ROZDZIAŁ 9
INTELIGENCJA I POMIAR INTELIGENCJI
1. Czym jest pomiar?
Pomiar psychologiczny (psychological assesment) oznacza wykorzystywanie określonych procedur testowania dla dokonania oceny, zachowań i indywidualnych cech ludzi. Często określany jako miara różnic indywidualnych, gdyż większość pomiarów ocenia, na ile dana jednostka jest odmienna lub podobna do innych ludzi pod jakimś względem.
1.1. Historia pomiaru
4 tys. lat temu-> Chiny- > program testowania służb cywilnych- testy ustne
2 tys. lat temu-> dynastia Han-> testy pisemne
Dynastia Ming (1368-1644)-> 3 etapowa procedura selekcyjna
Testowanie inteligencji na Zachodzie- Anglik Francis Galton- Hereditary Genius- 1869- próbował zastosować teorię ewolucji do badania ludzkich zdolności-> jak daleko i dlaczego ludzie różnią się pod tym względem.
Sformułował 4 ważne zasady dotyczące pomiaru inteligencji:
1) Różnice w zakresie inteligencji są mierzalne (kwantyfikowalne) w kategoriach poziomów inteligencji-> możliwe jest przypisanie wartości liczbowych dla odróżnienia poziomów inteligencji.
2) Różnice występujące między ludźmi obrazuje tzw. krzywa dzwonowa- mają charakter rozkładu normalnego (na krańcach geniusze i upośledzeni umysłowo)
3) Inteligencja czy zdolności umysłowe mogą być mierzone za pomocą obiektywnych testów, w których na każde pytanie jest tylko jedna poprawna odp.
4) Stopień, w jakim dwa zestawy wyników testów są ze sobą
powiązane, może być określony dzięki procedurze statystycznej-> korelacji
Sądził, że geniusz podlega dziedziczeniu, wychowanie ma minimalny wpływ na inteligencję. Inteligencja jest przystosowaniem gatunku (w rozumieniu Darwina) i w jakiś sposób ostatecznie z wartością moralną jednostki.
Zainicjował ruch eugeniczny-> gatunek ludzki może zostać udoskonalony dzięki zastosowaniu teorii ewolucji do zachęcania ludzi biologicznie lepszych do rozmnażania się i do zniechęcania ludzi genetycznie gorszych od posiadania potomstwa.
1.2. Podstawowe cechy pomiaru formalnego
Narzędzie pomiaru powinno być rzetelne, trafne i standaryzowane-> gdy tego nie spełnia-> nie ma się pewności, ze jest wiarygodne
1) Rzetelność (reliability) określa, na ile można ufać, ze dane narzędzie pomiaru daje spójne wyniki. (ocena rzetelności-> gdy to co jest mierzone jest niezmienne, np. waga)
Stwierdzenie, czy dany test jest rzetelny
a) obliczenie rzetelności test-retest- miary korelacji pomiędzy wynikami tych samych osób, w tym samym teście, przeprowadzonym w dwóch różnych momentach czasu. Gdy identyczny układ wyników-> 1
b) podawanie alternatywnych równoległych wersji testu, zamiast stosowania dwukrotnie tego samego testu (unikanie np. uczenia się pytań na pamięć)-> rzetelność, gdy porównywalne wyniki
c) wewnętrzna spójność (internal consistency) odpowiedzi w jednym teście-> rzetelność połówkowy
rzetelna musi tez być metoda stosowania narzędzia.
2) Trafność (validity) testu to stopień w jakim mierzy on to, co miał mierzyć.
Trafny test inteligencji mierzy tę właśnie cechę i pozwala przewidywać osiągnięcia w sytuacjach, w których inteligencja jest bardzo ważna.
Rodzaje trafności:
a) Trafność fasadowa- powierzchniowa zawartość testu- poszczególne pozycje testowe wydaja się być bezpośrednio związane z cechami, które interesują badacza-> bezpośrednie pytania. Nie zapewnia dokładnych wyników-> manipulowanie (zakład psychiatryczny =)
b) Trafność kryterialna (criterion validity)= trafność prognostyczna- psychologowie porównują wynik danej osoby z jej wynikiem innym wystandaryzowanym pomiarze, czy kryterium, związanym z tym, co mierzy dany test (np. test przewidujący powodzenie na studiach, musi zostać skorelowany z ocenami)
c) Trafność teoretyczna
Rzetelność musi korelować sama ze sobą; trafność z jakimś czynnikiem zewnętrznym.
Test rzetelny może nie być trafny.
3) Normy i standaryzacja
Normy dostarczają kontekstu dla zinterpretowania różnych wyników testów; odniesienie do innych-> populacji normatywnej.
Aby normy miały sens, każdy musi wykonywać ten sam test w standartowych warunkach. Standaryzacja oznacza zastosowanie jakiegoś narzędzia testującego wobec wszystkich osób w taki sam sposób i w takich samych warunkach.
2. Pomiar inteligencji
Inteligencja- to bardzo ogólna zdolność umysłowa, która obejmuje, między innymi, zdolność rozumowania, planowania, rozwiązywania problemów, abstrakcyjnego myślenia, rozumienia złożonych myśli, szybkiego uczenia się i uczenia na podstawie doświadczenia.
2.1. Początki testowania inteligencji
1905- Alfred Binet (Francja)- aby kwantyfikować osiągnięcia umysłowe opracował zadania dopasowane do wieku i pozycje testowe pozwalające porównać odpowiedzi wielu dzieci. Zadania zróżnicowane, mierzyły bardziej ocenianie i rozumowanie niż pamięć; odpowiedzi obiektywnie poprawne, negatywne.
Wiek umysłowy- niezależny od wieku życia
USA- pocz. XX wieku- napływ imigrantów-> potrzebne testy do szkół
Potem wojna- szybko stwierdzić zdolność przywódcze
Lewis Terman, EdwardThorndike i Robert Yerkes- w ciągu miesiąca opracowali testy na potrzeby wojny.
2.2. Testy inteligencji
Iloraz inteligencji- liczbowa, standaryzowana miara inteligencji. Aktualnie stosowane 2 grupy indywidualnych testów inteligencji
1) Stanfordzka Skala Bineta
Lewis Terman z Uniwersytetu Standforda- przystosował pytania Bineta do badania amerykańskich dzieci. Publikacja 1916
Stworzył podstawy pojęcia ilorazu inteligencji (intelligence quotient, IQ) (termin- William Stern 1914). IQ określony był stosunkiem wieku umysłowego do wieku życia, pomnożonym przez 100: IQ=wiek umysł/wiek życia x100
2) Skale Inteligencji Wechslera
David Wechsler ze szpitala Bellevue w NY postanowił zweryfikować determinanty wyników w skalach werbalnych stosowanych do pomiaru inteligencji u dorosłych
1939 Skala Inteligencji Wechslera-Bellevue, zawierającą podtesty werbalne i niewerbalne, wykonaniowe. Poza ogólnym ilorazem inteligencji, można było oszacować iloraz werbalny i niewerbalny. 1955-> Skala Inteligencji Wechslera dla Dorosłych (Wechsler Adult Intelligence Scale- WAIS) – obecnie WAIS- III.
WAIS-III- 14 podtestów. Od 16 lat.
Podtesty werbalne obejmują słownictwo i rozumienie
Podtesty wykonaniowe- polegają na manipulowaniu przedmiotami i zawierają niewiele lub nie zawierają wcale treści werbalnych
WISC- III Skala Inteligencji Wechslera dla dzieci (6-16 lat)
WPPSI-III Skala Inteligencji Wechslera dla Dzieci w Wieku Przedszkolnym (2,5- 7lat3 miesięcy)
Dzięki nim można śledzić rozwój zdolności
2.3. Interpretacja ilorazu inteligencji
Obecnie- 100- przeciętny
90-110- normalny
Powyżej 120- ponadprzeciętny
Gdy osoby poniżej 18 lat wynik 70-75 lub mniej-> upośledzenie umysłowe (mental retardation) – musi tez wykazywać ograniczenia umiejętności adaptacyjnych radzenia sobie z codziennymi zadaniami.
IQ dostarcza ogólnej inf. na temat tego, jakie ludzie mogą mieć osiągnięcia w różnego rodzaju zadaniach werbalnych i niewerbalnych, w stosunku do norm wiekowych. Duża różnica miedzy IQ a osiągnięciami-> trudności w uczeniu się.
3. Teorie inteligencji
3.1. Psychometryczne teorie inteligencji
Psychometria- dziedzina psychologii specjalizująca się w testowaniu umysłu, w każdym jego aspekcie, w tym osobowości , inteligencji i zdolności
Analiza czynnikowa- procedura statystyczna, która wykrywa mniejszą liczbę wymiarów, wiązek, czy czynników, w większym zbiorze zmiennych niezależnych. Cel: zidentyfikowanie podstawowych wymiarów psychologicznych badanych zjawisk
Charles Spearman- istniej czynnik inteligencji ogólnej g, stanowiący podstawę wszystkich inteligentnych osiągnięć.
Każda dziedzina posiada także powiązane z nią specyficzne umiejętności- czynniki s.
Raymond Cattell- inteligencja ogólna- dwa komponenty: i. skrystalizowana- wiedza nabyta przez jedn. i umiejętność dostępu do niej, i. płynna- zdolność do dostrzegania złożonych relacji oraz do rozwiązywania problemów
Joy Paul Guilford- - model struktury intelektu -> 3 cechy zadań funkcjonalnych: treść (rodzaj inf.), produkt (forma), operacja (rodzaj wykonywanej akt umysłowej)
Treści: wzrokowe, słuchowe, symboliczne, semantyczne, behawioralne
Produkty: jednostki, klasy, relacje, systemy, transformacje, implikacje Operacje: ocenianie, myślenie konwergencyjne, myślenie dywergencyjne, pamięć, poznanie
Każde zadanie- może zostać określone z uwagi na dany rodzaj treści, produktu i operacji, jakie są w nie zaangażowane
3.2. Triarchiczna (trzyczęściowa) teoria inteligencji Sternberga
1) Inteligencja analityczna- dostarcza podst. umiejętności przetwarzania inf., które ludzie stosują wobec licznych znanych zadań życiowych-> definiowany przez komponenty:
(1) Komponenty związane z nabywaniem wiedzy, służące uczeniu się nowych faktów
(2) Komponenty związane z wykonywaniem, służące strategii i technikom rozwiązywania problemów
(3) Komponenty metapoznawcze, służące selekcjonowaniu strategii i monitorowaniu postępów dążeniu do celu
2) Inteligencja twórcza- obejmuje zdolność ludzi do radzenia sobie z dwoma ekstremami: nowymi oraz rutynowymi problemami
3) Inteligencja praktyczna ujawnia się w radzeniu sobie z codziennymi działaniami; przystosowanie się do nowych i odmiennych kontekstów, selekcjonowanie właściwych kontekstów, skuteczne kształtowanie otoczenia tak, by dobrze pasowało do potrzeb. Spryt życiowy.
3.3. Teoria wielorakich inteligencji Gardnera i inteligencja emocjonalna
Howard Gardner- różne rodzaje inteligencji, dotyczące różnych doświadczeń
8 inteligencji: logiczno-matematyczna, językowa, przyrodnicza, muzyczna, przestrzenna, cielesno-kinestetyczna, interpersonalna, intrapersonalna. Społeczeństwo zachodnie promuje 2 pierwsze.
Wymaga obserwowania jednostki i oceniania jej w różnych sytuacjach życiowych.
Inteligencja emocjonalna- 4gł skł:
- umiejętność trafnego i właściwego postrzegania, oceniania i wyrażania emocji
- umiejętność stosowania emocji do ułatwiania myślenia
- umiejętność rozumienia i analizowania emocji oraz efektywnego stosowania wiedzy emocjonalnej
- umiejętność regulowania własnych emocji dla wspierania emocjonalnego i intelektualnego.
4. Polityczne aspekty inteligencji
4.1. Historia porównań grupowych
Henry Goddard (pocz. XX wieku)-> testowanie umysłowe imigrantów i selektywne wykluczanie tych, którzy określeni zostali jako „mający defekt umysłowy”.
1924- akt ograniczenia imigracji-> testy w chwili przyjazdu
Rodzina Kallikak-> gałąź dobra i zła/ dziedziczność determinuje inteligencję, geniusz i wybitność po stronie pozytywnej, zaś po stronie negatywnej: przestępczość, alkoholizm, niemoralne zachowanie seksualne, upośledzenia rozwojowe, a nawet ubóstwo.
4.2. Dziedziczność a iloraz inteligencji
Ilorazy inteligencji w obrębie drzew rodzinnych
Bliźnięta monozygotyczne wykazują wyższe korelacje IQ niż dizygotyczne- wpływ genetyczny
U obu rodzajów bliźniąt- wyższe korelacje, gdy są wychowywane razem- wpływ środowiska.
Oszacowanie odziedziczalności-> ok. 50% wariancji w IQ jest rezultatem czynników genetycznych.
Odziedziczalność wzrasta w ciągu życia „ Jest możliwe, że predyspozycje genetyczne popychają nas ku środowiskom, które wzmacniają nasze tendencje genetyczne, prowadząc tym samym do wzrostu odziedziczalności w toku życia”
Odziedziczalność jest oparta na oszacowaniu wew. określonej grupy. Nie może być używana do interpretowania różnic między grupami
4.3. Środowisko a iloraz inteligencji
IQ ojców i synów są podobne, ale związane są z klasą społeczną (im wyższa tym wyższy)
è Odżywianie, edukacja, dostęp do stymulatorów umysłu
IQ może pozostawać pod wpływem środowiska, ale wzbogacone środowisko musi być utrzymywane przez cały czas (inaczej IQ spada)
4.4. Kultura a trafność testów inteligencji
Claude Steele- osiągnięcia w testach zdolności pozostają pod wpływem groźby stereotypu-że zostanie potwierdzony negatywny stereotyp grupy, do której przynależy jednostka. (Ci, którzy wiedzieli o badaniu stereotypu mieli niższe wyniki)
5. Twórczość
Twórczość- zdolność jednostki do generowania idei czy wytworów, które są równocześnie nowe i odpowiednie do okoliczności, w których zostały stworzone
5.1. Pomiar twórczości i jej związek z inteligencją
Myślenie dywergencyjne- zdolność do generowania wielu różnych rozwiązań określonego problemu
Odpowiedzi są ocenianie na wymiarze płynności- ogólna liczba odrębnych pomysłów, oryginalność- liczba pomysłów, które nie były podane przez innych w określonej grupie, niezwykłości- liczba pomysłów, które zostały podane
Korelacja miedzy dywergencyjnym myśleniem a inteligencja- do IQ ok. 120 słaba/ umiarkowana, >120 korelacja zmniejsza się. Przyczyna: „Inteligencja zdaje się do pewnego stopnia umożliwiać twórczość , ale nie promuje je.
Stworzenie twórczego wytworu- rysunek, wiersz, opowiadanie
5.2. Wybitna twórczość a choroby psychiczne
- wzorzec podejmowania ryzyka
- wzorzec przygotowania
- wewnętrzna motywacja
Związek twórczości z cierpieniem/ szaleństwem fałszywy
6. Pomiar a społeczeństwo
Cel pomiaru- dokonanie dokładnej oceny ludzi, wolnej od błędów
Kontrowersje pomiaru: sprawiedliwość decyzji opartych na testach, użyteczności testów dla oceny edukacji oraz implikacja stosowania wyników testów jako etykiet do kategoryzowania jednostek.
psychika1