14stosunek_prawny.docx

STOSUNEK PRAWNY

Stosunek prawny – stosunek społeczny uregulowany przez normy prawne. Może przybrać formę stosunku faktycznego (np. zawarcie umowy, mandat) jaki i stosunku normatywnego(tetycznego) nieuświadamianego przez strony. Mogą mięć charakter dwustronny (małżeństwo) lub wielostronny (spółka składająca się z kilku partnerów)
Elementy stosunku prawnego:
    ^fakty prawne
    ^podmioty stosunku prawnego
    ^ przedmiot stosunku prawnego
    ^treść stosunku prawnego
*Stosunek cywilno-prawny – stosunek prawny regulowany normami prawa cywilnego. Stosunki cywilnoprawne istnieją tylko między podmiotami prawa cywilnego. Opiera się na zasadzie równorzędności podmiotów

Podmioty stosunku prawnego – podmiotami mogą być jednostki, grupy ludzkie i organizacje. To zależy od gałęzi prawa

·         W prawie konstytucyjnym i administracyjnym – obywatele i organy państwa

·         W prawie międzynarodowym publicznym – państwa, organizacje międzynarodowe i w pewnym zakresie osoby fizyczne

·         W prawie procesowym – sąd i strony procesowe (powód, pozwany, oskarżyciel, oskarżony)

·         W prawie cywilnym – osoby fizyczne i osoby prawne

1.       Osoba fizyczna – każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci. Charakteryzujemy ją za pomocą dwóch przymiotów:

a)      Zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Ma charakter nieograniczony i stan bierny. Nabywa się ją z chwilą urodzenia i traci z chwilą śmierci. Zdolność prawną ma także dziecko poczęte – pewne elementy

b)      Zdolność do czynności prawnych – stan aktywny. Zdolność do nabywania praw i obowiązków za pośrednictwem własnych działań. Zależy od wieku oraz ubezwłasnowolnienia osoby fizycznej – może dokonać jej tylko sąd. Można wyróżnić jej 3 rodzaje:

o        Brak zdolności do czynności prawnych – osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz ubezwłasnowolnione całkowicie(choroba psychiczna, niedorozwój, zaburzenia psychiczne, pijaństwo). Czynności prawne dokonane przez te osoby są nieważne, wyjątek: mogą zawierać umowy w drobnych sprawach życia codziennego(zakupy)

o        Ograniczona zdolność do czynności prawnych – osoby od 13 do 18 lat oraz ubezwłasnowolnione częściowo – z tych samych powodów co całkowicie, ale tylko osobę pełnoletnią, ustala się kuratelę. Dokonane przez nich czynności wymagają zgody przedstawiciela ustawowego(rodzica, kuratora)

o        Pełna zdolność do czynności prawnych – osoby, które ukończyły 18 lat i nie są ubezwłasnowolnione

2.       Osoba prawna – jednostka organizacyjna, która posiada zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych w momencie gdy zostaje wpisana do rejestru osób prawnych, a traci, gdy zostaje z niego wypisana. Skarb państwa, jednostki organizacyjne, którym organy nadają osobowość. Wyróżnia się dwa typy:

o        Korporacje(stowarzyszenia, związki zawodowe, partie polityczne) –powstają w wyniku zorganizowania się osób fizycznych zmierzających do osiągnięcia wyznaczonych celów.

o        Zakłady(przedsiębiorstwa, spółki) - powstają w wyniku posiadania określonego majątku.

     *Fundacja – szczególny rodzaj zakładu. Jej powstanie określa fundator w akcie fundacyjnym. Podstawą działania fundacji jest statut określający organizację.

Różnice między korporacjami a zakładami
korporacje do zbiorowości osób fizycznych, która stają się członkami korporacji
zakłady służą zaspokojeniu potrzeb destynatariuszy – osób trzecich
Skład członków:
korporacja – można ich dokładnie obliczyć
zakłady – krąg osób nie jest ściśle określony
substratem zakładu jest majątek
najwyższą władzą korporacji jest walne zgromadzenie członków
osoba prawa nigdy nie działa na zewnątrz jako całość, tylko głównie jako całość

Tryby powstania osób prawnych

·         Tryb erekcyjny – osoba prawna powstaje i otrzymuje osobowość prawną na mocy ustawy, aktu erekcyjnego, np. Skarb Państwa

·         Tryb koncesyjny – osobowość prawna jest uzyskiwana na podstawie decyzji właściwego organu państwowego, np. sąd

·         Tryb rejestracyjny – osobowość prawna jest uzyskiwana po wpisaniu do  rejestru osób prawnych, który prowadzi organ państwowy – sąd re, np. sąd

Tryb likwidacji osób prawnych polega na:

·         Decyzji kompetentnego organu decyzji prawnej, np. walnego zgromadzenia członków stowarzyszenia

·         Ogłoszeniu upadłości, np. spółki

·         Decyzji kompetentnego organu państwa, która nie zezwala na dalszą działalność osoby prawnej

·         Upływu czasu tylko osób prawnych powołanych na czas potrzebny do realizacji wyznaczonego celu

Przedmioty stosunku prawnego
Mogą nim być:

·         Rzeczy – ruchomości oraz nieruchomości (grunty, budynki i części budynków). W nieruchomościach wymogiem ważności czynności prawnych przenoszących własność lub zobowiązujących do przenoszenia własności jest forma aktu notarialnego

·         Inne przedmioty materialne – ciecze, gazy, kopaliny

·         Przedmioty niematerialne – dobra osobiste, np. godność człowieka, dobra intelektualne

·         Zachowania – ludzkie działania oraz zaniechania. Są materialnym substratem wielu stosunków pranych, np. umowa zlecenia

Treść stosunku prawnego – uprawnienia i obowiązki tego stosunku.

v      Uprawnienia

Ø      Proste

Ø      Złożone
 

Ø      Pozytywne

Ø      Negatywne

Ø      Zezwolenia – uprawniony nie może się domagać od innych osób, by zachowały się w określony sposób
 

Ø      In personam

Ø      In rem

Ø      In rem publicam
 

Ø      Roszczenia

Ø      Wolności

Ø      Kompetencje

Ø      Immunitety – wyłączają spod władztwa organu

§         Poselski – poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody sejmu czy senatu

§         Sędziowski – uzależnia odpowiedzialność karną, cywilną i administracyjną sędziego od zgody właściwego sądu dyscyplinarnego

§         Dyplomatyczny – wyłącza odpowiedzialność karną, z pewnymi wyjątkami też cywilną i administracyjną przedstawiciela dyplomatycznego na terenie państwa przyjmującego

Ø      Szczególnymi uprawnieniami są prawa i wolności człowieka i obywatela (IV generacje praw)

v      Obowiązki

Ø      Pozytywne

Ø      Negatywne
 

Ø      Doskonałe – sprzężone z sankcjami, np. zakaz zabójstwa

Ø      Niedoskonałe – nie są sprzężone z sankcjami, np. prawa socjalne. Obowiązki w interesie tej osoby, którą wiążą – ciężary, np. ciężar dowodu

Różnica pomiędzy stosunkiem cywilno-prawnym, administracyjno-prawnym i karno-procesowym ^Stosunki cywilnoprawne – cechy:

v     Strony są równorzędne

v     Nawiązanie stosunków jest bardzo często dobrowolne

v     Przedmiot i treść stosunków (z wyjątkiem tych, do których odnoszą się normy bezwzględnie obowiązujące) są swobodnie określane przez strony

v     Sankcje – nieważności i egzekucyjna

^Stosunki prawno-administracyjne – cechy:

v     Strony nie są równorzędne – państwo reprezentowane przez któryś ze swych organów zajmuje pozycję władczą

v     Zawiązanie stosunku prawnego – dobrowolne dla jednej lub obu stron lub wynikające z jednostronnej decyzji organu lub z mocy prawa

v     Przedmiot i treść określane są przez normy bezwzględnie obowiązujące

v     Sankcje – egzekucyjna, rzadziej nieważności

^Stosunki prawno-karne – cechy:

v     Nawiązywane są w wyniku popełnienia przez indywidualnego sprawcę czynu zabronionego

v     Stroną stosunku jest sprawca i państwo za pośrednictwem kompetentnych organów, w mniejszym stopniu pokrzywdzony

v     Położenie prawne stron wyznaczają normy bezwzględnie obowiązujące

v     Sankcje – karne, posiłkowo egzekucyjne

1