Aldiss Brian W. - Poniekąd sztuka.rtf

Aldiss Brian W.

Poniekąd sztuka

Lepiej przysnąć u zarania ziemskiego

niż czuwać o zmierzchu.

W.S. Landor

   Olbrzym podnoszący się z fiordu, z siwej odnogi morza, wytknąwszy nos ponad koronę urwistych skał, wypatrzyłby za nią Endehaaven jak gniazdo jaskółcze przylepione do grani na samym skraju wyspy.

   Wysoko z okna Derek Flamifew Ende obejmował okiem rozległy fragment tego gniazda; w rzeczy samej nurtujący go niepokój i obawy przed awanturą sprawiały, że widział to wszystko ze szczególną ostrością, tak jak przed burzą, gdy krajobraz nabiera owej kłującej widzialności pozafiołkowej. Chociaż termowypatrywał swą twarz, wzrok jego błądził po posiadłości,

   Wszystko w Endehaaven było schludne posępnie, co dla mnie nie nowina, ponieważ to ja dbam o tę schludność. Ogrody założono z roślin wiecznie zielonych i krzewów nigdy nie okrywających się kwieciem, gdyż taki był kaprys mojej pani, której podoba się kontrast ich martwoty z poszarpaną linią brzegów. Budynek – samo w sobie posępne Endehaaven – wysoki i gładki, i surowy, byłby nie do pomyślenia w dawniejszych stuleciach – bez owych tysięcy wbudowanych zespołów paragrawitacyjnych, które dźwigają kamieniarską robotę kolumn, przypór, łuków i podpór ścian – całą tę masę będącą właściwie iluzją.

   Pomiędzy budynkiem a fiordem, gdzie ogród przechodzi w promenadę, znajduje się laboratorium mojej pani i mojej pani zwierzęta i, co więcej, moja pani we własnej osobie w tej właśnie chwili zatrudniająca swoje wysmukłe ramiona przy mininutriach i aguti. Ja znajduję się przy niej i doglądam klatek ze zwierzętami, albo podaję jej instrumenty lub mieszam w zbiornikach, zawsze czyniąc to, co mi każe. A oczy Derka Ende spoglądają na nas z wysoka – nie, one spoglądają z wysoka na nią tylko.

   Derek Flamifew Ende nachylał twarz nad czaszą receptora, odbierając wiadomość z Gwiazdy Pierwszej. Impulsy lekko przebiegały po jego obliczu i czułkach na czole. Chociaż zapatrzył się w dół na ową znajomą do bólu scenerię zewnętrzną swego życia, nie miał trudności z wyraźnym odbiorem termokomunikatu. Gdy ten się skończył, przełączył receptor, przylgnął do niego twarzą i wymodelował swą odpowiedź.

   „Zrobię, jak mówisz, Gwiazdo Pierwsza. Natychmiast udam się na Festi XV w Mgławicy Welona i nawiążę kontakt z istotą, którą nazywasz Klifem. O ile będzie to w mojej mocy, wykonam również twój rozkaz, by dostarczyć nieco jego substancji na Pyrylyn. Dziękuję za ukłony, które odwzajemniam w dobrej wierze. Do widzenia”.

   Wyprostował się i rozmasował twarz, gdyż termopatrzenie przez ogromne odległości świetlne zawsze było męczące, jak gdyby wrażliwe mięśnie twarzy miały świadomość, że swoje drobne ładunki elektrostatyczne dostarczają parsekom próżni i to je paraliżowało. Z wolna odprężyły się również jego czułki, kiedy nieśpiesznie zbierał swój ekwipunek. Długi będzie lot do Welona, a i zadanie, jakie mu wyznaczono, przejęłoby trwogą najdzielniejsze serce na Ziemi, on jednak ociągał się z zupełnie innego powodu – przed odlotem musi się pożegnać z Metresą.

   Rozsunął drzwi i wyszedł na korytarz, równym krokiem przemierzył stopami wzór mozaiki, którego nauczył się na pamięć dawno temu w dzieciństwie, i zniknął w szybie paragrawitacyjnym. Za chwilę wyłonił się z głównego westybulu, zbliżał ku mojej pani, do jej wysmukłej postaci, przed którą na wysokości piersi kręciły się gryzonie, za jej plecami zaś piętrzył się masyw Vatna Jokull, szary w mglistości dali.

– Wejdź do środka i przynieś mi pudełko z obrączkami znamionowymi, Hol – powiedziała do mnie, więc minąłem się z nim, moim panem, kiedy do niej podchodził. Nie zwrócił na mnie większej uwagi, podobnie jak nie zwracał uwagi na innych partenoludów, nie odrywając oczu od niej.

– Wiesz, Metreso, że muszę spełnić swój obowiązek – usłyszałem jego głos. – Nikt inny prócz zrodzonego normalnie prawdziwego Ziemianina nie mógł otrzymać tego rodzaju zadania.

– Tego rodzaju zadania! Galaktyka jest niewyczerpalną kopalnią tego rodzaju zadań! Mógłbyś sobie raz na zawsze dać spokój z tymi wycieczkami.

   Przemówił błagalnie do jej pleców:

– Nie możesz tak o nich mówić. Znasz naturę Klifa, wszystko ci o nim opowiedziałem. Wiesz, że to nie jest wycieczka, że wymaga to całej mojej odwagi. I wiesz, że z jakiegoś powodu tylko prawdziwi Ziemianie mają taką odwagę... nieprawdaż, Metreso?

   Pomimo że zbliżałem się do nich, pokornie przesuwając się między klatkami i zbiornikami, nie zwrócili na mnie uwagi nawet na tyle, by ściszyć głosy. Moja pani stała zapatrzona w ogromne szczyty w głębi lądu, którym jej rysy nie ustępowały majestatem i tylko jeden czułek jej drżał, gdy mówiła:

– Wydajesz się sobie taki wielki i odważny, co?

   Znając potęgę magii afektywnej nigdy w gniewie nie wymawiała jego imienia, jak gdyby życzyła sobie, by zniknął.

– To nie jest tak – rzekł pokornie. – Proszę, bądź rozsądna, Metreso, wiesz, że muszę odjechać, mężczyzna nie może przesiadywać wiecznie w domu. Nie gniewaj się.

   Wreszcie się do niego odwróciła. Twarz jej nie odbierała, dumna i surowa. Jednak było w niej piękno jakiegoś upiornego rodzaju, którego nie potrafię opisać, o ile znużenie i wiedza mogą zlać się w piękno pospołu. Jej oczy były tak szare i odległe jak fryz okrytego śniegiem wulkanu za nią w dali, o moja pani! Starsza była o stulecie od Derka, jakkolwiek różnica nie ujawniała się w jej karnacji – która świeżość zachowa jeszcze przez tysiąc lat – lecz w jej powadze.

– Nie gniewam się. Cierpię. Wiesz, jaką posiadasz moc sprawiania mi, cierpienia.

– Metreso... – rzekł robiąc krok w jej stronę.

– Nie dotykaj mnie – powiedziała. – Jedź, skoro musisz, ale nie urządzaj farsy i nie dotykaj mnie.

   Ujął ją za łokieć. Trzymała jedną z mininutrii potulną jak trusia na jej ręku – zwierzęta zawsze potulniały, gdy ich dotykała – i przygarnęła ją mocniej do siebie.

– Ja nie chciałem ci sprawić cierpienia, Metreso. Wiesz, że winniśmy posłuszeństwo Gwieździe Pierwszej, że muszę im służyć, bo jakże inaczej utrzymamy tę posiadłość? Choć jeden raz pożegnaj mnie czule przed odjazdem.

– Czułość! Odjeżdżasz zostawiając mnie samą z garstką partenoludów i śmiesz mówić o czułości! Nie udawaj, że nie cieszy cię okazja ucieczki ode mnie. Masz mnie dosyć, nieprawdaż?

   Odparł z rezygnacją, jakby nic innego już nie miało go spotkać:

– To nie jest tak...

– No widzisz! Nawet nie silisz się, aby to zabrzmiało szczerze. Idź już sobie, proszę. To przecież bez znaczenia, co się ze mną stanie.

– Och, gdybyś tylko mogła słyszeć swoją własną litość nad sobą. Teraz miała łzę na lodowatej pochyłości jednego policzka. Odwróciła się, by mu nią błysnąć w oczy.

– A któż inny się nade mną ulituje? Nie ty, bo nie opuszczałbyś mnie, jak to czynisz. A gdyby tak ten Klif cię zabił, co będzie ze mną?

– Powrócę żywy, Metreso – odparł. – Nie ma obawy.

– Łatwo tak mówić. Dlaczego nie masz odwagi, by się przyznać, że opuszczasz mnie z największą radością?

– Ponieważ nie zamierzam dać się sprowokować do kłótni.

– Terefere, znowu zachowujesz się jak dziecko. Nie odpowiesz, no nie? Za to uciekniesz, by uniknąć odpowiedzialności.

– Ja nie uciekam!

– To przecież oczywiste, że uciekasz, choćbyś nie wiem co udawał. Po prostu jesteś niedorosły.

– Nie jestem, nie jestem! I nie uciekam! Trzeba prawdziwej odwagi, żeby zrobić to, co robię.

– Wielkie masz o sobie mniemanie!

   Wtedy oddalił się, w gniewie, bez godności. Zmierzał w stronę platformy lądowiska. Zaczął biec.

– Derek! – zawołała.

   Nie odpowiedział. Chwyciła przycupniętą mininutrię za kark. Ze złością cisnęła ją do pobliskiego zbiornika z wodą. Zwierzątko przemieniło się w rybę i spłynęło w głąb toni.

   Derek leciał do Mgławicy Welona swoim pchaczem świetlnym. Ogromny płetwiasty kształt żeglował samoistnie, podobny broni łucznika, cały nakrapiany komórkami fotonowymi, które wysysały dlań siłę napędową z gęstej i zapylonej pustki kosmosu. Pośrodku krawędzi spływu znajdowała się kopuła, w której Derek leżał bez czucia przez większą część swej podróży.

   Delikatne mechaniczne ręce, usuwające sztywność z jego mięśni, obudziły go w kolejnym dniu zmartwychwstania, który nie był dniem. W retorcie bulgotał rosół, podnosząc się coraz bliżej smoczka oddalonego o dwa cale zaledwie od jego ust. Napił się. Ponownie zapadł w sen, wyczerpany długotrwałą bezczynnością. Kiedy znowu się ocknął, wylazł powolutku z łóżka i gimnastykował się przez piętnaście minut. Potem zbliżył się do sterownicy. Mój przyjaciel Jon siedział przy niej.

– Co słychać? – zapytał Derek.

– Wszystko w porządku, mój panie – odparł Jon. – Właśnie wchodzimy na orbitę wokół Festi XV.

   Podał współrzędne i oddalił się na posiłek. Jon miał najbardziej samotne zajęcie, jakie może stać się udziałem partenoluda. My wykluwamy się według ściśle przestrzeganej recepty, bez wrodzonych struktur DNA zapewniających prawdziwym Ziemianom ich zdumiewającą długowieczność; jeszcze pięć dalekich wypraw, a stary i zużyty Jon będzie się nadawał tylko do transmutatora.

   Derek zasiadł przy sterownicy. Czy widział na obliczu Festi nakładające się oblicze, które kochał i którego się lękał? Myślę, że tak. Myślę, że dla niego nie było takich kłębów chmur, które by przesłoniły chmurę na jej czole. Cokolwiek miał przed oczyma, zaparkował pchacz świetlny na szybkiej, niskiej orbicie wokół samotnej planety. Słońce Festi nie większe od punkcika płonęło z odległości przynajmniej ośmiuset milionów mil. Niczym światło kotwiczne statku pojawiało się i znikało na wzburzonym morzu chmur, w które się zapadali. Przez dłuższą chwilę Derek siedział z twarzą w czaszy receptora, badając ciepłotę gruntu w dole pod nimi. Ponieważ miał do czynienia z temperaturami bliskimi zera, nie było to łatwe, a jednak gdy Klif znalazł się na pozycji dokładnie pod nim, nie można było przegapić tego cielska – odciskało się wyraźnie w jego zmysłach jak sygnał na ekranie radarowym.

– Mamy go! – zawołał Derek.

   Jon już powrócił. Wprowadził parametry czasowe do komputera pchacza świetlnego i po chwili odczytał czas, kiedy Klif ponownie znajdzie się pod nimi. Derek skinął głową i zaczął się sposobić do skoku. Bez pośpiechu wdziewał specjalny skafander kolejno sprawdzając każdy element, który brał do ręki, otwierał paragrawity, aż unosiły go w powietrze, i znowu je zamykał dopinając każdy zatrzask, dopóki cały się nie zatrzasnął.

– Trzysta dziewięćdziesiąt pięć sekund do najbliższego zenitu, mój panie – powiedział Jon.

– Wiesz wszystko, jak mnie odebrać?

– Tak, sir.

– Radiolatarnię odzewową uruchomię dopiero po powrocie na orbitę.

– Wszystko jest jasne, sir.

– Świetnie. Idę.

   Jak ledwo ożywiony stwór wszedł niezgrabnie do śluzy powietrznej. Na trzy minuty przed kolejnym nalotem nad Klifa otworzył drzwi zewnętrzne i dał nura w morze obłoków. Krótkotrwały strumień z dysz silników skafandra wyrwał go z orbity pchacza świetlnego. Chmura pochłonęła go jak śmierć, gdy runął w dół.

   Dwadzieścia niegościnnych planet obiegających Festi kryło zaledwie nieskończenie mały ułamek sekretów galaktyki. Każdy glob wszechświata zagrzebywał się w tajemnicy swojego własnego przeznaczenia. Na nie których z tych globów, jak w przypadku Ziemi, przeznaczenie ujawniało się w typie istoty, która potrafiła kształtować siebie, wedrzeć się na kosmiczne szlaki i przekuć swoje cele na cywilizację środowiska planetarnego. Na innych przeznaczenie pozostało niejasne i dalekie, i tylko Ziemianie przędący swe niepojęte desenie woli i obowiązku rzucali wyzwanie owym innym bytom, aby wyrwać z nich nową wiedzę, którą by można dodać do sumy starej.

   Wszelka wiedza zostawia ślad. Przez milenia, od kiedy loty międzygwiezdne stały się faktem, rodzaj ludzki był kształtowany bezwiednie przez swoje własne odkrycia, a razem z utraconą niewinnością także jego stabilność genetyczna uleciała przez galaktyczne okno. W miarę jak ludzie niczym deszcz zasypywali inne planety, ich szczep zatracił swe pierwotne, dziedziczne przeznaczenie, a każdy ośrodek cywilizacji wykształcał nowe rodzaje myślenia, czucia, kształtów – nowe życie. Tylko na starej Ziemi człowiek jeszcze nieco przypominał ludzi z przedgwiezdnych dni. I dlatego to właśnie Ziemianin nurkował głową w dół na spotkanie bytu zwanego Klifem.

   Klif zniszczył co do jednego kilka statków kosmicznych i pchaczy świetlnych, które wylądowały na jego jałowym globie. Po długich badaniach tej istoty prowadzonych z bezpiecznych orbit, mędrcy z Gwiazdy Pierwszej wysnuli teorię, że niszczy ona wszelkie znaczniejsze źródła energii, tak jak człowiek rozgniata natrętną muchę. Derek Ende idący samotnie bez żadnej energii prócz mocy motorów swego skafandra był bezpieczny – jeśli wierzyć teorii.

   Opuszczając się na paragrawitach zjeżdżał coraz wolniej w noc planetarną. Ostatni obłok został zdmuchnięty z jego ramion i porywisty wiatr zagrał i zagwizdał w nośnikach jego skafandra. W dole zamajaczył grunt. Przyśpieszył tempo opadania, by go nie zmiotło ponad nim, i za chwilę rozciągnął się jak długi na Festi XV. Przez moment leżał bez ruchu odpoczywając i czekał, aż skafander ostygnie.

   Ciemność nie była całkowita. Chociaż ani jeden promień światła słonecznego nie muskał tego kontynentu, z ziemi strzelały zielone płomienie oświetlając jego nagie kontury. Nie włączał świateł na głowie, ramionach, brzuchu ani na dłoniach, pragnąc przystosować oczy do mroku. Coś wyglądającego jak strumień ognia przepływało z jego lewej strony. Ponieważ promieniowanie tego było słabe i pełgające po wierzchu, mieszało się to z własnymi cieniami, a bijący zeń dym wyrodniał w sztaby pod wpływem masy planety o poczwórnej grawitacji i wydawał się przetaczać z biegiem tego czegoś jak płonące kłębki Salsola. W większym oddaleniu znajdowały się rozległe źródła ognia, najprawdopodobniej nie oczyszczony etan z metanem płonął tam z dźwiękiem, który w uszach Derka brzmiał jak skwierczenie befsztyka, rzygał zaś w górę z taką siłą, że błękitny płomień lizał zwalniające wyścig chmury. W innym miejscu buchający na wzniesieniu gejzer ognia otulał się gęstym, skłębionym płaszczem brązowego dymu, którego całun dźwigał się do góry jak rozlazły budyń. Gdzie indziej, na prawo od miejsca, w którym leżał Derek, płonął słup białego ognia bez ruchu i bez dymu, stercząc jak oświetlony reflektorami miecz w całej swej doskonałości.

   Derek pokiwał z zadowoleniem głową. Szczęśliwie trafił ze swoim upadkiem. To był Region Ognia, w którym żył Klif.

   Już sam fakt, że się tu znalazł, sprawiał mu wystarczającą przyjemność, a oglądanie scenerii, jakiej żaden człowiek nie oglądał z bliska, stanowiło zadośćuczynienie wystarczające – dopóki nie uświadomił sobie, że rozległy fragment krajobrazu nie oddaje choćby najmniejszego odblasku światła i wpatrując się weń przenikliwym termowzrokiem odkrył, że patrzy na Klifa.

   Niezmierny ogrom tej istoty wygaszał pod sobą całe światło i sięgał chmur mrocząc je nad swoim grzbietem. Na sam jego widok główne serce Derka wraz z dodatkowym poczęło bić w przyspieszonym rytmie zgrozy. Leżał plackiem na ziemi, dostosowany dzięki swym paragrawitom do tutejszego ciążenia, wpatrywał się w ogrom przed sobą i przełykał ślinę, by ustąpiło dławienie w gardle, podczas gdy oczy jego usilnie starały się wytyczyć zarysy Klifa w kalejdoskopie przyćmionych blasków. Jedno nie ulegało wątpliwości: był wielki! Klął, że mimo fotozystorów, które umożliwiały mu termowidzenie obiektów na zewnątrz skafandra, odwieczny pokaz fajerwerków zakłóca mu działanie tego zmysłu. Nagle w chwili dobrej widoczności ustalił dokładny namiar: Klif był oddalony od niego o trzy czwarte mili! Wydawało mu się na podstawie początkowych obserwacji, że ta odległość nie przekracza stu metrów. Nareszcie dowiedział się, jakie to duże. To było kolosalne! Na chwilę poddał się upojeniu. Jak już brać się za jakieś zadania, to tylko za niewykonalne. Astrofizycy Gwiazdy Pierwszej utrzymywali, że Klif jest w jakimś sensie świadomy i zażądali, by Derek dostarczył im kilogram jego ciała. Jak się kroi istotę wielkości niewielkiego księżyca?

   Przez cały czas, gdy tak leżał, wiatr grzechotał w przewodach i nośnikach jego skafandra. Stopniowo do świadomości Derka docierała zmiana w wibracji, jaką odczuwał w wyniku stałego naporu wiatru. Pojawiła się w niej nowa nuta i nowa siła. Rozglądając się położył dłoń w rękawicy płasko na ziemi. To już nie wiatr dygotał. To dygotał grunt, to trzęsła się sama Festi. Klif ruszył z miejsca!

   Kiedy znowu podniósł na niego spojrzenie swych obu zmysłów, zobaczył, w którą kieruje się stronę. Z miarowym dudnieniem szedł prosto na niego. Jeśli jest inteligentny i jeśli mnie odkrył, to zrozumie, że jestem za mały, by mu wyrządzić krzywdę. Więc i mnie nie wyrządzi żadnej i nie mam się czego bać – zapewniał samego siebie Derek. Logika nie uspokoiła go. Prosty czujnik wilgotności w naczółku jego hełmu wprawił w ruch absorpcyjną niby – łapkę, która przejechała mu po czole ocierając zebrany tam pot. Widzialność hasała jak szczury po piwnicy. Powolne nadciąganie Klifa nadal było czymś raczej wyczuwalnym dla Derka niż widocznym. Przetaczające się właśnie zwały chmur przesłaniały szczyt stwora, on zaś z kolei usuwał w cień fontanny ognia. Na łomot jego nadejścia reagował nawet szpik w kościach Derka. Coś jeszcze zareagowało. Drgnęły nogawice jego skafandra. Rękawy poruszyły się. Korpus wił się. Zdumiony Derek usztywnił nogi. Kolana skafandra zgięły się nieustępliwie zmuszając jego własne nogi do tego samego. I nie tylko kolana – również jego ramiona, choć zapierał je z całej siły w grunt przed sobą, zmuszone zostały do ugięcia się wedle kaprysu skafandra. Nie mógł się nie poruszyć pod groźbą połamania kości. Do głębi przerażony leżał i wyginał się jak kontorsjonista, wykonując idiotyczne ruchy, by dostosować się do rytmu skafandra. Jakby nagle poznając sztukę pełzania, skafander zaczął sunąć do przodu. Czołgał się przed siebie po ziemi, a Derek w środku poruszał się wraz z nim chcąc nie chcąc. Nasunęła mu się pewna ironiczna myśl. Mało, że góra przychodziła do Mahometa – Mahomet z musu przychodził do góry...

   Nie był w stanie nic zrobić, by zatrzymać swój pochód, wola jego była bezużyteczna. Uświadomiwszy to sobie poczuł przypływ ulgi. Metresa nie mogła go w żaden sposób obwiniać o nic, co się teraz stanie. Wędrował przez ciemność na czworakach, po omacku, w kierunku zbliżającego się Klifa, uwięziony w ruchomej celi. Jedyna myśl konstruktywna, jaka mu przychodziła do głowy, to to, że jego skafander w jakiś sposób opanowany został przez Klifa. Nie wiedział jak, ani nie próbował dociec. Czołgał się. Niemalże na luzie pozwalał swoim bezwolnym członkom wędrować z ruchami skafandra. Dym spowijał go ze wszystkich stron. Ustawienie wibracji powiedziało mu, że Klif znieruchomiał ponownie. Podnosząc głowę nie widział nic prócz dymu, być może powstałego w wyniku szorowania cielska Klifa o ziemię. Kiedy opary się rozstąpiły, zobaczył jedynie ciemność. Stwór był tuż przed nim.

   Gramolił się dalej, znienacka począł się wspinać, ciągle wbrew swej woli małpując ruchy skafandra. Pod sobą miał ciastowatą substancję, mocną lecz elastyczną. Skafander mozolnie wdzierał się na górę pod kątem chyba sześćdziesięciu pięciu stopni – usztywniacze trzeszczały, tętniły paragrawity. Piął się na Klifa.

   W umyśle Derka nie było już w tej chwili wątpliwości, że stwór ten posiada coś dającego się określić mianem woli, o ile nie świadomości. Posiadał również moc, o jakiej nie śniło się żadnemu człowiekowi: potrafił narzucić swą wolę przedmiotowi nieożywionemu, jak skafander. Bezsilny we wnętrzu swojego skafandra Derek posunął się krok dalej w swoich rozważaniach. Ta moc narzucania woli miała chyba ograniczony zasięg, w przeciwnym wypadku Klif z pewnością oszczędziłby sobie fatygi i nie przenosił swej gigantycznej masy, lecz zmusiłby skafander do przebycia całego dystansu między nimi. Gdyby to rozumowanie było słuszne, to pchaczowi świetlnemu na orbicie nic nie zagrażało.

   Ruch ramion zmącił mu myśli. Skafander rył tunel. Nie przykładając rąk do tego leżał i nie przeszkadzał im w czynieniu wymachów pływackich. Skoro skafander zamierzał wkopać się w Klifa, to nasuwał mu się nieodparty wniosek, że zostanie strawiony, ale pomimo tego zapanował nad odruchem buntu, gdyż wiedział, że opór jest bezcelowy.

   Skafander wdarł się i pogrążył w ciastowatą masę otwierając maleńki sykliwy świat przesuwu i tarcia, który skończył się z ostatnim jego ruchem, jak ostatni gwóźdź zamykający Derka w najsolidniejszej trumnie odosobnienia. By opędzić się od narastającej klaustrofobii, Derek spróbował zapalić światło hełmu, lecz rękawy skafandra pozostały tak sztywne, że nie dał rady zgiąć ich na tyle, żeby dosięgnąć dźwigni. Co mu pozostało, to tkwić bezradnie w swej skorupie i wpatrywać się w bezkształtną ciemność Klifa.

   Ale ciemność nie była tak zupełnie bezkształtna. Jego uszy łowiły szmer na zewnętrznej powierzchni skafandra. Jego termowzrok rozróżniał bezsensowny wzór na zewnątrz hełmu. Mimo że skupił swoje czułki, nie mógł się rozeznać w tym deseniu – nie miał on dla niego ani symetrii, ani sensu...

   Wydawało się natomiast, że ma on jakiś sens dla jego ciała. Derek czuł, jak drżą mu członki, był świadom pulsów i widmowych doznań w swoim wnętrzu, jakich nie odczuł nigdy przedtem. Przeniknęła go świadomość, że styka się z siłami spoza kręgu jego pojmowania, i na odwrót, że styka się z nim coś, dla czego jego moce są nie do pojęcia.

   Ogarnęło go bezmierne znużenie. Siły żywotne konały w nim. Żywiej niż przedtem odczuwał ogrom ciała Klifa. Wprawdzie lilipuciego w porównaniu z masą Festi XV, a przecież wielkości sporego asteroidu...

   Potrafił sobie wyobrazić asteroid zrodzony w strumieniach gazowej eksplozji na powierzchni słońca Festi. Pół stały, pół płynny krążył wokół swego rodzica po niewspółśrodkowej orbicie. Pod wpływem wzajemnego oddziaływania napięć w trakcie stygnięcia jego wnętrze skrystalizowało się w unikalną formę. I z taką semiplastyczną powierzchnią egzystował przez wiele milionów lat, stopniowo gromadząc ładunek elektrostatyczny, który się zrównoważył... i czekał... i fermentował życiodajne kwasy wokół krystalicznego serca.

   System Festi był stabilny, lecz raz na bardzo wiele tysięcy milionów lat gigantyczne planety, pierwsza, druga i trzecia, stawały w perihelium względem słońca i siebie jednocześnie. Przypadkiem nastąpiło to przy największym zbliżeniu asteroidu, który został wyrwany ze swej orbity i o mało nie zawadził o trzy ustawione w jednej linii planety. Wyzwoliły się ogromne energie elektryczne i grawitacyjne. Asteroid rozżarzył się – i rozbudził w sobie świadomość. Na nim nie narodziło się życie to on się narodził do życia, zrodził się z jednej katastrofalnej kolizji!

   Jeszcze nie zdążył nacieszyć się w milczeniu smętnie – straszno – słodką sensacją bycia świadomym, a już znalazł się w tarapatach. Uciekając od słońca na swoim nowym kursie wpadł w sidła ciążenia grawitacyjnego planety Festi XV, czterokrotnie większego niż ziemskie. Nie znał żadnej siły formującej prócz siły ciążenia. Grawitacja była dlań tym wszystkim, czym jest tlen dla życia komórkowego na Ziemi, jednakże nie pragnął zamiany swego lotu na niewolę, a był zbyt drobny, by stawić opór. Po raz pierwszy asteroid poznał korzyść ze swej samotności wyrażającą się w tym, że mógł dzięki niej panować do pewnego stopnia nad otoczeniem zewnętrznym. Zamiast ryzykować, że rozpadnie się na orbicie Festi, pomknął ku środkowi i wyhamowując upadek dokonał swojego pierwszego aktu woli, który osadził go ze wstrząsem lecz w całości na powierzchni tej planety.

   Przez niezmierzony okres czasu asteroid – a był to już Klif – leżał w płytkim kraterze powstałym przy zderzeniu i rozmyślał bez celu. Nie znał niczego z wyjątkiem nieorganicznej scenerii wokół siebie, i nie potrafił sobie wyobrazić niczego innego; za to tę scenerię znał dobrze. Stopniowo doszedł do swego rodzaju porozumienia z ową scenerią. Ukształtowany przez grawitację, wykorzystywał grawitację równie bezmyślnie, jak człowiek korzysta z oddychania – zaczął poruszać innymi rzeczami i sam zaczął się poruszać.

   Klifowi nie przyszło nigdy na myśl, że nie będzie sam we wszechświecie. Kiedy już dowiedział się, że istnieje inne życie, przyjął to jako fakt. To inne życie było inne niż on – następny fakt. Inne życie miało inne wymogi – następny fakt. Pytania, wątpliwości – te były mu nie znane. On chciał czegoś, inne życie chciało czegoś, oba powinny się przystosować, gdyż przystosowanie jest dostosowaniem się do nacisku, a ta reakcja jest zrozumiała.

   Skafander Derka Ende ponownie drgnął pod wpływem zewnętrznej woli. Cofał się ostrożnie rakiem. Klif wypluł go. Skafander legł bez ruchu. Sam Derek legł bez ruchu. Był ledwo przytomny. Na pół oszołomiony składał łamigłówkę wydarzenia. Klif porozumiał się z nim – nie mógł wątpić, gdyż dowód na to przyciskał lewym ramieniem do piersi.

– A przecież on nie... przecież nie mógł porozumieć się ze mną! wyszeptał.

   A przecież porozumiał się... przecież Derek jeszcze omdlewał pod tym brzemieniem. Klif nie posiadał nic, co by przypominało mózg. Nie „rozpoznał” mózgu Derka. W zamian porozumiał się z jedyną jego częścią, którą rozpoznać umiał, porozumiał się bezpośrednio z jego strukturą komórkową, zapewne ze strukturami cytoplazmowymi w szczególności, z mitochondriami, źródłami energii komórkowej. Komórki jego ciała zrozumiały informację dostarczoną z pominięciem mózgu. Derek zrozumiał swoje uczucie osłabienia. Klif pozbawił go energii. Ale nawet on nie mógł pozbawić go uczucia triumfu. Bo Klif odebrał informację tak samo, jak jej udzielił. Klif dowiedział się o istnieniu innego życia w innych rejonach wszechświata. Bez wahania, bez słowa, podarował fragment samego siebie owym innym rejonom wszechświata. Misja Derka została spełniona. W geście Klifa widział Derek jedną z najgłębszych pobudek działania istot żywych: pobudkę do wywarcia wrażenia na innej żywej istocie. Z ironicznym uśmiechem dźwignął się na nogi. Był sam w Regionie Ognia. Sporadyczny płomień żałobny nadal stawiał czoło okalającej ciemności, ale Klif zniknął; Derek leżał u progu świadomości dłużej, niż mu się zdawało. Spojrzał na swój chronometr i stwierdził, że czas był najwyższy wyruszyć na spotkanie z pchaczem świetlnym. Podwyższył moc ogrzewania skafandra dla zwalczenia zimna, które zaczęło go przenikać do kości, przełączył na start system paragrawitacyjny i poszybował w niebo. Obsiadły go i pochłonęły obrzydliwe opary, Festi zniknęła mu z oczu. Niebawem wzniósł się ponad chmury i atmosferę. Pod okiem Jona statek kosmiczny samokierował się na radiolatarnię odzewową Derka. Po kilku niebezpiecznych minutach zrównali prędkości i Derek wszedł na pokład.

– Dobrze się czujesz? – zapytał partenolud, gdy jego pan wtoczył się na fotel pilota.

– Wspaniale, tylko osłabłem. Dowiesz się wszystkiego, kiedy będę nagrywał raport dla Pyrylyn. Będą z nas zadowoleni. – Wydobył żółtawoszarą grudę materii, która rozszerzyła się do rozmiaru wielkiego indyka, i podał ją Jonowi. – Nie dotykaj gołymi rękami. Włóż to do któregoś z przedziałów chłodni w ciążenie czterokrotnie większe od ziemskiego. To drobna pamiątka z Festi XV.

   Do „Róży” w Pynnati, jednym z głównych miast Pyrylyn, chodziło się poszaleć na całego. Tam też gospodarze zabrali Dereka Ende z Jonem w charakterze skromnej eskorty. Rozłożyli się na kanapach w loży, której powolny obrót roztaczał przed nimi widok innych grup tańczących lub spoczywających na sofach. Sama sala była w ruchu. Za jej przezroczystymi ścianami oglądali zmieniające się nieustannie obrazy, kiedy sunęła to w górę, to w dół, to dokoła ogromnej metalowej konstrukcji „Róży”. Najpierw znajdowali się na zewnątrz tej konstrukcji, w jaskrawych światłach Pynnati nocą mrugających do nich, jakby uczestniczyły w ogólnej zabawie. Następnie budynek wynicował się powoli wchłaniając ich między inne sale rozkoszy pełne biesiadników, których widzieli jak na dłoni, gdy jeździli tak sobie po wielkopańsku do góry, na dół i jak po stole.

   Zażenowany Derek leżał na kanapie. Przed oczami miał obraz twarzy Metresy i wyobrażał sobie, jak ona by potraktowała tę całą nieszkodliwą zabawę – z zimną pogardą. Jego własna przyjemność rozwiała się jak dym.

– Przypuszczam, że będziesz chciał jak najszybciej wracać na Ziemię?

   – Hę? – odmruknął Derek.

– Mówię, że przypuszczam, że znowu będziesz chciał wracać jak najszybciej do domu.

   Mówił Belix Ix Sappose, Administrator Naczelny Instytutu Wielkich Ciążeń na Gwieździe Pierwszej, który jako gospodarz wieczoru leżał koło Derka.

   – Przepraszam cię, Belix, tak, niedługo będę musiał wracać do domu.

– Tu nie ma „musu”. Odkryłeś zupełnie nową formę życia, możemy teraz podjąć próbę porozumienia się z bytem na Festi XV, co Bóg jeden wie, jak daleko posunie naszą wiedzę. Rząd bez trudu może okazać swą wdzięczność oferując ci tutaj takie stanowisko, jakie ci się żywnie podoba, a w tych sprawach nie jestem bez wpływów, jak się domyślasz. Nie wyobrażam sobie, żeby Ziemia w stadium starzenia się miała wiele do zaoferowania człowiekowi twojego kalibru.

   Derek zamyślił się nad tym, co ona miała do zaoferowania. Był do niej przywiązany. Ci dekadenccy ludzie nie rozumieli, jak można się do czegokolwiek przywiązać.

– No, co ty na to, Ende? Ja nie rzucam słów na wiatr – Belix Ix Sappose postukał zniecierpliwiony w swoje poroże.

– No... Och, niewątpliwie wiele się dowiedzą od Klifa. To już nie moja parafia. Jestem od roboty, nie od myślenia.

– Nie odpowiadasz na moją sugestię.

   Popatrzył na Belixa z ledwie dostrzegalnym rozdrażnieniem. Belix był z kopytaków, gatunku, który dla pokojowego współistnienia galaktyki zrobił więcej niż jakikolwiek inny. Jego kręgosłup przechodził w skomplikowany system poroża, skąd sześć tarninowo ciemnych oczu mierzyło Derka z nieukrywaną irytacją. Reszta towarzystwa, w tym również Jupkey, samica Belixa, także patrzyła na niego.

– Muszę szybko wracać na Ziemię – rzekł Derek.

   Co Belix powiedział? Zaoferował mu jakieś stanowisko? Derek wiercił się niespokojnie na swej kanapie, stremowany jak zawsze w otoczeniu ludzi, z których nikogo nie znał za dobrze.

– Nudzisz się pan, panie Ende.

– Nie, skądże znowu....