Strona archiwalna Fitoterapia czyli ziołolecznictwo Tę witrynę opracowano na podstawie prac: Henryk Różański Poradnik zielarski Krosno 1993 Poradnik Fitoterapii Krosno 1990-1994 Roślinne preparaty galenowe, cz. I - III, receptura i wyniki badań autora Rękopis i maszynopis recenzowany; Krosno, cz. I-III - 1989-1996; Krosno-Poznań, cz. IV – 1997-2001 Sponsor badań autora w latach 1993-2000 - Fundacja Büchnera Dokument i receptury chronione prawami autorskimi Receptur nie wolno stosować do celów zarobkowych! Spis pozostałych części www. http://www.rozanski.ch Wykaz roślin leczniczych opisanych na tej stronie Olcha Alnus Orzech Juglans Perz Agropyron Pierwiosnek Primula Pięciornik gęsi Potentilla Pięciornik kurze ziele Potentilla Podbiał Tussilago Pokrzywa Urtica Połonicznik Herniara Porost islandzki (Płucnica islandzka) Cetraria, Lichen Porzeczka Ribes Poziewnik Galeopsis Poziomka Fragaria Prawoślaz Althaea Przetacznik Veronica Przytulia Galium Przywrotnik Alchemilla Rdest Polygonum Rozmaryn Rosmarinus Róża Rosa Rumianek Matricaria Ruta Ruta Rutwica Galega Serdecznik Leonurus Skrzyp Equisetum Sosna Pinus Stokrotka Bellis Szałwia Salvia Ślaz Malva Śliwa tarnina Prunus spinosa Świetlik Euphrasia Tarczyca Scutellaria Tasznik i tobołki Capsella et Thlaspi Tatarak Acorus Topola Populus Tymianek Thymus Wiązówka (tawuła) Filipendula Wierzba Salix Wierzbówka Chamaenerion seu Epilobium Wiesiołek Oenothera Wilczomlecz Euphorbia Wrotycz Tanacetum Wrzos Ericae seu Calluna Żółtlica Galinsoga Żywokost Symphytum Olcha czarna i olcha szara - Alnus glutinosa et Alnus incana (Betulaceae) Opis. Alnus glutinosa (olsza czarna) - drzewo do 20 m wys.; korona rzadka o gałęziach wzniesionych ku górze; korowina ciemnoszara; liście odwrotnie jajowate, tępe; blaszka liściowa spodem, tylko w kątach wiązek przewodzących owłosiona; młoda gałązki nagie, połyskujące, czerwonawe, pachnące; pączki lepkie, jajowate, zwisające po 3-5 na szczycie gałązek; kwiaty pręcikowe (pyłkowej w postaci gąsienic; kwiaty żeńskie w kwiatostanach szyszeczkowatych są zebrane po 3-5; osadzone na szypułkach; owoc - wąsko oskrzydlony orzeszek, ukryty w szyszeczkach. 2). Alnus incana (olsza szara) - drzewo lub krzew do 20 m wys.; korona gładka, połyskująca, jasnoszara; młode gałązki omszone; pąki krótkoszypułkowe, przytulone, owłosione, jajowate, ostro zakończone, na brzegu podwójnie piłkowane; młode liście omszone; kwiaty pręcikowe (pyłkowe) na omszonych szypułkach, czteropręcikowe; kwiaty żeńskie, czyli słupkowe prawie siedzące po 3-5, po dojrzeniu drewniejące; szyszeczki utrzymują się na drzewie nawet 3 lata. Olchy lubią gleby żyzne, wilgotne, podmokłe, a więc rosną na bagnach, na moczarach, w podmokłych lasach. Zbiorowisko olch na podmokłym terenie nazywamy olszyną. Surowiec. Surowcem są liście, pąki w pierwszej fazie rozkwitu, kora i całe gałązki wraz z pąkami, szyszeczkami i kwiatami pyłkowymi - Folium, Gemmae, Cortex et Summitates (Frondes) Alni. Gałązki pozyskuje się w czasie kwitnienia (pylenia), tj. w marcu (ostrożnie, aby nie otrzepać pyłku i nie odrzucać szyszeczek zeszłorocznych!). Liście zbiera się w maju (tylko wtedy!). Korowinę można zbierać cały rok. Pączki zbiera się, gdy są częściowo otwarte (nie przegapić tego okresu, który jest zależny od warunków klimatycznych; wymagana jest stała obserwacja drzewa). Gałązki doskonale zastępują korę. Liście i pączki należy wysuszyć w temp. do 40o C, w ciemnym miejscu i dobrze przewietrzanym. Gałązki i korę należy suszyć w temp. do 80o C (w otwartym piekarniku). Z około 200 g świeżych gałązek po wysuszeniu i zmieleniu otrzymuje się ok. 100 g suszu. Skład chemiczny. Wszystkie surowce bogate są w lupeol, betulinę, kw. betulinowy, żywice, garbniki, olejek eteryczny, kw. allantoinowy, allantoinę, suberynę i we flawonoidy. Liście i pączki zawierają dużo witamin, głównie kw. askorbinowy, wit. P (rutyna, hiperozyd), fitochinony i kw. foliowy. Działanie. Surowce działają przede wszystkim ściągające, to znaczy: - wywierają wpływ bakteriobójczy, koagulując białka bakterii i niszczą toksyny bakteryjne (dotyczy to też wirusów); - hamują odczyn zapalny, krwawienia, zmniejszają przepuszczalność śródbłonków naczyń krwionośnych, likwidują wysięk; - denaturują białka powierzchniowe tworząc ochronny strup izolujący; - skurczają naczynia krwionośne i limfatyczne, zmniejszając przekrwienie; - działają przeciwbólowe j znieczulająco; - hamują biegunki i nadmierne ruchy robaczkowe; - przyśpieszają gojenie się owrzodzeń, ran i oparzeń. Ponadto surowce wywierają wpływ moczopędny, uspokajający, żółciopędny, wykrztuśny (pączki i liście i hamujący na laktację. Wskazania: hiperlaktacja (mlekotok), nieżyty jelit i żołądka, ostra biegunka, stany zapalne przewodu pokarmowego, choroby wrzodowa, gorączka, przeziębienie, choroby zakaźne, zatrucia, reumatyzm, nadmiar soków żołądkowych, stany zapalne i ropne gardła i jamy ustnej, nadmierne krwawienia miesiączkowe, upławy, stany zapalne i ropne narządów płciowych; zapalenie gałki ocznej i spojówek. Zewnętrznie: (płukanki, okłady, przemywanie): łojotokowe zapalenie skóry, mokre wypryski, rany, owrzodzenia, liszaje, ropnie, łupież tłusty, brak połysku i puszystości włosów, wypadanie włosów, tłuste włosy, wrastające paznokcie, nadmierna potliwość, wągry przy cerze tłustej, trądziki. Napar: 3 łyżki pąków lub liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 150 ml; niemowlęta ważące: 3-4 kg - 6-8,5 ml, 5-6 kg – 10,7-12,8 ml, 7-9 kg - 15-17 ml, 3-4 razy dz. (w biegunkach 5 razy w ciągu doby); dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml, 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96 ml, 50-55 kg - 107-117,8 ml, 3-5 razy w ciągu doby. Napar korzystnie działa przy obrzękach, kamicy moczowej i żółciowej oraz przy skąpomoczu i stanach zapalnych układu moczowego. Odwar: 3 łyżki kory lub gałązek zalać 2 szkl. wody; gotować 20 minut; dolewać wyparowaną ilość wody; odstawić na 10 minut; przecedzić. Pić jak napar lub stosować zewnętrznie. Należy dodać, że odwar ten hamuje krwiomocz. Nalewka olchowa (olchówka) - Tinctura Alni: 1 szkl. suchych liści, pąków lub gałązek zalać 400 ml wódki lub spirytusu; wytrawiać 14 dni; przcfiltrować, Zażywać 3-4 razy dz. po 5 ml w 50 ml wody lub stonować zewnętrznie. Do płukanek: 1 łyżka nalewki na 300 ml wody przegotowanej. Sok olchowy - Succus Alni recentes: pąki lub liście (świeże i zmielone w maszynce) zalać wodą do polowy (na 1 szkl. masy roślinnej dać pół szkl, wody; przykryć i odstawić na 6 godzin; następnie wyciąg odcedzić od miazgi i przefiltrować przez gazę lub watę. Masę roślinną nie wyrzucać lecz przepuścić przez sokowirówkę. Oba wyciągi połączyć. Zażywać 4 razy dz. po 4 łyżki. Na zimę zakonserwować: do 100 ml wyciągu wlać 100 ml alkoholu 40% i 100 ml miodu, wymieszać; zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce. Taki sok olchowy jest niezmiernie cenny; działa wybitnie wzmacniająco. Stosować go w rekonwalescencji, w chorobach zakaźnych, skórnych i metabolicznych, w kamicy moczowej i żółciowej, w stanach zapalnych nerek i dróg moczowych oraz w nieżycie układu oddechowego. Proszek olchowy - Pulvis Alni: suche kiście lub pączki zmielić w młynku na pył. Zażywać 4 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić. Można zmieszać z miodem: na łyżeczkę proszku dać 1 łyżkę miodu i 10 kr. alkoholu lub gliceryny, wymieszać; zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżki. Proszek olchowy jest znakomitą zasypką na rany, zmiany sączące, owrzodzenia i liszaje. Rp. Ziele melisy - 1 łyżka Liść lub kora olchy - 1 łyżka Ziele glistnika - 1 łyżka Wymieszać i zmielić w młynku do kawy na pył. Zażywać 3 razy dz. po pół łyżeczki; dobrze popić lub po zmieszaniu z miodem i jednocześnie stosować wewnętrznie jako przysypkę: na opryszczkę, nadżerki i zmiany sączące. Rp. Gałązki lub kora olchy - 2 łyżki Kwiat rumianku - 1 łyżka Kwiat nagietka - 3 łyżki Ziele (kwiat) krwawnika - 1 łyżka Ziele szałwi - 1 łyżka Wymieszać. 3 łyżki mieszanki zalać 2 szkl, wody; gotować 5 minut; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3 razy dz. po 100 ml; stosować do okładów, przemywań i płukanek. Wskazania: zapalenie i bóle piesi, mlekotok, ropnie, rany, owrzodzenia, opryszczki, nadżerki, stany zapalne narządów płciowych (nasiadówki + jednoczesne picie wywaru), upławy, zaburzenia miesiączkowania, stany zapalne przewodu pokarmowego, zaburzenia trawienia, nieżyt żołądka i jelit. Rp. Kora lub gałązki olchy - 1 łyżka Kora lub liść kaliny - 1 łyżka Ziele jasnoty - 1 łyżka Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka Wymieszać. Przyrządzić jak wyżej. Pić 4 razy dz. po 100 ml. Wskazania: zapalenie przydatków, pierwsze i nieregularne miesiączki, upławy, stany zapalne pochwy i warg sromowych (nasiadówki i jednoczesne picie wywaru). Orzech włoski - Juglans regia (Juglandaceae). Opis. Drzewo dorastające do 25 wys.; kora srebrzystobiała; liście nieparzysto-pierzaste, pachnące, duże; listki podłużnie jajowate; kwiaty męskie (pyłkowe, pręcikowe) zebrane w długie, zwisające, gąsienicowate kwiatostany; kwiaty żeńskie - siedzące, zielonawe, po 2-3 w kątach liści; owoc - orzech (pestkowiec) okryty pachnącą, zieloną, miękką, soczysta łupiną. Kwitnie w kwietniu (II połowa) lub w maju. Drzewo często sadzone, niekiedy uprawiane; szczególnie pospolit w południowej i w południowo-wschodniej Polsce. Surowiec. Surowcom jest nie tylko orzech, ale także kora, zielona łupina orzecha (tak często wyrzucana) i liść - Cortex, Fructus, Folium Juglandis sue Cortex Nucum Juglandls viridis vel Putamina Nucum. Folium Juglandis można kupić w sklepach zielarskich. Korę lub młode gałązki (Frondes Jugland...
zgo