przyznała mu prawo do rozwiązania parlamentu, prawo do wydawania dekretów z mocą ustawy, które jednak wymagały zatwierdzenia przez Sejm. Jednocześnie prezydent został uprawniony do wydawania w wielu sprawach rozporządzeń z mocą ustawy bez zgody Sejmu. Prawo ograniczenia swobody ustalania prac budżetowych przez izby (Mościcki)
Prezydent otrzymał władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu – jednolitą i niepodzielną, był "odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Konstytucja nadała mu prerogatywy niewymagające kontrasygnaty odpowiednich ministrów. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania Naczelnego Wodza. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania. Za kontrasygnatą odpowiednich organów prezydent mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy (veto zawieszające) oraz powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie. Pełnił funkcję reprezentacyjną w stosunkach międzynarodowych i posiadał zwierzchność nad siłami zbrojnymi. Ponadto prezydent miał przywilej nieodpowiedzialności za wydane przez niego akty urzędowe. Dodatkowo za czyny niezwiązane ze sprawowaniem władzy nie mógł być pociągnięty do odpowiedzialności w czasie pełnienia urzędu.
Wybory prezydenckie. Organem wybierającym prezydenta RP było Zgromadzenie Elektorów, składające się z:
§ 5 wirylistów (mężowie zaufania):
§ Marszałka Sejmu
§ Marszałka Senatu
§ Premiera,
§ Pierwszego prezesa Sądu Najwyższego,
§ Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych,
§ 75 elektorów wybranych "spośród obywateli najgodniejszych" w 2/3 przez Sejm i w 1/3 przez Senat.
Jednak, jeśli ustępujący prezydent zgłosi swojego kandydata, wówczas następuje głosowanie powszechne.. Brak jakichkolwiek przepisów na temat tego, czy dana osoba może dostąpić reelekcji. Prezydenci, którzy byli wykonawcami tej konstytucji to Ignacy Mościcki,(na uchodźctwie: Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Władysław Raczkiewicz, August Zaleski, Stanisław Ostrowski, Edward Bernard Raczyński,Kazimierz Sabbat i Ryszard Kaczorowski.)
Mała Konstytucja 1947 Prezydent Rzeczypospolitej - wybierany na lat 7 bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów - sprawował swój urząd na zasadach określonych w art. 40-44, 45 ust. 1, 46-54 Konstytucji marcowej; akt z 1947 roku stanowił dodatkowo, że głowa państwa jest przewodniczącym Rady Gabinetowej (tj. Rady Ministrów zwołanej przez Prezesa Rady Ministrów"dla rozpatrywania sprawy wyjątkowej na życzenie Prezydenta Rzeczypospolitej") oraz przewodniczącym Rady Państwa.
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 1952. Głową Państwa została Rada Państwa, a urząd Prezydenta przywrócono dopiero w kwietniu 1989 gdy Sejm uchwalił tzw. nowelę kwietniową, przywracającą urząd Prezydenta,
Gabriel Narutowicz (prezydent RP od 9 do 16 grudnia 1922 roku)Dwie pierwsze tury wyborów nie przyniosły rozstrzygnięcia. W trzeciej wybierano między dwoma kandydatami – Maurycym hr. Zamoyskim i Gabrielem Narutowiczem. O wyborze tego drugiego przesądziły głosy lewicy, mniejszości narodowych oraz PSL Piast. Narutowicz otrzymał 289 głosów wobec 227 głosów oddanych na hrabiego Zamoyskiego i 11 grudnia 1922 roku został zaprzysiężony na urząd prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Spotkało się to z krytyką i protestami środowisk prawicowych zarzucających nowemu prezydentowi ateizm, przynależność do masonerii i popieranie polityki Józefa Piłsudskiego. Narutowicz sprawował urząd prezydenta RP przez 5 dni. 16 grudnia 1922 roku o godzinie 12. został zastrzelony na schodach „Zachęty” przez Eligiusza Niewiadomskiego.
Stanisław Wojciechowski (prezydent RP od 22 grudnia 1922 roku do 14 maja 1926 roku) 20 grudnia 1922 roku został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej pokonując Kazimierza Morawskiego stosunkiem głosów 298 do 221. Urząd ten sprawował od 22 grudnia 1922 roku do 15 maja 1926 roku, kiedy to w wyniku majowego zamachu stanu złożył urząd Prezydenta.
· Ignacy Mościcki (prezydent RP od 4 czerwca 1926 roku do 30 września 1939 roku)
Urząd Prezydenta RP pełnił przez dwie kadencje.. 1 września 1939 roku, zgodnie z art. 24 Konstytucji kwietniowej wyznaczył Edwarda Śmigłego-Rydza na swego następcę na wypadek „opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju”. 17 września, w dniu agresji Związku Radzieckiego na Polskę, udał się do Rumunii, gdzie wraz z Śmigłym-Rydzem został internowany.
Edward Śmigły-Rydz Na mocy art. 24 ust. 1 Konstytucji Kwietniowej 1 września 1939 roku został następcą prezydenta Mościckiego na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju. Po przekroczeniu granicy z Rumunią 18 września 1939 roku i internowaniu prezydent Mościcki odwołał decyzję.
· Bolesław Wieniawa-Długoszowski Wyznaczony przez prezydenta Mościckiego na mocy art. 24 Konstytucji Kwietniowej na następcę Prezydenta RP na wypadek opróżnienia się urzędu przed zawarciem pokoju. Na zarządzeniu widniała data 17 września 1939 roku, ale faktycznie zostało ono wydane 25 września 1939 roku. Wobec sprzeciwu Francji i generała Władysława Sikorskiego Wieniawa-Długoszowski zrzekł się urzędu. Decyzja została odwołana 26 września 1939 roku, ale na dokumencie wstawiono datę 17 września 1939 roku.
II Rzeczpospolita
· Władysław Raczkiewicz (prezydent RP od 30 września 1939 roku do 6 czerwca 1947 roku). Jeszcze w 1939 roku na mocy tzw. umowa paryskiej zrezygnował z części uprawnień prezydenckich na rzecz premiera rządu. Przed śmiercią desygnował na swojego następcę Augusta Zaleskiego. Decyzja będąca sprzeczna z wcześniejszymi ustaleniami, wg których urząd prezydenta po Raczkiewiczu miał przejąć związany z PPS Tomasza Arciszewski, doprowadziła do wyjścia tej partii z rządu i rozbicia wewnętrznego polskiej emigracji. Po konferencji jałtańskiej wielkie mocarstwa koalicji cofnęły uznanie rządowi na uchodźstwie na rzecz prokomunistycznego rządu w Warszawie.
August Zaleski (prezydent RP od 9 czerwca 1947 roku do 7 kwietnia 1972 roku)
Po zakończeniu 7-letniej kadencji, przedłużył kadencję na czas nieokreślony.
Stanisław Ostrowski (prezydent RP od 9 kwietnia 1972 do 24 marca 1979 roku)
W roku 1979 po upływie siedmioletniej kadencji przekazał swój urząd Edwardowi hr. Raczyńskiemu.
· Edward Bernard Raczyński (prezydent RP od 8 kwietnia 1979 roku do 8 kwietnia 1986 roku). W marcu 1979 roku objął urząd prezydenta, zapowiadając, że ustąpi ze swego stanowiska w 1986 roku. 8 kwietnia 1986 roku, po złożeniu rezygnacji, został zaprzysiężony jego następca - Kazimierz Sabbat.
· Kazimierz Sabbat (prezydent RP od 8 kwietnia 1986 roku do 19 lipca 1989 roku)
.
· Ryszard Kaczorowski (prezydent RP od 19 lipca 1989 roku do 22 grudnia 1990 roku)
Był 22 grudnia 1990 roku, w dniu zaprzysiężenia Lecha Wałęsy na prezydenta III RP, przekazał mu insygnia władzy prezydenckiej.
Polska Ludowa:
Bolesław Bierut (prezydent RP od 5 lutego 1947 roku do 20 listopada 1952 roku) 5 lutego 1947 roku Sejm Ustawodawczy, wybrany na podstawie sfałszowanych przez komunistów wyborów, orzekł, że przy braku Senatu Zgromadzenie Narodowe nie może przeprowadzić wyborów prezydenta, jak wymaga tego art. 39 Konstytucji marcowej. W związku z tym Sejm przyjął ustawę konstytucyjną o wyborze prezydenta, w której zapisano, że prezydenta wybiera sam Sejm. Na tej podstawie Bolesław Bierut został wybrany prezydentem Polski. Urząd ten pełnił do 20 listopada 1952 roku, czyli do momentu wyboru przez Sejm Rady Państwa.
Polska Rzeczpospolita Ludowa:
Wojciech Jaruzelski (Prezydent PRL od 19 lipca 1989 roku do 30 grudnia 1989 roku) W 1989 r. Wojciech Jaruzelski został wybrany (większością jednego głosu) przez Zgromadzenie Narodowe na prezydenta RP. Był jedynym zgłoszonym kandydatem. Urząd pełnił do grudnia 1990 r., do wyboru na stanowisko prezydenta RP Lecha Wałęsy.
III Rzeczpospolita:
Lech Wałęsa (prezydent RP od 22 grudnia 1990 roku do 22 grudnia 1995 roku)
Aleksander Kwaśniewski (prezydent RP od 23 grudnia 1995 roku do 23 grudnia 2005 roku)
Lech Kaczyński (Prezydent RP od 23 grudnia 2005 do 10 kwietnia 2010)
Bronisław Komorowski (Prezydent RP od 6 sierpnia 2010 r do obecnie)
Prezydent Niemiec wg ustawy zasadniczej RFN z 1949 roku art. 54 jest wybierany przez Zgromadzenie Narodowe i musi mieć ukończone co najmniej 40 lat. Kadencja trwa 5 lat z możliwościa jednej reelekcji. Wybranym na Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec jest ten, kto otrzyma większość głosów członków Zgromadzenia Narodowego. Gdy żaden z kandydatów nie może zebrać tej większości w dwóch kolejnych głosowaniach, za wybranego uważa się tego kandydata, który w kolejnym głosowaniu uzyska najwięcej głosów. Prezydent Republiki Federalnej Niemiec nie może przynależeć do Rządu lub do jakiejkolwiek jednostki ustawodawczej Federacji lub kraju związkowego. W przypadku przeszkody lub złożenia urzedu funkcje Prezydenta pełni marszałek Bundestagu. Istnieje instytucja kontrasygnaty. Funkcja reprezentacyjna. mianuje i odwołuje sędziów federalnych, urzędników federalnych, oficerów i podoficerów, prawo łaski w pojedynczych przypadkach. Zgodnie z art.61 ustawy zasadniczej Niemiec Bundestag lub Bundesrat może zaskarżyć Prezydenta Republiki Federalnej Niemiec przed Federalnym Trybunałem Konstytucyjnym w razie naruszenia postanowienia Ustawy Zasadniczej lub ustawy federalnej. Trybunał Konstytucyjny może orzec utratę urzędu przez Prezydenta, gdy stwierdzi, że Prezydent winny jest zamierzonego naruszenia Ustawy Zasadniczej lub ustawy federalnej.
Obecnym Prezydentem Niemiec jest Joachim Guack od 18 marca br.
Francja. W konstytucji francuskiej z 1958 roku już drugi rodział zatutuowany jest Prezydent, co świadczy o dośc szerokich kompetencjach Prezydenta Republiki. Prezydent Republiki jest wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Wybory tak jak w Polsce poprzez dwie tury, jeśli w pierwszej żaden z kandydatów nie uzyskal większości głosów. W przypadku opróżnienia urzędu wcześniej nim upłynie kadencja, funkcje Glowy państwa przejmuje tymczasowo Przewodniczacy Senatu, a jeśli ten nie może to rząd. Prezydent republiki Francuskiej powołuje premiera i rząd (na wniosek premiera) oraz przewodniczy Radzie Ministrów. Może poddać referendum projekt ustawy dotyczący organizacji władz publicznych, reform w zakresie polityki ekonomicznej lub społecznej Narodu i służb publicznych, które w tym uczestniczą, lub upoważniającej do ratyfikacji traktatu, który nie będąc sprzeczny z Konstytucją, wywierałby wpływ na funkcjonowanie instytucji. Prezydent Republiki może, po zasięgnięciu opinii premiera i przewodniczących izb, zarządzić rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego. Prezydent Republiki podpisuje ordonanse 13 i dekrety 14 uchwalane na posiedzeniu Rady Ministrów 15.Powołuje na stanowiska cywilne i wojskowe, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych, ma prawo łaski, komunikuje się z obiema izbami parlamentu za sprawa orędzi. Akty Prezydenta Republiki z wyjątkiem takich jak poddanie referendum jakiejś ważnej ustawy (art.11), rozwiązanie Zgromadzenia Narodowego (art. 12), mianowanie przewodniczącego Rady Konstytucyjnej (art. 56) podlegają kontrasygnacie premiera i w określonych przypadkach, właściwych ministrów.
Francja obecnie jest w trakcie wyborów prezydenckich. Do drugiej tury przeszli Nicolas Sarkozy i François Hollande, który w pierwszej turze zdobył przewagę nad Sarkozym. Druga tura odbędzie się 16 maja.
umkc