Wymień i opisz kilka trendów w e-learningu. Wskaż te, które Twoim zdaniem będą dominujące, uzasadniając, na czym opierasz swoje przekonanie.
Edukacja z wykorzystaniem narzędzi internetowych zrewolucjonizowała tradycyjne metody
nauczania. Elektroniczne nauczanie zyskuje na popularności nie tylko z uwagi na atrakcyjność
wykorzystywanych narzędzi, lecz także ze względu na korzyści, jakie uzyskują jego
użytkownicy. Przewiduje się, że wkrótce e-nauczanie będzie stanowiło filar wszelakiej
edukacji1.
E-learning zwany także e-nauczaniem lub zdalnym nauczaniem (z ang. distance education/learning) jest cyfrowym następcą kursów korespondencyjnych. Ogólnie rzecz ujmując, e-learning to wiedza przekazywana za pomocą narzędzi informatycznych2. Ze względu na środki komunikacji oraz narzędzia wykorzystywane w procesie zdalnego nauczania, tę metodę edukacyjną określa się także mianem nauczania za pomocą komputera (z ang.computer-assisted instruction, CAI), nauczania zarządzanego z komputera (z ang. computer-
managed instruction, CMI) lub nauczania opartego na wykorzystaniu sieci Internet (zang. Internet-based instruction/training lub Web-based instruction)3.
E-learning i metody kształcenia
Kształcenie przez Internet, e-learning często postrzegane jest jako forma
wspierająca kształcenie lub alternatywa czy nowa wartość dla edukacji tradycyjnej.
E-learning to także wyjście naprzeciw społeczności młodych ludzi, którzy
powszechnie obcują z nowymi technologiami (smartfony, komputery, Internet).
Zaobserwowano, iż na gruncie zastosowania nowych technologii w edukacji do
tradycyjnego podziału metod włączane są nowe ich warianty, służące zdobywaniu
wiedzy, umiejętności i kompetencji, które mogą sprzyjać Edukacji dla
Zrównoważonego Rozwoju.
W Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju postuluje się wykorzystywanie
metod problemowych, np. symulacji rzeczywistych problemów i możliwości ich
rozwiązywania. Metod opartych na dyskusji, odwzorowaniach koncepcyjnych
i percepcyjnych, poszukiwaniu wartości, tworzeniu modeli, gier, projektów. Ponadto,
docenia się wprowadzanie metod opartych na łączeniu teorii z doświadczeniem
życiowym, doświadczeniem z miejsca pracy i zastosowaniem w praktyce
(np. metody oparte na analizach praktycznych). Proponuje się wprowadzać
do programów kształcenia metody umożliwiające pracę w grupie i/lub w zespole,
gdzie nauczyciel jest jego członkiem lub pełni rolę tutora. Co więcej, według
zaleceń Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju, kształcenie powinno być spersonalizowane, dostosowane do możliwości uczącego się, z wykorzystaniem
technologii komunikacyjno-informacyjnych.
Na tym tle skonfrontowano stopień wykorzystania metod kształcenia w elearningu
akademickim w odniesieniu do postulatów zawartych w Strategii Edukacji
dla Zrównoważonego Rozwoju. W tym celu, odwołano się do badań własnych
autorki, jakie zostały przeprowadzone na potrzeby dysertacji pt. „Zarządzanie
procesami kodyfikacji i personalizacji wiedzy w e-learningu akademickim”.
Chodziło o wyrażenie opinii respondentów (wykorzystano narzędzie kwestionariusz
ankiety) na temat metod i skuteczności kształcenia ujętych w scenariuszach
zajęć. Badanie wykonano w 7 uczelniach województwa śląskiego,
kształcących studentów na profilach ekonomicznych, na przełomie lutego i maja
2015 roku, na próbie badawczej 34 nauczycieli, którzy w procesie kształcenia
wykorzystują formę e-learningu. Wybór był celowy, tzn. pomiaru dokonano
w tych uczelniach i wśród tych nauczycieli akademickich, wśród których uzyskano
dostęp do próby badawczej1.
Metody kształcenia w e-learningu akademickim
W artykule odniesiono się do wybranych metod kształcenia studentów, które
zostały zamieszczone w scenariuszach zajęć w e-learningu akademickim. W celu
rozwinięcia tematu dokonano zdefiniowania e-learningu i metody kształcenia.
Zauważa się, że pojęcie e-learningu, ze względu na swoją wielowymiarowość,
jest różnie tłumaczone. Można je rozpatrywać w ujęciu technologicznym,
czasowym, metodologicznym i ekonomicznym. E. Massie (2004) zaznacza, że
wielopłaszczyznowość e-learningu jest wykorzystana do „zarządzania, projektowania
i tworzenia, dostarczania, wspierania i poszerzania każdego rodzaju nauczania”.
Przyjęto, iż kształcenie w formie e-learningu to nauczanie-uczenie się
z wykorzystaniem nowoczesnych technik informacyjno-komunikacyjnych, gdzie
następuje sprzężenie zwrotne między uczestnikami procesu kształcenia.
E-learning w języku polskim często występuje pod następującymi pojęciami:
e-nauczanie, e-kształcenie, edukacja internetowa, edukacja zdalna, kształcenie
przez Internet.
Kolejnym pojęciem wymagającym zdefiniowania jest metoda – w odniesieniu
do metod kształcenia. W artykule wykorzystano definicję K. Sośnickiego
(1968, s. 47), który podaje, iż „metoda to systematycznie stosowany przez nauczyciela
sposób pracy dydaktycznej, obejmującej różne czynności nauczyciela
i uczniów, które mają prowadzić do rozumienia i opanowania nowych treści i do
uzyskania przynajmniej podstawowych umiejętności związanych z tymi treściami”.
Definicja wpisuje się w rozpatrywaną problematykę artykułu, której
jednym z celów było zaproponowanie wariantów do klasycznego podziału metod
według W. Okonia (1996, s. 255–273).
W wyniku badań własnych dokonano analizy opinii nauczycieli odnośnie do
częstości występowania wybranych metod kształcenia oraz ich wariantów wykorzystywanych
w scenariuszach zajęć w nauczaniu-uczeniu się w formie e-learningu. W tym celu oparto się na klasycznym podziale metod nauczaniauczenia
się ze względu na grupy metod: podających, problemowych, waloryzacyjnych
i praktycznych (Okoń, 1996, s. 255–273).
W grupie metod podających wyszczególniono: wykład on-line, prezentacje
multimedialne, scenariusze zajęć oparte na formie tekstowej oraz dyskusję.
Dokonując opisu przebiegu wykładu w czasie rzeczywistym, zwraca się
uwagę, iż scenariusz zajęć opiera się na prezentacji treści programu nauczania
w bezpośrednim przekazie między uczestnikami kształcenia, w tym samym czasie.
Wykład może być kilkakrotnie przerywany w celu przeprowadzenia krótkiego
quizu, testu lub zadawania pytań i/lub dyskusji na forum.
Scenariusze zajęć oparte na prezentacji multimedialnej oferują przekaz
treści zawartych w programie kształcenia z wykorzystaniem nowych technik
komputerowych, takich jak: animacje komputerowe, filmy wideo, dźwięk, muzyka,
głos lektora, interaktywna nawigacja dźwięku. Wyróżnia się scenariusze
zajęć oparte na prezentacji liniowej, wykonanej np. w programie PowerPoint,
prezentacji interaktywnej (animacje), nazywane prezentacjami wykonanymi
w technologii 2D oraz prezentacje wykonane w technologii 3D.
Prezentacje 2D pozwalają na tworzenie kreatywnych pomysłów do opisu
różnych tematów poprzez stosowanie licznych skrótów myślowych oraz niebanalnych
środków wyrazu (http://prezentacje-multimedialne.com.pl/prezentacje
_2d.html). Natomiast prezentacje wykonane w technologii 3D umożliwiają odzwierciedlenie
zagadnienia wymagającego dbałości o szczegóły. Chodzi tutaj
o modelowanie zarówno ogromnych inwestycji budowlanych (np. mikrozjawisk),
jak i zachodzących w ludzkich organizmach. Mogą to być prezentacje
wykonane zarówno w programie Adobe Flash, jak i Macromedia Director. Najważniejszą
zaletą tego rozwiązania jest finalny plik startujący prezentację w postaci
niezależnej aplikacji exe. Oznacza to, iż użytkownik nie musi posiadać
żadnych dodatkowych programów, gdyż wszystkie niezbędne wtyczki, playery
i przeglądarki są zawarte w pliku exe (http://prezentacje-multimedialne.com.pl/
prezentacje_interaktywne.html).
Natomiast scenariusze zajęć oparte na udostępnianiu studentom na platformie
e-learningowej materiałów do zajęć w formie tekstowej prezentowane są
jako źródła danych, informacji i wiedzy, koniecznych do uzyskania wymaganych
celów edukacyjnych. Materiały do zajęć prezentowane są w zasobach platformy
jako pliki tekstowe (np. pliki MS Worda, PDF, TXT), możliwe do odczytu
na każdym komputerze studenta. Metoda ma sprzyjać samokształceniu, umiejętności
selekcji treści oraz utrwaleniu wymaganych zagadnień czy pojęć.
W odniesieniu do metody dyskusji zwraca się uwagę na wymianę zdań między
uczestnikami procesu nauczania-uczenia się. Chodzi o wyrażenie poglądów,
ścieranie się odmiennych stanowisk, respektowanie innego podejścia do tematu.
Jest to metoda pozwalająca na kształtowanie się różnych przekonań, systemu
wartości, umiejętności operowania argumentami, krytycznego podejścia do tematu, obiektywizmu, szanowania racji innych. Dyskusje toczą się za pomocą forów
dyskusyjnych, komunikatorów, czatów. Mogą odbywać się w trybie synchronicznym
(w czasie rzeczywistym, w określonym dniu i godzinie) i asynchronicznym
(rozłożonym w czasie, np. w ciągu tygodnia student musi się ustosunkować
do tematu).
Na wykresie 1 pokazano procentowy rozkład częstości wykorzystywanych
metod kształcenia z grupy podających w e-learningu akademickim.
Wykres 1
Procentowy rozkład częstości występowania w scenariuszach zajęć metod podających w kształceniu
w formie e-learningu
Źródło: opracowanie własne.
Wyniki analizy opinii nauczycieli na temat wykorzystania w scenariuszach
zajęć metod z grupy podających pokazują (wykres 1), iż najczęściej nauczyciele
akademiccy realizują zajęcia dydaktyczne w formie e-learningu z wykorzystaniem
prezentacji multimedialnych (79,4 % to suma odpowiedzi „zawsze” –
44,1% i „często” – 35,3%) oraz wykładów (76,5% to suma odpowiedzi „zawsze”
– 20,6% i „często” – 55,9%). Co drugi nauczyciel konstruuje scenariusze
zajęć w oparciu o dyskusje (50,0% to suma odpowiedzi „zawsze” – 20,6%
i „często” – 29,4%). Natomiast co trzeci respondent realizuje program kształcenia
w oparciu o materiały tekstowe (32,3% to suma odpowiedzi „zawsze” –
8,8% i „często” – 23,5%).
Analiza danych wskazuje, iż dominacja metod podających w stopniu umiarkowanym
prognozuje realizację celów dla EZR. Tylko co drugi nauczyciel włącza
do scenariuszy zajęć metody oparte na dyskusji, które są preferowane dla
Edukacji dla Zrównoważonego Rozwoju.
Proces edukacyjny z biegiem lat ewoluował i zmieniał się bardzo intensywnie,
wpływ miały nowe technologie, rozwój telefonii i Internetu. Do klasycznego
podziału metod kształcenia wkraczają nowe jego odmiany, ze względu na specyfikę nauczania-uczenia się z wykorzystaniem dostępu do globalnej sieci internetowej.
Często proponuje się scenariusze zajęć oparte na samodzielnym lub grupowym
poszukiwaniu rozwiązań różnych problemów, odkrywaniu i selekcjonowaniu
nowych informacji i budowaniu treści.
Jak pisze W. Okoń (1996, s. 262), „cechą charakterystyczną obecnego rozwoju
metod problemowych jest rozszerzanie się ich zakresu, widoczne w powstawaniu
nowych odmian i wariantów”.
W artykule dokonano analizy następujących metod problemowych: eksperymentu
(symulacje komputerowe), metody projektów (projekt indywidualny
i projekt grupowy), gry dydaktycznej, burzy mózgów.
Odnosząc się do metody eksperymentu, przyjęto, iż ma naśladować sytuacje
cywilizacyjne, społeczne, ekonomiczne lub polityczne, które mogą istnieć w świ...
Fiulinho