opracowane zagadnienia.docx

(99 KB) Pobierz

FINANSE PUBLICZNE- Zagadnienia egzaminacyjne 2014/15 FiR

1.       Dobra publiczne i społeczne a dobra prywatne

 

DOBRO PUBLICZNE I PRYWATNE

Aby rozróżnić dobra publiczne od dóbr prywatnych należy odpowiedzieć na następujące pytania:

1.       Czy dane dobro może być przedmiotem konsumpcji, o którą się rywalizuje?

•konsumpcja rywalizacyjna (rivalkonsumption) występuje wtedy, gdy wykorzystanie danego dobra przez jedną osobę ogranicza możliwości korzystania z niego przez innych (np. batonik), mamy wówczas do czynienia ze zjawiskiem współzawodnictwa;

•konsumpcja nierywalizacyjna występuje wtedy, gdy spożycie danego dobra przez jedną osobę nie ogranicza możliwości korzystania z niego przez innych, np. obrona narodowa.

2.       Czy możliwe jest wykluczenie kogokolwiek z konsumpcji danego dobra bez ponoszenia wysokich kosztów?

•istnieje możliwość wykluczenia (excludability) z konsumpcji danego dobra bez ponoszenia wysokich kosztów – wówczas stosujemy mechanizm cen, np. samochód marki bentley;

•brak możliwości wykluczenia z konsumpcji danego dobra bez ponoszenia wysokich kosztów – wówczas niemożliwe staje się zastosowanie systemu cen, np. latarnia morska, ochrona przeciwpożarowa w warunkach zwartej zabudowy.

 

Położenie na osi pionowej informuje nas o tym czy
konsumpcja danego dobra ma charakter
rywalizacyjny, a zatem czy w przypadku danego dobra
występuje zjawisko współzawodnictwa.
Miarą stopnia współzawodnictwa jest krańcowy koszt
użycia, który mówi o ile wzrosną koszty ogółem, jeżeli z
danego dobra skorzysta kolejna osoba:

krańcowy koszt użycia jest niski w przypadku dóbr
publicznych (np. obrona narodowa),

krańcowy koszt użycia jest wysoki w przypadku
dóbr prywatnych (np. bentley)

Położenie na osi poziomej informuje o możliwości wykluczenia
z konsumpcji danego dobra:

• możliwość wykluczenia jest niska w przypadku dóbr publicznych (np. latarnia morska);

• możliwość wykluczenia jest wysoka w przypadku dóbr prywatnych (np. bentley).
Tzw. czyste dobra publiczne– dobra, w przypadku których krańcowy koszt użycia oraz możliwość wykluczenia są bliskie zeru (np. obrona narodowa).

 

DOBRA PUBLICZNE I PRYWATNE

 

DOBRA PUBLICZNE

DOBRA PRYWATNE

KRYTERIUM SPOŁECZNE
(UŻYTECZNOSCI)

·           korzystanie z danego dobra przez jednostkę nie uniemożliwia korzystania z niego przez innych;

·           brak współzawodnictwa (rywalizacji) o możliwość korzystania z tych dóbr;

·           brak możliwości wykluczenia z konsumpcji tych dóbr (nie ma zastosowania mechanizm cen);

·           krańcowy koszt użycia (konsumpcja tego dobra przez dodatkową jednostkę) jest bardzo niski lub bliski zeru;

·           użyteczne dla zbiorowości;

·           zaspokajają potrzeby zbiorowe;

·           konsumpcja egalitarna (przez większość społeczeństwa)

·         korzystanie z danego dobra przez jednostkę uniemożliwia korzystanie z niego przez innych;

·         występuje tu zjawisko współzawodnictwa o możliwość korzystania z tych dóbr;

·         występuje możliwość wykluczenia z konsumpcji tych dóbr (poprzez zastosowanie mechanizmu cen);

·         krańcowy koszt użycia (konsumpcja tego dobra przez dodatkową jednostkę) jest wysoki;

·         użyteczne dla jednostki;

·         zaspokajają potrzeby indywidualne;

·         konsumpcja elitarna (przez wybrane jednostki będące w stanie zapłacić za dane dobro)

KRYTERIUM EKONOMICZNE
(ODPŁATNOŚCI)

·         finansowane ze środków publicznych;

·         dla użytkowników są bezpłatne lub częściowo odpłatne;

·         konsumpcja ma charakter przymusowy;

·         konsumpcja takiego dobra jest niezależna od partycypacji w jego kosztach

·         finansowane ze środków prywatnych;

·         dla użytkowników są dostępne odpłatnie;

·         konsumpcja jest dobrowolna; o dostępności dobra decyduje jego cena;

·         konsument pokrywa koszty korzystania z tego dobra płacąc za nie

 

DOBRA PUBLICZNE I SPOŁECZNE

Wśród dóbr publicznych można wyróżnić:

·         CZYSTE DOBRA PUBLICZNE („pure public goods”, dobra publiczne sensu stricto) – dobra, z punktu widzenia kryterium społecznego są zaliczane do kategorii dóbr publicznych i z przyczyn naturalnych muszą służyć całemu społeczeństwu, dlatego są one finansowane ze środków publicznych (np. autostrady, obrona narodowa, policja, ochrona przeciwpożarowa, działalność służb dyplomatycznych);

·         DOBRA SPOŁECZNE („socialgoods”, dobra publiczne sensu largo) – dobra, które z punktu widzenia kryterium społecznego mogłyby być dobrami prywatnymi, ale na skutek prowadzonej przez władze polityki i realizowanej doktryny społeczno-gospodarczej są one finansowane ze środków publicznych i dostarczane obywatelowi bezpłatnie. Bywają określane jako dobra prywatne finansowane ze środków publicznych (np. ochrona zdrowia, edukacja).

 

DOBRA SPOŁECZNE

·         ze względu na kryterium społeczne (użyteczności) spełniają cechy dóbr prywatnych

·         ze względu na kryterium ekonomiczne (odpłatności) spełniają cechy dóbr publicznych

KRYTERIUM SPOŁECZNE (UŻYTECZNOŚCI)

·         korzystanie z danego dobra przez jednostkę uniemożliwia korzystanie z niego przez innych;

·         występuje tu zjawisko współzawodnictwa o możliwość korzystania z tych dóbr;

·         występuje możliwość wykluczenia z konsumpcji tych dóbr (poprzez zastosowanie mechanizmu cen);

·         krańcowy koszt użycia (konsumpcja tego dobra przez dodatkową jednostkę) jest wysoki;

·         użyteczne dla jednostki;

·         zaspokajają potrzeby indywidualne

KRYTERIUM EKONOMICZNE (ODPŁATNOŚCI)

·         finansowane ze środków publicznych;

·         dla użytkowników są bezpłatne lub częściowo odpłatne;

·         konsumpcja ma charakter przymusowy;

·         konsumpcja takiego dobra jest niezależna od partycypacji w jego kosztach

 

 

 

2.       Finanse publiczne a finanse prywatne – różnice

 

KRYTERIUM

FINANSE PRYWATNE

FINANSE PUBLICZNE

CEL

cel o charakterze indywidualnym

cel o charakterze publicznym(interes publiczny)

Możemy wyróżnić  4 sytuacje decyzyjne:
1.własne środki przeznaczany na zaspokojenie własnych (indywidualnych) potrzeb; jest to najbardziej RACJONALNA sytuacja decyzyjna, ponieważ każda jednostka najlepiej zna własne potrzeby;
2.własne środki są przeznaczane na zaspokojenie cudzych potrzeb(korzyści); ta sytuacja decyzyjna MOŻE BYĆ RACJONALNA, jednak występuje tu ryzyko błędu (niewłaściwej oceny potrzeb jednostki);
3.indywidualne potrzeby zaspokajamy za cudze pieniądze; ta sytuacja decyzyjna MOŻE BYĆ RACJONALNA, jednak w rzeczywistości jest mało realna („Nie ma darmowych obiadów” M. Friedman);
4.cudze potrzeby są finansowane z cudzych (obcych) środków; ta sytuacja jest NIERACJONALNA (skupia w sobie nieracjonalność sytuacji opisanych w pkt. 2 i 3); jest ona istotą finansów publicznych, które obarczone są dużą nieracjonalnością, stąd konieczne jest ustalenie celów i zadań publicznych (które różnią się w zależności od modelu państwa)

REGULACJE

głównym regulatorem jest rynek

regulowane przepisami prawa(głównie podatkowego i finansowego), które określają cele i zadania finansów publicznych

PRZYMUSOWOŚĆ

Podmioty finansów prywatnych nie dysponują przymusem zapewnienia sobie dochodów, istnieje natomiast przymus dokonywania niektórych rodzajów wydatków, polegający na tym, że wydatki te mogą być przymusowo egzekwowane

Władza publiczna nie ma przymusu do dokonywania wydatków, natomiast dysponuje przymusem zapewnienia sobie dochodów;

SKALA

 

Finanse publiczne trudno porównać z prywatnymi posługując się wielkościami bezwzględnymi, dlatego dobrym miernikiem jest używanie wartości względnych, poprzez porównanie wielkości finansów publicznych z rozmiarami PKB;

obecnie rozmiary sektora publicznego w różnych krajach wahają się w granicach od 30 do 70% PKB, podczas gdy pod koniec XIX wieku było to zaledwie 10% PKB;

w Polsce:

·         wskaźnik dochody publiczne/PKBwynosi ok. 37%,

·         zaś wskaźnik wydatki publiczne/PKB
ok. 44%

ZAKRES DZIAŁANIA

-

Zakres zadań i funkcji nieporównywalny w odniesieniu do żadnego innego podmiotu

STRUKTURA

·         Nieskończona liczba podmiotów dysponujących środkami prywatnymi;

·         Brak formalizacji procesu dysponowania środkami pieniężnymi

·         wysoce sformalizowana w odniesieniu do struktur organizacyjnych –policzalna liczba jednostek organizacyjnych wchodzących w skład sektora;

·         daleko idąca formalizacja; drobiazgowa procedura gromadzenia dochodów i wydatkowania środków

KRYTERIA OCENY

...

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin