Arabski J. - Przyswajanie języka obcego i pamięć werbalna.pdf

(67448 KB) Pobierz
SPIS
TREŚCI
WSTĘP
.
..
..
.
.......................
.
.
...
.....
.
.
...............
....
.
JĘZYKA
5
9
64
87
99
13
I
I.
WPŁYW
JĘZYKA
OJCZYSTEGO
NA
PRZYSWAJANIE
OOCffiO.........................
.
..........
.
.
....
.
.
.
II. UWARUNKOWANIA
NEUROLINGWISTYCZNE
I
WIEK
KRYTYCZNY
III.
INDYWIDUALNE CECHY UCZNIA I ICH
WPŁYW
NA
PRZYSWAJAN
IE
JĘZYKA....................
.
.........
.
..
..
..
.
.
..
.
..
.
.
.......
..
IV.
PAMIĘĆ
JĘZYKOWA
.
.
.
.
. .
.
.
. . .
.
. . . . .
.
.
.
. .
. .
.
.
.
.
.
. .
.
. .
.
.
V. PRZYSWAJANIE
SŁOWNICTWA
......
.
.
.....
....
.
.
.
....
...
.
JĘZYKA
VI. WNIOSKI DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELA
OBCEGO
180
196
206
VII. WYKAZ PRAC CYTOWANYCH
.
. .
.
.
.
.
.
. .
.
. .
.
. .
.
.
.
.
. .
. .
.
.
.
.
. .
.
.
.
VIII.
SŁOWNIK
TERMINÓW
UŻYTYCH
W PRACY
. .
.
. .
.
.
. .
. .
.
.
.
.
. .
.
. .
WSTĘP
Pierwsze studia nad przyswajaniem
języków
obcych
pochodzą
z koI'lca
lat
sześćdziesiątych.
Ich metody
wywodziły się
z psycholingwistycznych
studiów
nad przyswajaniem
języka
pierwszego przez dzieci, a
także
z metod
językoznawstwa
stosowanego. Oprócz celów poznawczych wyniki tych stu-
diów
służyć mają
glottodydaktyce. Zadaniem
dydaktykijęzykajest
bowiem
taka organizacja procesu nauczania, aby
spowodował
on szybkie przyswo-
jenie
języka.
Studia nad przyswajaniem
języka
drugiego i obcego
są więc
dziedzi-
ną językoznawstwa
stosowanego, której
wyniki
badawcze
służyć mają
glottodydaktyce. Bez zrozumienia samych procesów przyswajania
języka
nie
można
racjonalnie ich
optymalizować,
ani skutecznie nimi
kierować.
Studia te
zapoznając
z procesami przyswajania
języka uświadomią wagę
i
hierarchię ważności
naszych organizacyjnych
zabiegów.
Nauczyciel
języka
obcego jako osoba
kierująca
procesem dydaktycznym powinien
być
świadom
skutków
i
rezultatów tych zabiegów. On
też
jest adresatem ni-
niejszej pracy.
Różne
metody nauczania
języków
obcych
różną przywiązywały wagę
do procesów przyswajania
języka,
wszystkie jednak w pewnym stopniu
procesy te
uwzględniały.
Proces nabywania
języka
ojczystego przez dzieci od dawna
frapował
dydaktyków
języków
obcych. Jest to bowiem jeden
z
nielicznych procesów
dydaktycznych, w
którym
każdy
uczący się
odnosi sukces,
każde
bowiem
normalne i zdrowe dziecko opanowuje
język
swego otoczenia. Chciano
więc
proces
ten
podpatrzyć
i potem
naśladować
w szkole
ucząc
języka
obcego.
Łudzono
się, że naśladownictwo
to przyniesie
takie
same rezultaty
jak
naturalne nabywanie mowy przez dzieci
.
Metoda naturalna
była właśnie taką próbą.
Niewiele wiedziano
w tych
czasach
o przyswajaniu
języka
i
nie
zdawano
sobie jeszcze
sprawy,
że
5
przyswajanie
języka
ojczystego i obcego
to
dwa
różne
procesy,
szczególnie
jeśli
chodzi o
różnice między
przyswajaniem przez dzieci
języka
pierwsze-
go
i
języka
obcego przez
dorosłych.
W metodzie audiolingwalnej przyswajanie
języka
obcego rozumiane
było
jako pokonywanie
różnic między językiem
ojczystym (znanym)
a
poznawanym
językiem
obcym. Nie rozumiano wtedy,
że
w przyswajaniu
języka
obcego nie tylko chodzi o
różnice między
obydwoma systemami
i
że
istnieją
w
języku
obcym struktury uniwersalnie trudne. Czasem struk-
tury
podobne do struktur
języka
ojczystego
są
trudniejsze do opanowania
niż
te, które
różnią się
od pierwszego
języka
ucznia.
Dopiero rozwój psycholingwistyki, która
uwzględnia
najnowsze
osią­
gnięcia
językoznawstwa
w badaniach nad przyswajaniem
języka
pierwsze-
go,
dał początek poważnym
badaniom nad przyswajaniem
języka
drugiego
i
obcego.
Studiując
ucznia i procesy uczenia
się języka
widzimy niepowo-
dzenia
naszych metod
i
technik nauczania.
Uczenie
się
nie jest niestety
odbiciem
nauczania i zabiegów dydaktycznych.
Powtarzające się
systema-
tycznie
błędy
i
trudności
ucznia
są
tego dowodem.
Współczesna
dydaktyka propaguje
learner centered
learning.
Ważne
jest
więc
aby
dostosować się
do ucznia, jego potrzeb,
strategii
uczenia
się,
sposobów
zapamiętywania,
etc.
Aby
móc
się dostosować
i
zrozumieć
proces przyswajania
języka
na-
leży
go
studiować.
Praca niniejsza ma
więc,
w
jakimś
ograniczonym oczy-
wiście
sensie, temu celowi
służyć.
Problematyka
przyswajania
języka
obcego
przedstawiona jest bardzo skrótowo w niniejszej pracy. Dobór pro-
blemów
jest
także
wyselekcjonowany. Zabiegi te podyktowane
były
ogra-
niczoną
wielkością
niniejszej publikacji, a
także
celem naszym
było
omówie-
nie
zagadnień
wiążących się
jak
najściślej
z
glottodydaktyką.
Książka
składa się
z trzech
głównych części. Pierwszą stanowiąjej
trzy
początkowe
rozdziały.
Jest to ogólne omówienie problematyki przyswaja-
nia
języka
drugiego i obcego oraz stanowi wprowadzenie do
części
drugiej,
.szczegółowej
.
Na
nią
z kolei
składają się rozdziały traktujące
o
pamięci
j<;:zykowej
i, w
powiązaniu
z
nią,
o przyswajaniu
słownictwa obcoję­
zycznego.
Końcową (trzecią)
część książki stanowią
wnioski dydaktyczne dla
nauczycieli
języków
obcych.
W pierwszej
części
wykorzystano obszerne i
ciągle
aktualne
fragmenty
wcześni ejszej
pracy
autora
(I
985) O przyswajaniu
języka
drugiego
(ob.ccgu).
A teraz kilka uwag
dotyczących
terminów i
pojęć użytych
i
omawianych
w
rnmeJSZeJ pracy.
Przez
język
drugi,
zwany
w
skrócie za
literaturą
fachową
L2
(L
z
angielskiego
language),
rozumiemy przyswajanie lub
uczenie
się ję­
zyka
w jego naturalnym otoczeniu, to jest w kraju lub
społeczności
,
gdzie
jest
on naturalnie
używany,
w
odróżnieniu
od
języka
obcego,
przyswaj a-
nego w sztucznych warunkach szkolnych, poza
społecznością,
która
go
używa.
Uczenie
się
np.
języka
angielskiego w Stanach Zjednoczonych
czy
Wielkiej Brytanii
wśród użytkowników
tego
języka,
gdy
ciągle
go
słyszy­
my i musimy go
przyswoić,
aby móc w tym
społeczeństwie językowo
funk-
cjonować,
jest uczeniem
się języka
drugiego. Widzimy
więc, że najważniej­
sza
różnica między językiem
drugim i obcym polega na
intensywności
kon-
taktów z nim i na
różnym
stopniu motywacji, aby go
przyswoić.
W
przy-
padku
języka
obcego motywacja jest zazwyczaj
słabsza.
Cel, którym
jest
porozumienie
się
w tym
języku,
jest
odległy
i
niejasny. Wiele
j
est jednak
cech wspólnych w obydwu procesach i
stąd,
gdy nie zachodzi potrzeba ich
rozróżniania,
nazywamy obydwa procesy L2 lub
językiem
drugim.
Terminu
język
obcy
używamy
tylko wtedy, gdy przeciwstawiamy
go
językowi
dru-
giemu, lub gdy mówimy o metodach nauczania, które jeszcze tego
rozróż­
nienia nie
stosowały.
LI
to
analogicznie
język
pierwszy,
przyswajany w
dzieciństwie
i w sposób naturalny. W niniejszej pracy rozumiemy go jednak szerzej, jako
całokształt doświadczenia językowego
przed
rozpoczęciem
nauki L2, czyli
w zakres L 1
wchodzić będą także
inne poznane
wcześniej
języki
poza
językiem
ojczystym. Jak wiadomo, na proces przyswajania L2
wpływ
ma
całokształt doświadczenia
językowego
ucznia, a poznany
język
obcy na-
wet silniej interferuje na poznawane struktury nowego
języka
niż język
pierwszy.
Rozróżnienie między językiem
obcym i drugim jest
koncepcją nową
i
występuje
w glottodydaktyce dopiero od kilku lat.
Większość
wyników
badań
i studiów omówionych w niniejszej pracy dotyczy
języka
drugiego,
gdyż
w literaturze przedmiotu
język
obcy
jest
bardzo skromnie
reprezen-
towany. Mamy
nadzieję, że
wyniki
badań
nad
językiem
drugim zainteresu-
ją
nauczycieli
języków
obcych i nauczycieli
języka
polskiego
jako
języka
drugiego.
Wyniki studiów nad
językiem
drugim
odnoszą
się także
,
naszym
zda-
niem, do
języka
obcego,
gdyż,
jak
już
wspomniano
wyżej,
zasadnicza
róż­
nica
między
obydwoma procesami dotyczy
intensywności
kontaktów
7
z
poznawanyl1l j((zykicm. Wobec
tego
należałoby
niektóre przypadki pozna-
wu
ni<i
j~zyka,
formalnie obcego,
zakwalifikować
jako sytuacje
języka
dru-
iicgo
lub
jako
stadia
pośrednie.
Chodzi tu o przypadki bardzo intensyw-
nych
konlaktów
z L2
i w rezultacie
osiągnięcie
wysokiego stopnia kompe-
tcncj
i
w
tym
języku,
np. w przypadku studiów neofilologicznych. Przypad-
ki
takie,
choć
formalnie
są
sytuacjami
języka
obcego,
mają
wiele cech
języka
drugiego.
Konsekwencją
powyższych ustaleń
byłoby
stwierdzenie,
że peł­
ne
opanowanie
L2
może mieć
miejsce tylko w sytuacji
j
ęzyka
drugiego.
I chyba
tak jest, gdy zanalizujemy znane nam
przykłady doskonałego
opanowania
drugiego
języka.
Ci, którzy nie mieli
możliwości
wyjazdów,
musieli
ten brak kontaktów z rodowitymi
użytkownikami
przyswajanego
j
~zyka
uzupełnić
w kraju bardzo intensywnymi kontaktami z
językiem
czytając
prasę, rozmawiając
z rodzimymi
użytkownikami, słuchając
radia,
taśm
itd.
Do
objaśnienia pozostają
nam jeszcze terminy przyswajanie i uczenie
się
języka.
Pierwszy z nich to przyswajanie mowy ojczystej lub nabywanie
języka
obcego przez dziecko w sposób naturalny.
Naturalność
jest
najważ­
niejszym
elementem tego procesu. Znaczy to,
że język
przyswajany jest bez
udziału
nauczyciela i bez formalnego
instruktażu.
Dziecko przyswaja
język
w
środowisku,
gdzie jest on naturalnym
środkiem
komunikacji, i jest nie-
świadome,
że
staje
się
przedmiotem
jakiegoś
procesu dydaktycznego. Drugi
proces
to formalna, kierowana nauka
języka
drugiego lub obcego zwykle
w
warunkach szkolnych. Proces ten odnosi
się
wtedy
do
młodzieży
.
Oby-
dwa procesy
różnią się między sobą
bardzo wieloma cechami, ale
mają
sporo
elementów
wspólnych.
Powyższy
opis jest tylko
próbą
definicji.
Dokładniej
­
szym
omówieniem zajmiemy
się
w dalszej
części
niniejszej pracy.
Orawczaki,
luty 1996
I.
WPŁYW JĘZVKA
OJCZVSTEGO
NA
PRZYSWAJANIE
JĘZVKA
OBCEGO
W
literaturze psycholingwistycznej bardzo rygorystycznie rozgranicza
s
i~
procesy
przyswajania
języka
pierwszego od przyswajania
języka
dru-
icgo.
Rozróżnienie
to jest
zrozumiałe,
gdy patrzy
się
na te dwa procesy
z
punktu
widzenia psycholingwistyki.
Można
je jednak
obserwować
z
większego
dystansu i
traktować
obydwa procesy jako przyswajanie dwu
odmian
tego
samego zjawiska. Te
różnice
stanowisk
sprawiają, że
przez
jednych
procesy te widziane
są
jako
różne,
przez innych jako podobne.
Jeśli założyć,
że języka
drugiego uczymy
się
po opanowaniu
j
ęzyka
ojczystego
(a nie zawsze tak jest), to
różnice
te
sprowadzić można
do dwóch
źródeł:
Janusz Arabski
I.
Różnica
wieku, w którym przyswajane
są
Ll i L2.
Język
pierwszy
przyswajany
jest wraz, niejako równolegle, z rozwojem poznawczym
dziecka,
język
drugi natomiast
później
,
po opanowaniu podstawowych
pojęć
i relacji
wyrażanych
przez
język.
2.
Język
drugi przyswajany jest jako odmiana tego samego zjawiska. Nabyta
umiej
ętność
(Ll)
będzie
niejednokrotnie pomocna w opanowaniu dru-
giej,
czasami
zaś
przyswojone nawyki
będą przeszkadzać
w nabywaniu
nowych.
W
zależności
od tego, który aspekt wymienionych tu
źródeł
zechcemy
uwzględnić,
różnice
te
będą
mniejsze lub
większe. Szczegółowym
ich
omówieniem
zajmiemy
się poniżej
.
Współczesne
teorie przyswajania
języka wywodzą się
z dwu
teorii
s
formułowanych
przez:
1.\
racjonalistów,
2)
empirystów.
Zdaniem
racjonalistów
język
jest
charakterystyczną cechą
człowieka
jako
atunku.
Tylko
ludzie
posiadają
wrodzone
zdolności
przyswajania
go,
uru-
9

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin