przewodnik_architektoniczny po stylach.pdf

(1681 KB) Pobierz
Bogusław Porzuczek
Mini przewodnik po stylach
architektonicznych
Słownik pojęć i zarys historii architektury
Wadowice 2008
Przewodnik po stylach architektonicznych
SPIS TREŚCI
1.
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3
2.
Styl romański . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
3.
Styl gotycki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
4.
Renesans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6
5.
Manieryzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 6
6.
Styl barokowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
7.
Rokoko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
8.
Neoklasycyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .8
9.
Neogotyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . .9
10.
Eklektyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
11.
Secesja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10
12.
Style narodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Słowniczek pojęć architektonicznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
© Bogusław Porzuczek 2008
2
Przewodnik po stylach architektonicznych
1. WSTĘP
Przewodnik ten został napisany z myślą o uczniach szkół podstawowych Gminy Wadowice
przygotowujących się do konkursu regionalnego - CO WIEM O MOIM MIEŚCIE I JEGO OKOLICY.
Jednak pozycja ta w swojej treść i formie wykracza znacznie poza wspomniany wyŜej temat, dzięki
czemu moŜe być z powodzeniem wykorzystywana w szkołach gimnazjalnych i
średnich
jako
uzupełnienie na zajęciach z historii architektury.
Zamierzeniem autora było zapoznanie młodzieŜy z podstawowymi pojęciami występującymi w
architekturze oraz przekazanie bardzo ogólnych, wybiórczych wiadomości z zakresu historii
architektury.
Celem tej pozycji jest równieŜ zachęcenie młodego człowieka do poznawania swojego miasta i
regionu nie tylko przez pryzmat historii istniejących tu zabytków i toŜsamych z nimi osobistości, ale
równieŜ wykształcenie umiejętności rozpoznawania stylów i detali architektonicznych konkretnych
budowli. Dlatego teŜ, jeśli było to moŜliwe, prezentowane zdjęcia elementów architektonicznych
zostały wykonane w Wadowicach lub okolicy. Pozostałe dotyczą róŜnych obiektów w małopolsce.
Dzięki temu czytelnik ma moŜliwość „na
Ŝywo”
zobaczyć większość opisywanych obiektów.
Część zdjęć i szkiców wykorzystanych w przewodniku pochodzą z Internetu lub ksiąŜki
Przemysława Trzeciaka „1000 tajemnic architektury” pozostałe są wykonane przez autora. DuŜym
uzupełnieniem tej pozycji jest amatorski film o zabytkach Wadowic dostępny w wersji DVD w
bibliotece Szkoły Podstawowej nr 1 w Wadowicach oraz o znacznie obniŜonej jakości dostępny na
stronie
www.sp1wadowice.iap.pl
Pojęcia zapisane
pogrubioną kursywą
mają wyjaśnienie w słowniku.
Kilka słów o architekturze
Słowo to pochodzi z języka greckiego i oznacza sztukę projektowania i wznoszenia budowli
mających oprócz wartości uŜytkowych takŜe artystyczną. Definicja pojęcia zmieniała się wraz samą
architekturą, która zawsze była odbiciem przemian zachodzących w
Ŝyciu
społeczeństw. Formy i
funkcje architektury kształtowały się w ciągu stuleci.
Świat
antyczny ukształtował
porządki
architektoniczne
(Grecja), Rzym rozwijał je wnosząc nowe konstrukcje (sklepienia — termy
Karakalli,
kopuła
— Panteon),
średniowiecze
wykształciło
konstrukcję szkieletową,
renesans
swobodnie interpretował formy
świata
staroŜytnego, zaś
barok
doprowadził je do mistrzostwa w
kształtowaniu budowli w skalach wielkich przestrzeni miejskich.
XIX wiek, to czas kształtowania się oblicza miasta europejskich, okres
przetwarzania stylów
historycznych
i dostosowywania ich do nowych potrzeb. Na przełomie XIX i XX wieku zapanował
styl
secesji,
po nim zaś kolejne fazy
modernizmu,
stopniowo odchodzące od ornamentyki w
architekturze; proces ten przebiegał równocześnie z postępem technicznym, wprowadzaniem
szkieletowej konstrukcji
Ŝelbetowej
i zastosowaniem nowych materiałów budowlanych (lekkie betony,
kompozyty).
1
Umowne okresy występowania stylów architektonicznych na ziemiach polskich
2
Styl
Przedromański
Romański
Gotycki
Renesansowy wraz z manieryzmem
Barok wraz z rokokiem
Historyzm (style z przedrostkiem neo) i eklektyzm
Secesja
Modernizm, monumentalizm i początki funkcjonalizmu
Okres
950 – 1050
1050 – 1250
1250 – 1500
1500 – 1650
1650 – 1770
1770 – 1925
1900 – 1914
1912 – 1939
1
2
Multimedialna Encyklopedia PWN, 2003
Przemysław Trzeciak, 1000 tajemnic architektury, Warszawa 1988, s. 16
© Bogusław Porzuczek 2008
3
Przewodnik po stylach architektonicznych
2. Styl romański
Zwany jest teŜ architekturą z klocków. Cechuje go prostota brył (przestrzenne graniastosłupy,
ostrosłupy i elementy walca), które składają się na całość budowli. Związany głównie z zakonami
benedyktynów i cystersów (klasztory i kościoły) oraz warownymi budowlami
świeckimi.
Cechuje się bardzo grubymi
murami
z małymi oknami, których zadaniem oprócz celów
obronnych było przeniesienie obciąŜenia
sklepienia kolebkowego
a później równieŜ
krzyŜowego.
Dodatkowym elementem nośnym we większych powierzchniach wewnętrznych były
filary
i
kolumny.
We wnętrzach występowała bogata
dekoracja rzeźbiarska podporządkowana
formom architektonicznym.
Nazwa stylu pochodzi od słowa
Rzym, gdyŜ styl ten opiera się na
architekturze
starochrześcijańskiego
Rzymu i Bizancjum
ROMAŃSKA –
ROMA – RZYM.
Pojęcia powiązane:
Transept
Fryz arkadowy
Empora
Chór
Apsyda
Rozeta
Nawa
Prezbiterium
W Wadowicach moŜna zobaczyć budowle noszącą cechy stylu romańskiego, jest to klasztor oo.
Karmelitów Bosych na tzw. „Górce”. Zabytek ten pochodzi z końca XIX wieku i został wykonany w
stylu naśladującym romanizm, czyli
NEOROMAŃSKIM.
NAWA
GŁÓWNA
ROZETA
FRYZ
ARKADOWY
NAWA
BOCZNA
PORTAL
© Bogusław Porzuczek 2008
4
Przewodnik po stylach architektonicznych
3. Styl gotycki
Styl w architekturze i sztukach plastycznych dojrzałego i późnego
średniowiecza,
ukształtowany we Francji w XII w. Podstawowym budulcem gotyku była cegła (w romanizmie był
kamień). Nazwę wprowadzono w dobie renesansu dla pogardliwego określenia stylu wieków
„ciemnych”, którymi było
średniowiecze
według twórców renesansu włoskiego wracających do
architektury antycznej. Nazwa pochodzi od barbarzyńskiego plemienia Gotów, które wielokrotnie
najeŜdŜało Rzym w czasach staroŜytnych.
Architekturę gotyku cechuje smukłość i strzelistość budowli, zwłaszcza sakralnych oraz dobre
oświetlenie wnętrz dzięki zastosowaniu wysokich okien (przeciwieństwo masywnego, ciemnego
romanizmu). NajwaŜniejszą cechą gotyku był
system szkieletowy
(przyporowy system), na który
składały się sklepienia
krzyŜowo-Ŝebrowe, przypory
i łuki oporowe oraz
łuk ostry.
Pozwalało to na
wznoszenie strzelistych i smukłych kościołów o zredukowanych murach zewnętrznych, zastąpionych
wielkimi oknami witraŜowymi. CięŜar sklepienia poprzez system
Ŝeber
i łuków był przenoszony na
przypory i filary, dzięki czemu odciąŜone zostały mury i przestały być podstawowym elementem
nośnym. Dało to olbrzymie
moŜliwości
wznoszenia
budowli niezwykle wysokich
bez groźby zawalenia się
konstrukcji.
W
okresie
gotyku
rozwinęły się dwa podstawowe
układy przestrzenne kościołów:
bazylikowy
i
halowy.
Pojęcia powiązane:
Szczyty gotyckie
Maswerk
Blanki
Hurdycja
Zendrówka
W Wadowicach nie ma budowli w stylu gotyckim. Zabytkiem gotyckim znajdującym się najbliŜej
Wadowic jest kościół pw.
śś
Jerzego i Wojciecha z końca XIV wieku w Zatorze. W Gminie Wadowice
natomiast istnieją budowle w stylu
NEOGOTYCKIM.
Są to:
Kościół z początku XX
wieku pw.
świętego
Wawrzyńca w Kleczy
Dolnej.
Kościół parafialny z 2
poł. XIX wieku pw.
Jana Chrzciciela w
Choczni
© Bogusław Porzuczek 2008
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin