Prawo karne roz. II

Ogólne pojęcie przestępstwa

Przestępstwo – tylko czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jak zbrodnia albo występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

Podmiot przestępstwa – tylko osoba fizyczna (wyjątek – ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary)
Zachowanie – by uznać je za czyn musi być zachowaniem zewnętrznym zależnym od woli człowieka i sterowane przez jego wolę. ( nie jest czynem zachowanie człowieka pod wpływem przymusu bezwzględnego – vis absoluta – któremu nie mógł się oprzeć np. niezamknięcie przejazdu kolejowego bo koleś był związany i nie mógł się ruszać.
Przymus względny – vis compulsiva – psychiczny lub fizyczny, wywieranie nacisku na wolę człowieka, nie wykluczający kierowania przez tę wolę jego zachowaniem się. (wtedy stosuje się stan wyższej konieczności)

Ustawowe znamiona przestępstwa – opis składający się z elementów, których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone by można przypisać mu popełnienie określonego typu przestępstwa.

·         Znamiona opisowe – stwierdzenie ich nie wymaga stosowania ocen a ich zakrez znaczeniowy jest wyraźny

·         Znamiona ocenne – wymagają przy ustaleniu ich występowania w czynie posługiwania się różnego rodzaju ocenami (istotne zeszpecenie, poniża) Zakres zakazu ustanowionego przez przepis jest mniej wyraźny

Bezprawność czynu – jakiś czyn może wypełniać znamiona określonego typu przestępstwa, ale nie przesądza to o tym, że mamy do czynienia z przestępstwem. Czasami inne przepisy p.k. lub innej dziedziny prawa zezwalają w pewnym zakresie na zachowanie wypełniające znamiona przestępstwa np. koleś zatrzymuje włamywacza obezwładnia go i przetrzymuje wbrew jego woli do przyjazdu policji. Przestępstwo nieumyślne – wyłącza prawny charakter działania we wskazany wyżej rozumieniu, są to przestępstwa z nieostrożności

Wina – zachodzi wtedy, gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego./Suma przesłanek które muszą być spełnione by sprawca mógł ponieść odp karną.
Przesłanką winy jest strona podmiotowa przestępstwa  (zamiar popełnienia przestępstwa albo lekkomyślność lub niedbalstwo – formy winy). Osoba musi być zdolna do ponoszenia winy. Okoliczności wyłączające winę – niepoczytalność sprawcy, błąd, działanie na rozkaz, stan wyższej konieczności.
              Psychologiczna teoria winy – utożsamia winę ze stroną podmiotową przestępstwa (określony                  w  ustawie stosunek psychologiczny sprawcy do czynu zabronionego)
              Normatywna teoria winy – osobista zarzucalność popełnionego czynu

Społeczna szkodliwość – konkretne czyny odpowiadające tym opisom ustawowym powodują naruszenie lub zagrożenie określonego dobra prawnego, jest to element materialnej definicji przestępstwa. Definicja formalna – ogranicza się do wskazania że chodzi o czyn zabroniony przez ustawę karną.

Klasyfikacja przestępstw

Waga przestępstwa

·         Zbrodnia – czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od 3 lat albo karą surowszą (dolna granica zagrożenia ustawowego) np. zabójstwo umyślne

·         Występek – czyny zagrożone karą przekraczającą jeden miesiąc pozbawienia wolności, jeden miesiąc ograniczenia wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych.

·         Wyryczenia – jeśli nie przekraczają tych granic wymienionych powyżej.

Forma winy – umyślne i nieumyślne. Zbrodnia tylko umyślnie, występek może być pop. również nieumyślnie. Nieumyślność występku musi być wyraźnie ustanowiona w ustawie przez użycie słowa „nieumyślnie”

Forma czynu

·         Popełnione tylko z działania – zgwałcenie

·         Pop tylko przez zaniechanie – niezawiadomienie o przestępstwie

·         Pop przez działanie lub przez zaniechanie – np. fałszywe zeznania (sprawca zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę)

Znamię skutku – podział opiera się na kryterium występowania wśród znamion danego typu przestępstwa znamienia skutku

·         Przestępstwa formalne (bezskutkowe) – jeśli przestępstwo polega na określonym zachowaniu się np. nieudzielenie pomocy

·         Przestępstwa materialne (skutkowe) – mamy do czynienia gdy określony skutek należy do znamion przestępstwa

·         Skutek – zmiana w świecie zewnętrznym, która może mieć różny charakter i która da się oddzielić od samego zachowania np. uszkodzenie rzeczy

Typy przestępstw

·         Typ podstawowy – baza wyjściowa dla innych typów np. umyślne zabójstwo

·         Typ uprzywilejowany – gdy jest zagrożony karą łagodniejszą np. typ podstawowy + znamiona dodatkowe (zabicie pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami)

·         Typ kwalifikowany – zagrożenie kara jest surowsze – pozbawienie wolności ze szczególnym okrucieństwem

Tryb ścigania

·         Z oskarżenia publicznego – ich ściganiem zajmuje się oskarżyciel publiczny (prokurator) działający w imieniu państwa

·         Z oskarżenia prywatnego – ściganie tych przest jest prywatną sprawą pokrzywdzonego.  Np. znieważenie

·         Przestępstwa wnioskowe - Niektóre publicznoskargowe mogą być dopiero  po złożeniu wniosku  o ściganie przez pokrzywdzonego  np. zgwałcenie

Struktura przestępstwa

Podmiot przestępstwa – może być tylko osoba fizyczna, która ukończyła w chwili pop czynu 17 lat. (wobec nieletnich nie stos się odp karnej tylko środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. 2 wyjątki od 17 lat:

·         Nieletni po ukończeniu 15 lat ze względu na rodzaj pop czynu oraz właściwości sprawcy i okoliczności sprawy  (zamach na życie prezydenta RP, zabójstwo umyślne, morderstwo, rozbój) dodatkowa przesłanka – nieskuteczność stosowanych środków wychowawczych. Kara wobec takiego nieletniego – 2/3ustawowego górnego zagrożenia za dane przestępstwo. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

·         Potraktowanie dorosłego sprawcy w wieku od 17 do 18 lat jako nieletniego – tylko do sprawcy występku wobec którego można zastosować środki poprawcze lub wychowawcze

·         Decydujący jest wiek sprawcy w chwili popełnienia czynu

v      Nieletni – os do lat 18 wobec których stosuje się środki wychowawcze. Os między 13 a 17 rokiem życia wobec których toczy się postępowanie karne wypełniające znamiona niektórych przestępstw lub wykroczeń.  Wobec nich stosuje się :

Ø      Środki wychowawcze : upomnienie, zobowiązanie do określonego postępowania, nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna, nadzór kuratora, umieszczenie w rodzinie zastępczej

Ø      Środek leczniczo-wychowawczy – umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym (w przypadku stwierdzenia niedorozwoju umysłowego itp.)

Ø      Umieszczenie w zakładzie poprawczym – w razie pop przez nieletniego m 13 a 17 rokiem życia jeśli występuje wysoki stopień jego demoralizacji ora występuje nieskuteczność innych środków

v      Młodociany – to taki który nie ukończył 21 lat  chwili czynu ani 24 lat w chwili orzekania w I instancji. Szczególna kat sprawcy dorosłego, kara z naciskiem na cele wychowawcze, szersze możliwości zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary.

ü      Przestępstwa powszechne – podmiotem może być każda osoba odpowiadająca ogólnym cechom podmiotu przestępstwa (os fizyczna która osiągnęła określony wiek)

ü      Przestępstwa indywidualne – te w których opisie znamię podmiotu określone jest przez użycie pewnej dodatkowej cechy (żołnierz) sprawcami tych przest mogą być tylko os posiadające tą cechę.

o        Przestępstwa indywidualne właściwe – szczególna cecha podmiotu decyduje o byciu przestępstwa np. odmowa wykonania rozkazu

o        Przestępstwa indywidualne niewłaściwe – szczególna cecha podmiotu decyduje o stworzeniu jego typu kwalifikowanego lub uprzywilejowanego np. przestępstwo dzieciobójstwa może dopuścić się tylko matka

Strona przedmiotowa przestępstwa

1. Czyn (zachowanie się) podmiotu – każde przestępstwo musi być czynem, podane za pomocą znamienia czasownikowego (zabija)
2. Skutek czynu  - znamię skutku występuje tylko przy przestępstwach materialnych
3. Czas i miejsce czynu
4. Sytuację w jakiej czyn popełniono -
5. Sposób popełnienia i przedmiot wykonania czynu. Przedmiot wykonawczy – przedmiot materialny na którym dokonuje się przestępstwa

Forma czynu :

·         Przestępstwa trwałe – utrzymywanie pewnego stanu rzeczy np. pozbawienie człowieka wolności. Czas pop tych przest rozciąga się na okres od zapoczątkowania takiego stanu do jego zakończenia.  Nie kończą się przez jednorazowe zachowanie sprawcy. Ma to znaczenie dla przedawnienia ścigania i wyrokowania.

·         Przestępstwa wieloosobowe – czyn jako branie udziału w pewnym wspólnym działaniu

·         Przestępstwa wieloczynowe  - polegające na pewnego rodzaju działalności na którą składają się poszczególne czyny. Cała działalność sprawcy nie jest dzielona na fragmenty tylko z mocy ustawy jest tratowana jako jeden czyn.

·         Przestępstwa z zaniechania – polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był on zobowiązany (formalne przest z zaniechania, ich źródłem jest sama ustawa karna) lub na spowodowaniu określonego skutku przez nie podjęcie takiego działania (materialne przez z zaniechania). Kryterium takich przest opiera się na szczególnej cesze podmiotu(bycie zobowiązanym do określonego zachowania)
Materialne przest z zaniechania – podlega tylko ten na kim ciążył prawny obowiązek zapobiegnięciu skutkowi , źródłem może być ustawa i umowa lub przyjęcie określonej funkcji.

Skutek czynu, związek przyczynowy :

·         Teoria ekwiwalencji (równowartości warunków) – przyczyna każdego skutku jest pewna suma w-ków koniecznych do jego nastąpienia, wszystkie warunki są równej wartości. To czy warunek jest konieczny sprawdza się przy pomocy hipotetycznego usuwania tego warunku.

·         Teoria adekwatnego związku przyczynowego – nie wystarcza że czyjeś zachowanie się jest koniecznym warunkiem nastąpienia skutku, wymaga się jeszcze by określony skutek był normalnym, typowym następstwem takiego zachowania się

·         Teoria relewancji – nie każde spowodowanie skutku, nie każdy związek przyczynowy jest istotny dla odpowiedzialności karnej

Strona podmiotowa przestępstwa

Obejmuje zjawiska psychiczne które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej, czyli zewnętrznemu zachowaniu się które ...