694_33f9e9d0c478e9427a6c3d188a69f249.pdf

(1823 KB) Pobierz

RODZIMA WI

ARA

Stosunkowo często pojawia się pytanie (także w Gniazdo nr 2(7)/2009) o możliwość porozumienia i współdziałania

pomiędzy poszczególnymi istniejącymi związkami i grupami rodzimowierczymi (czy też ich reprezentantami i przedsta-

wicielami). Tym razem postanowiliśmy powstrzymać się jednak od wysuwania osobistych rozważań na ten temat, a

skupić raczej na obiektywnym przedstawieniu faktów, zestawiając ze sobą najistotniejsze treści (głównie dostępnych na

stronach internetowych poszczególnych związków*), wyciągniecie wniosków pozostawiając samemu czytelnikowi.

Każdy w prosty sposób może teraz sam porównać założenia i główne reguły tychże związków i odpowiedzieć sobie na

pytanie, które z nich najpełniej pokrywają się z jego własnymi poglądami, porównać różnice (i ocenić czy są one rzeczy-

wiście aż tak wielkie, by uniemożliwiać ewentualną współpracę) i podobieństwa (których być może jest więcej, niż się

niektórym początkowo wydawało).

Krótkie porównanie podstawowych założeń

trzech formalnych, zarejestrowanych i czynnie działających,

rodzimowierczych związków wyznaniowych.

Rodzima Wiara, Słowiańska Wiara,

Rodzimy Kościół Polski

Piast Kulin, Ratomir Wilkowski

Związek

Rodzima Wiara

Zachodniosłowiański

Związek Wyznaniowy

Słowiańska Wiara

Rodzimy Kościół Polski

Zarejestrowany pod numerem

108

1996

r. pod nazwą Zrzeszenie Wiary

Rodzimej. W 2000 r. nazwę związku

zmieniono na Rodzima Wiara.

Związek odwołuje się do tradycji

przedwojennej Zadrugi[1.1].

Siedzibą wyznania jest Wrocław.

[1.2]

Związek wpisany do Rejestru kościo-

łów i innych związków wyznanio-

wych pod numerem

172

dnia 9

października

2009

roku. Siedzibą

związku jest Opole.[ 2.1]

Wpisany do rejestru kościołów i

związków wyznaniowych MSWiA w

dniu 24 marca

1995

r. pod numerem

95.

Związek jest spadkobiercą i kontynu-

atorem Lechickiego Stowarzyszenia

Czcicieli Świętowida, Władysława

Kołodzieja.

Siedzibą wyznania jest Warszawa.

[3.1]

Założenia dotyczące śmierci. Wierzenia odnośnie duszy i zaświatów

Odrzucana jest koncepcja nieśmier-

telności duszy - ze śmiercią wszyst-

ko się kończy[1.3].

Nieśmiertelność osiągamy przez

potomstwo i twórcze działanie, które

daje największą radość życia. Twór-

czość w narodzie i dla narodu uzna-

jemy za najbardziej podniosłą.[1.4]

Wierzymy, że Bogowie nadają sens

naszemu istnieniu, wierzymy, że

ochronią od zapomnienia czyny

naszych przodków, nas, naszych

dzieci i wnuków. To co najwarto-

ściowsze przekazane będzie dalej w

wiecznym cyklu odradzającego się

życia.

Elementów duchowych w człowieku

jest więcej niż tylko jeden (a ich losy

pośmiertne są różne).

Jeden z tych pierwiastków jako iskra

boża

stanowi

reinkarnowany

element życia, który po śmierci

(poprzez

Wyraj Niebianski

lub też

Drzewo Przodków)

powraca na ten

RODZIMA WI

ARA

Rodzima Wiara

Słowiańska Wiara

Uznajemy, że śmierć człowieka

stanowi koniec pewnego etapu. Jest

warunkiem przejścia w nowszą,

coraz to inną postać bytu. Zrzuce-

niem starej, wyczerpanej już formy.

Nagrodą dla szlachetnych i wytrwa-

łych jest wstępowanie w nieustannie

wyższe poziomy istnienia, bardziej

świadome, bardziej doniosłe, bliższe

Bogom.

Pokładamy wiarę w duszę, pierwia-

stek boski w człowieku.[2.2]

Zasady przynależności i członkostwa

Rodzimy Kościół Polski

świat by się odrodzić. Drugi przenika

na inną płaszczyznę bytowania lub

też (jako cień mogący stanowić

zagrożenie dla żywych) odsyłany

jest lub też odchodzi jak najwcze-

śniej do Nawii, by zjednoczyć się z

przodkami.[3.2]

Nieśmiertelność nie polega na prze-

dłużeniu naszego obecnego życia

poza grób. Nieśmiertelność można

osiągnąć fizycznie przez potomstwo,

przenosząc na nie odziedziczone

geny, a duchowo - starając się możli-

wie jak najwięcej wnieść do rozwoju

zbiorowej osobowości Narodu, aby

stać się twórcą.[1.5]

Według związku do rodzimej

słowiańskiej wiary należą osoby

które:

- genetycznie należą do ludów

słowiańskich

- szanują tradycyjne słowiańskie

obyczaje

- uznają rodzimowierczy światopo-

gląd

- sławią odwiecznych Słowiańskich

Bogów

Do rodzimej słowiańskiej wiary nie

należą osoby które:

- genetycznie nie są Słowianami

- odrzucają wielobóstwo

- wyznają obce religie, zarówno

monoteistyczne jak i politeistyczne

- czczą zmyślonych bogów

- wymyślają albo dokonują obrzędy

nie mające żadnego związku z trady-

cją narodową

- przedstawiają siebie jako wyrazi-

cieli jakichś proroków lub własnych

nauk [1.6]

W chwili obecnej związek formalnie

skupia

obywateli

narodowości

polskiej (z czasem planuje rozsze-

rzenie członkostwa na sąsiadujące z

Polską kraje słowiańskie). Formalnie

do związku, przystąpić może każdy

obywatel RP (jako, że poczucie przy-

należności do grupy etnicznej czy

rasowej - w opinii przedstawiciela

związku - jest rzeczą całkowicie

subiektywną i nie poddającą się

regulacjom prawnym), przy czym

Słowiańska Wiara,

jak sama nazwa

wskazuje, skupia wokół siebie

przede wszystkim ludność pocho-

dzenia słowiańskiego). Innymi słowy

ZZW

Słowiańska Wiara

skierowany

jest zasadniczo do Słowian, jako że

jest to „wiara rodzima, etniczna, a nie

kosmopolityczna”.[2.3]

Związek nie jest zasadniczo adreso-

wany do osób o innej niż heterosek-

sualna orientacja.[2.4] Za bezcelowe

uznaje również wstępowanie do

związku osób, które wyznaje inną niż

słowiańska religię (a tym samym

kierują się dodatkowo również

innymi zasadami i poglądami niż

przyjęte za właściwe przez ZZW

SW).[2.5] (jednocześnie przyjmują

przy tym, że „nasza

religia nie zosta-

ła nam objawiona, nie posiadamy

"instrukcji obsługi świata", nie uzur-

pujemy sobie prawa do "monopolu

na wiedzę"”[2.6]).

Do związku mogą przystąpić jedynie

osoby

pełnoletnie[2.7].

Osoba

zainteresowana wstąpieniem do

związku zobowiązana jest do odby-

cia trwającego co najmniej rok stażu

kandydackiego. W okresie tym

Kandydat na członka bierze aktywny

udział w działaniach podejmowa-

Po mimo tego, że z nazwy Rodzime-

go Kościoła Polskiego wyraźnie

wynika do kogo jest skierowany,

związek ten pozostaje Kościołem

otwartym, nie uzurpującym sobie

prawa wyłączności (zarówno w spra-

wach osobistej wiary jak i przynależ-

ności kościelno-organizacyjnej).***

Jednocześnie przyjmuje on, iż Pola-

kiem jest ten kto za Polaka się

uważa - kto rodzimą kulturę i wiarę

uważa za swoją (jego członkiem

zostać może każdy bez względu na

to, jakiej narodowości przodków ma

w swoim drzewie genealogicznym,

jako że naród to przede wszystkim

wspólny język i kultura).

Formalnym warunkiem przystąpienia

do Rodzimego Kościoła Polskiego

jest złożenie (przez osobę pełnolet-

nią) stosownej deklaracji przystąpie-

nia, będącej równocześnie swego

rodzaju wyznaniem wiary. Samo

życie (praktyka) weryfikuje natomiast

czy dana osoba jest rodzimowiercą

w rzeczywistości (czemu sprzyjać

może np. statut i stosowne regulami-

ny zstępujące związku szczegółowo

regulujące jego charakter).[3.3]

O ile deklaracje zasadniczo może

złożyć każdy, to już nie każdy (co

naprawdę istotne) może zostać

powołany do pełnienia kluczowych

funkcji w ramach danego związku

(osoba taka musi wpierw spełnić

szereg określonych kryteriów, jak np.

aktywny staż w ramach struktury

danego związku).[3.4]

*** Stanowisko to związek opiera

m.in. na tym, że

Rodzimowierstwo

słowiańskie

jako religia naturalna

RODZIMA WI

ARA

Rodzima Wiara

Słowiańska Wiara

nych przez Związek oraz zaświad-

cza o swojej nienagannej postawie

moralnej. Kandydat na członka

formalnie należy do Związku[2.8], w

przeciwieństwie do osoby posiadają-

cej jedynie status tzw. Wiernego (od

którego wymagane jest tylko złoże-

nie ustnej lub pisemnej prośby o

nadaniem tegoż statusu do Starsze-

go Gniazda, który tę prośbę następ-

nie rozpatruje).

** Za największe zagrożenie neopo-

gaństwa / rodzimowierstwa uznają

dogmatyzm, tak typowy (wg nich) dla

tzw. religii założonych (objawionych).

[2.9]

Formalnie nie wymagają dokonania

aktu apostazji.

Formalnie nie wymagają dokonania

aktu apostazji. [2.10]

Formalnie nie wymagają dokonania

aktu apostazji.

Rodzimy Kościół Polski

(w przeciwieństwie do tzw. religii

założonych,

tzw.

objawionych),

zasadniczo nie zalicza się do syste-

mów dogmatycznych.

Podejście do istoty Bóstw, otaczającego nas świata i natury

Panteizm

nacechowany

polite-

izmem. System kosmocentryczny.

Lechici czczą Bogów jak wszyscy

Aryowie, czcząc Słońce i cały

Wszech-Świat, Matkę-Ziemię naszą

rodzicielkę i całą Przyrodę.[ 1.7]

Wiecznie rozwija się wszechogarnia-

jący

człowieka

jednorodny

Bogo-Świat.[1.8]

Rodzima Wiara opierając się na

dziedzictwie naszych przodków

Prapolaków Słowian, doświadczeniu

pokoleń, rozsądku, rozumie i nauce,

przyznaje, że ten nieskończony,

nieograniczony czymkolwiek Świat,

w którym żyjemy, który stopniowo

poznajemy, to nasza jedyna Rzeczy-

wistość ujęta w prawa Przyrody -

świat Bogów i Ludzi.

Umiłowanie i cześć boskiej Przyrody

wyraża i opiewa niepowtarzalnie

pięknie i nieporównywalnie wzniośle

Rgweeda (Rgveda)

Rozwój wiedzy pogłębia i poszerza

obraz wiecznego, nieograniczonego,

hierarchicznie zbudowanego i stale

rozwijającego się

Bogo-Świata.

[1.9]

Świat rozwija się stale. Wraz z nim

rozwijają się Bogowie będący różny-

mi przejawami Tego Najwyższego -

Prasiły, Jedni. To Najpotężniejsze -

Boska Moc pragnie doskonalić się,

prze ku doskonałości.

Politeizm

nacechowany

pante-

izmem. System kosmocentryczny.

[2.11]

Słowiańscy Bogowie są źródłem

życia, mocy i szczęścia.

Słowiańscy Bogowie, czczeni od

tysiącleci są dla nas najpiękniejszym

i najbliższym sercu wyobrażeniem

Boskiej Mocy.

Bogowie stanowią

zhierarchizowany, wielopostaciowy,

wzajemnie uzupełniający się ład.

Porządek wyłoniony z chaosu.

Wiedza człowieka nie osiągnęła

poziomu pozwalającego arbitralnie

wyrokować o istocie wszechświata,

wiemy jednak o jego nieustającym

wzroście. Możemy włączyć się w ten

rozwój. Ciągły rozrost wypełnia

treścią nasze życia i daje wiarę w

przetrwanie naszych czynów. [2.12]

W ramach związku występują zarów-

no zwolennicy poglądu, że bóstwa

są realnie istniejącymi bytami osobo-

wymi, których przejawem w naszym

świecie są siły natury, jak również

przedstawiciele opinii, że bóstwa

stanowią poszczególne aspekty

natury będąc raczej ich personifika-

cją. Związek stanowić ma bowiem

swego rodzaju

forum wolnej myśli,

ramach którego nic więcej poza

(częściowo w niniejszym opracowa-

niu

przytaczanym)

Wyznaniem

Słowiańskiej Wiary

nie jest wiernym

narzucane. [2.13]

System kosmocentryczny.

Henoteizm (forma politeizmu, zakła-

dająca pewną hierarchię bóstw)

nacechowany panteizmem (czy

nawet panenteizmem), opierający

się na przekonaniu, że o losie świata

decyduje siła kosmiczna zwana

Bogiem Najwyższym

(przez wielu

rodzimowierców z RKP utożsamia-

nym z Metawszechświatem), które-

go poszczególnymi przejawami

(kolejnymi wcieleniami) są inni,

pomniejsi bogowie. [3.5]

W przypadkach utożsamiających

Metawszechświat**** z

Bogiem

Najwyższym

jest on zazwyczaj

Bogiem bezosobowym lub nie podle-

gającym w pełni ludzkiemu pozna-

niu, reprezentowanym przez szereg

Bóstw stanowiących poszczególne

aspekty natury lub poprzez te aspek-

ty natury przejawiający swe istnie-

nie.[3.6]

Choć oficjalnie w RKP boga najwyż-

szego określa się mianem Świętowit,

o tyle w powszechnym użyciu równie

popularne są pozostałe imiona ze

szczytu rodzimowierczego panteonu

słowiańskich bogów (jak np. Perun

czy Swaróg); członkowie RKP przyj-

mują bowiem, iż

Bóg Najwyższy

niezależnie od imienia pod jakim

będzie czczony zawsze pozostanie

Bogiem Najwyższym,

a jego rzeczy-

wiste, prawdziwe imię (o ile takowe

w ogóle posiada) zawsze pozostanie

poza ograniczoną ludzką percepcją.

RODZIMA WI

ARA

Rodzima Wiara

Słowiańska Wiara

Rodzimy Kościół Polski

Członkowie tego związku wierzą, iż

w takiej postaci (jako wieczny,

nieskończony i nieograniczony abso-

lut – w sobie zawierający wszelkie

racje swego bytu)

Bóg Najwyższy

nie może być opisywany powszech-

nie używanymi pojęciami dobra i zła

czy też innymi ludzkimi subiektywny-

mi (relatywnymi) kryteriami. Jedno-

cześnie przyjmują jednak, że tym

kryteriom (choć w różnej skali)

podlegają pozostali, pomniejsi bogo-

wie i boginie, znajdujący się bliżej

poszczególnych sfer ludzkiej egzy-

stencji. Pozostali bogowie i boginie

(będący uproszczonymi przejawami

Boga Najwyższego)

sprawują pieczę

nad konkretnymi aspektami związa-

nymi z naturą (z którymi często są

wręcz utożsamiani).[ 3.7][3.8]

---

**** Metawszechświat pojmowany

jest jako nieskończony , nieograni-

czony i wieczny, zawierający w sobie

wszystko inne (w tym wszystkie

możliwe, potencjalne - niezależnie

od rozważanych czasoprzestrzeni

lub wymiarów, w których się znajdują

- wszechświaty; w tym także tak

zwane wszechświaty równoległe;

zbiór wszelkich możliwych wszech-

światów). Jest rozumiany jako

zawierający w sobie wszystko co

znane i nieznane człowiekowi. Jest

jedynym, samowystarczalnym i

samoistnym bytem absolutnym. Nic

nie istnieje poza Metawszechświa-

tem i nic nie można wyjść poza jego

obszar oddziaływania.[3.9]

Pankosmiczna Prasiła, wedyjskie To

Jedno przenika wszystko. Ona jest

obecna w każdej zmianie w Kosmo-

sie. To ta Wszech-Moc sprawia, że

Świat podlega ciągłej, cyklicznej

przemianie, że rozwija się stale i bez

ograniczeń. Ta Boska Siła to Pankre-

ator - Wszechtwórca.

Wysoko cenimy znaczenie mitów i

mitologii jako poetyckiego przedsta-

wienia i wyobrażenia naszych

Bogów uosabiających przepotężne

siły Przyrody, tożsamych z Nimi.

[1.10]

Bogowie są upostaciowanymi siłami

Przyrody, oglądem Tego Jednego -

Boskiej Prasiły tworzącej, przenika-

jącej i uduchowiającej wszystek

Świat. Każdy z Nich jest częścią,

ułamkiem Bożycy, odzwierciadlając

jedną

wielu

stron

potęgi

Wszech-Boskości. Bez Bogów nie

byłoby Świata, a bez Świata

Bogów.[1.11]

Nasza polska prawiara zawiera w

sobie [...] dwie warstwy religijności.

[...] Starsza warstwa prawiary odzna-

czała się czcią oddawaną Boginiom i

Bogom związanym z ziemią i wodą.

[...] Młodsza warstwa jest zbudowa-

na trójpoziomowo zgodnie z aryjskim

wyobrażeniem Świata zbudowanego

z Ziemi, Przestworzy i Nieba.

Najwyższe miejsce w hierarchii

zajmują Bogowie, lub wieloimienny

Bóg Nieba władający Ogniem.

Następni są Bogowie Przestworzy

przenoszący Ogień ludziom. Bogo-

wie Ziemi i Wód dopełniają panteon.

[1.12]

Zasady etyczne

Lechickie zasady etyczne opierają

się na boskich prawach Przyrody.

Najwyższymi wartościami są wiedza

i siła, rozum i zdrowie, prawość i

tężyzna, odpowiedzialność i żywot-

ność, godność i rzetelność, wytrwa-

łość i odwaga, wierność i mocna

wola, duma i sprawiedliwość. Poko-

nujemy w nas nieuctwo i słabość,

głupotę i chorobę, potępiamy chwiej-

ność i tchórzostwo, zdradę i uzależ-

nienie, fałszywość i warcholstwo,

zwalczamy bojaźń i niemoc, pokorę i

bierność. Dążymy do WIELKOŚCI,

MOCY,

PIĘKNA,

PRAWDY

Wyznajemy surowe zasady etyczne.

Słowianowierca żyje godnie, uczci-

wie i szlachetnie. Piętnuje lenistwo,

tchórzostwo,

lekkomyślność

obłudę. Za najbardziej nikczemną

uznaje zdradę.

Jesteśmy wrogami małości, nade

wszystko potępiamy brak woli

wyzbycia się jej. Krzewimy to, co w

nas najlepsze. Ponosimy odpowie-

dzialność za nasze czyny. Wzrasta-

my i tworzymy, tak jest nam przezna-

czone.

Rodzimy Kościół Polski uznaje

człowieka za część przyrody (jeden z

tworów mocy kosmosu), a jednocze-

śnie za część społeczeństwa. Tym

samym wymaga od niego respekto-

wania Praw Przyrody i Praw Ładu

Społecznego (przestrzegania nieja-

ko uniwersalnych zasad współżycia

społecznego, wspólnych na prze-

strzeni wieków dla większości

znanych kultur). Zabrania zabójstw,

gwałtów, rabunku i kradzieży. Naka-

zuje poszanowanie dla związków

międzyludzkich, które organizują

społeczeństwo – od rodziny po

RODZIMA WI

ARA

Rodzima Wiara

I DOBRA.[1.13]

Nasze prapolskie zasady moralne

opierają się na prawie naturalnym,

czyli na prawach Przyrody, wprost

wynikają z nich. System wartości

Rodzimej Wiary ma swe odniesienie

do rzeczywistego życia Narodu i

większych pokrewnych nam wspól-

not narodów Indoeuropy.

Dobro i zło są w powszechnym

odczuciu najważniejszymi, najistot-

niejszymi pojęciami porządkującymi

wyznawane wartości. Dobrym jest

wszystko, co nas wzmacnia i rozwija.

Złem jest wszystko, co rodzi się z

zastoju i ze słabości. W naszej

wierze, jak w innych, rodzimych

wyznaniach ważne miejsce zajmuje

pojęcie dobra narodu. To, co jest

dobrem dla narodu, jest dobrem dla

każdego z nas.[1.14]

Symbolika

Forma swastyki kruszwickiej [1.15],

triskelion[1.16].

Swarzyca, trystyka, koło oraz równo-

ramienny krzyż to symbole słowiano-

wierców, symbole kodujące wiedze o

porządku wszechświata.[2.15]

Rodzimy Kościół Polski posiada trzy

główne symbole religijne. Są nimi

Ręce Boga (motyw graficzny obecny

m.in. na naczyniu odnalezionym w

Białej koło Łodzi) – jako ideogram

oznaczający pojęcie Boga Najwyż-

szego, a równocześnie także

wszechświat i równowagę do której

dąży Natura, Idol Zbruczyński – jako

ikonograficzne wyobrażenie m.in.

wszechświata, a także jako przed-

stawienie głównego panteonu bóstw

słowiańskich, oraz Świętowit z Woli-

na.[3.11]

Słowiańska Wiara

Jesteśmy

obrońcami

swego,

naszych rodzin i naszej wspólnoty.

Bronimy prawa do życia na własnym

terytorium,

bronimy

przestrzeni

naszej cywilizacji. Obowiązek ten

wynika z najoczywistszych praw

natury.[2.14]

Rodzimy Kościół Polski

państwo. Nakazuje bronić przyrody

uznając ją za twór święty.

Jednocześnie przy tym – m.in. uzna-

jąc, że natura nie potrzebuje

żadnych tzw. świętych ksiąg (czy

spisanych w formie dekalogu reguł)

by jej prawa były respektowane, a

także nie chcąc mnożyć zbędnych

bytów ponad miarę oraz uznając, że

nic nie zastąpi człowiekowi samo-

dzielnego myślenia i zdolności

empatii – stara się unikać formuło-

wania tych oczywistych dla większo-

ści zasad w formie niejako gotowych

przepisów na właściwe życie (ogra-

niczając się zazwyczaj do podstawo-

wych stwierdzeń z rodzaju "żyj

godnie i bądź prawym człowiekiem",

czy też "czyń co chcesz, bylebyś

przy tym nie krzywdził innych").[3.10]

Wykorzystanie elementów odtwórstwa historycznego

Związek w trakcie obrzędów lub

świąt akceptuje elementy odtwór-

stwa historycznego (np. odwzorowa-

nie strojów historycznych / ludowych

przez kapłanów).[1.17]

1.1.http://www.mswia.gov.pl/index.p

hp?dzial=92&id=223

1.2.http://bip.mswia.gov.pl/portal/bip/

119/15644/DOKUMENT.html

1.3.http://www.taraka.pl/?id=rupo_3

0.htm

1.4.http://www.rodzimawiara.org.pl/i

ndex.php?option=com_content&vie

w=article&id=1 p.XII

Związek w trakcie obrzędów lub

świąt akceptuje elementy odtwór-

stwa historycznego (np. odwzorowa-

nie strojów historycznych / ludowych

przez kapłanów jak i uczestników).

[2.16]

2.1.http://bip.mswia.gov.pl/portal/bip/

119/15644/DOKUMENT.html

2.2.http://www.slowianskawiara.hek

ko.pl/index.php?option=com_conten

t&task=view&id=55&Itemid=38

2.3.Wypowiedź

reprezentanta ZZW

Słowiańska Wiara

2.4.http://www.slowianskawiara.pl/re

lacje/faq.html p.3

2.5.http://www.slowianskawiara.pl/re

lacje/faq.html p.4

Związek w trakcie obrzędów lub

świąt akceptuje elementy odtwór-

stwa historycznego (np. odwzorowa-

nie strojów historycznych / ludowych

przez kapłanów jak i uczestników).

[3.12]

3.1.http://bip.mswia.gov.pl/portal/bip/

119/15644/DOKUMENT.html

3.2.http://www.rkp.w.activ.pl/index.p

hp?option=com_content&task=view

&id=59&Itemid=14

3.3.http://www.rkp.w.activ.pl/index.p

hp?option=com_content&task=view

&id=4&Itemid=11

3.4.Gniazdo

-Rodzima wiara i

kultura, Nr 2(7)/2009

Plik z chomika:

juliss1

Inne pliki z tego folderu:

slowianie_ksiegozbior.pdf (64 KB)
Świrszczyńska Anna - Arkona, gród Świętowita.pdf (4732 KB)
Bogowie_Slowian.pdf (33297 KB)
Życie polskie w dawnych wiekach.pdf (22179 KB)
korabnictwo_slowianskie_we_wczesnym_sredniowieczu(1).pdf (4893 KB)

694_33f9e9d0c478e9427a6c3d188a69f249.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: