Stawonogi.docx

STAWONOGI

Stawonogi jako jedyne bezkręgowce opanowały zdolność do aktywnego lotu.

Zewnętrzna budowa ciała jest skomplikowana.
Złożoność tę powoduje przede wszystkim segmentacja heteronomiczna,
czyli różnicowanie metamerów, które po zgrupowaniu dają trzy większe części ciała,
tzn. TAGMY – głowę, tułów i odwłok.

Owady jako jedyne stawonogi posiadają te 3 tagmy.
Pajęczaki i skorupiaki, połączyły sobie głowę z tułowiem, na rzecz głowotułowia.

Każdy metamer pierwotnie posiadał parę odnóży,
które z czasem uległy modyfikacjom:

Na głowie – przekształciły się w czułki oraz narządy gębowe.

Odnóża tułowiowe zachowały funkcje lokomocyjne.
Mogą służyć do skakania, kroczenia, pływania bądź do rozgrzebywania ziemi.

Na odwłoku- tendencja do zanikania.
Obecnie służą jako narząd kopulacyjny,
albo wspomagają odnóża tułowiowe w poruszaniu się.

U raków, para odnóży krocznych przekształciła się w szczypce,
a u skorpionów zrobiły to odnóża gębowe.

Ciało stawonogów pokryte jednowarstwowym nabłonkiem, wytwarzającym grubą warstwę kutikuli. Oskórek ten składa się z białka i chityny. Kutikula wzbogacana solami,
które nadadzą jej sztywność.
Kutikula jest praktycznie nieprzepuszczalna dla wody i gazów. Od wewnątrz do oskórka przyczepione są mięśnie,
więc stanowi również SZKIELET ZEWNĘTRZNY.

U stawonogów występują stawy- pomiędzy członami odnóży, segmentami tułowia itd.

„Pancerz jest bardzo ciężki-
dlatego nigdy nie będzie stawonoga wielkości nosorożca”
(żarcik Operonu).

*HAHAHAHAHAHAHAHAHAHAHAHHAHAHAHAHAHHAHAHAHAHAHAHAHAHAHHA
*(jak by ktoś zapomniał się śmiać)

Sztywny pancerz uniemożliwia wzrost organizmu, z tego powodu występuje linienie
-jest to jedyny sposób na to, aby stawonóg urósł.
Nowy (większy) pancerz jest na początku miękki i elastyczny,
tak więc stawonogi nie mają bariery ochraniającej ich ciało, co jest przyczyną częstej śmierci tych organizmów w okresie linienia.

Przewód pokarmowy składa się z jelita przedniego, środkowego i tylnego. Zarówno jelito przednie jaki i tylne wysłane są kutykulą, taką jak ta, która tworzy pancerz. Dlatego nie mogą zachodzić w tych odcinkach żadne procesy trawienne i wchłaniania.
Do jelita środkowego uchodzi – wątrobotrzustka. Na granicy jelita środkowego i tylnego owadów i większości pajęczaków znajduje się ujście narządów wydalniczych.

Wodne skorupiaki mają skrzela- osadzone najczęściej u nasady odnóży.
Na lądzie zwierzęta nie mogą oddychać skrzelami, bo wyrostki skrzeli zlepiają się ze sobą, więc stawonogi postanowiły wykształcić płuca i tchawki.
 

Płuca- występują u pajęczaków.
Są położone na odwłoku. Prowadzą do nich szczeliny- przetchlinki.

Tchawki- występują u owadów i niektórych pajęczaków.
Są to chitynowe rurki rozgałęzione po całym ciele. 
Tchawkowy system oddychania, tak samo jak pancerz  ogranicza wzrost tych stawonogów, dlatego że rurki tchawek nie mogą być zbyt długie, aby świeże powietrze docierało do każdych zakamarków ciała owadów!

Wiele małych stawonogów oraz gatunki pasożytnicze nie mają układu oddechowego, 
a wymianę gazową przeprowadzają całą powierzchnią ciała.

Układ krążenia jest otwarty i ma serce po grzbietowej stronie ciała!

Płyn krążący w układzie to hemolimfa- bo powstał z wymieszania się krwi i płynu jamy ciała.  Barwniki oddechowe rozpuszczone w osoczu.

Hemolimfa do serca trafia przez ostia.

U owadów które mają tchawki,
hemolimfa nie bierze udziału w przenoszeniu gazów oddechowych.

UKŁAD NERWOWY

Podobny do drabinkowego układu nerwowego pierścienic, tylko ma większą centralizację, dzięki czemu powstał prawdziwy trójdzielny mózg.
(przodomózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie)

Duży mózg- więc dobrze rozwinięte narządy zmysłu.

Chemoreceptory – narząd węchu i smaku. Leżą na czułkach.
Czułki służą jednocześnie jako narząd dotyku.

Narządy równowagi w postaci statocyst.

Narządy wzroku – oczy.
Pajęczaki mają oczy proste, a reszta stawonogów- oczy złożone.

Oczy złożone składają się z wielu tysięcy pojedynczych elementów, zwanymi omatidiami.
Oczy złożone mogą być apozycyjne i superpozycyjne.
W apozycyjnym oku, omatydia otoczone są komórkami barwnikowymi.
Pochłaniają tylko prostopadłe promienie słoneczne. Występują u dziennych owadów.

W SUPERpozycyjnym oku, omatydia są takie super, że wyłapują promienie światła,
padające pod dowolnym kątem, ale liczba omatydiów jest mniejsza niż w apozycyjnym. Obraz przekazywany jest nieco jaśniej, ale zdecydowanie traci na ostrości.
Oczy superpozycyjne mają owady nocne oraz liczne skorupiaki. Wyłapują światło rozproszone- bo w nocy jest go nie wiele, więc nie mogą wybrzydzać, tak jak owady dzienne.

Owady mogą krzyczeć- np. pasikonik. Co ciekawe, robią to dzięki narządom tympanalnym, które umieszczone są…. na tylnych odnóżach, bądź na odwłoku -,-‘

UKŁAD WYDALNICZY

To przekształcone metanefrydia, zlokalizowane w parzystych gruczołach czułkowych i szczękowych u skorupiaków, oraz w gruczołach biodrowych u pajęczaków.

Cewki Malpighiego- są to kanaliki które zbierają zbędne i szkodliwe metabolitu z hemolimfy i przekazują je do jelita, z którego usuwane są na zewnątrz.
Występują u owadów, wijów i niektórych pajęczaków.

Stawonogi wodne wydzielają głównie rozcieńczony amoniak. Lądowe zaś oszczędzają wodę i przetwarzają amoniak w związki azotowe słabo rozpuszczalne w wodzie,
takie jak guanina (pajęczaki) czy kwas moczowy (owady).

ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ

Rozdzielnopłciowe i jajorodne. Częsty dymorfizm płciowy.

Wodne- samice noszą jaja, lub przytrzymują je odnóżami odwłokowymi,
lub w specjalnych torbach mają je doczepione do odwłoka. Występuje rozwój złożony
- jedna lub kilka postaci larwalnych. Skorupiaki rosną przez całe życie,
więc przechodzą linienie także jako dorosłe.

Lądowe- Zapłodnienie wewnętrzne. Samica składa jaja. Niektóre owady mają do tego narząd zwany pokładełkami, który chroni przed nadmierną utratą wody.

Pajęczaki mają rozwój prosty bez form larwalnych, a owady rozwój złożony.

Rozwój z przeobrażeniem niezupełnym- larwa zwana nimfą, jest podobna do imago, zarówno pod względem budowy,
jak i trybu życia (najczęściej brak jej skrzydeł i narządów rozrodczych),

Stadia rozwojowe:
JAJO – LARWA – IMAGO.

W rozwoju z przeobrażeniem zupełnym, larwa różni się od imago praktycznie wszystkim oprócz układu nerwowego. Larwa intensywnie się odrzwia i linieje, zwiększając rozmiary. Na czas przebudowy ciała, larwa otacza się w kokon i przyjmuje postać poczwarki.
Gdy poczwarka linieje, z kokonu wydostaję się imago.
Dorosły owady już nie linieją i nie rosną.

Stadia rozwojowe:
JAJO – LARWA – POCZWARKA – IMAGO.

PARTENOGENEZA- rozwój organizmu z niezapłodnionego jaja.
Naprzemienne występowanie partenogenezy i rozmnażania płciowego to – HETEROGONIA.

PAJĘCZAKI

Pajęczaki to pierwsze zwierzęta lądowe. Ciało podzielone na głowotułów i odwłok. Głowotułów z 2 parami odnóży gębowych i 4 parami odnóży krocznych.
Odwłok pozbawiony odnóży. Oddychają płucotchawkami lub tchawkami, umieszczonymi na odwłoku. Są to drapieżniki, nieliczne to pasożyty. Gruczoły jadowite umieszczone na szczękoczułkach (pająki, kosarze), nogogłaszczkach (zaleszczotki) bądź na końcu odwłoka (skorpiony). Pajęczaki pobierają jedynie płynny pokarm. Pasożyt a wiele trudność- żywią się krwią lub sokami roślinnymi.  DRAPIEŻNIKI MUSZĄ SWOJE POŻYWIENIE UPŁYNNIĆ, WPROWADZAJĄC W ICH CIAŁO ENZYMY TRAWIENNE, PO UPRZEDNIM URUCHOMIENIU  OFIARY JADEM. Pajęczaki przechodzą rozwój prosty ( z wyjątkiem roztoczy),
z dymorfizmem płciowym. Skorpiony to największe pajęczaki.

Znaczenie pajęczaków?

- niektóre szkodzą gospodarce poprzez wywoływanie chorób pasożytniczych zwierząt,
a także wyrządzają szkody na polach i magazynach.

- szkodliwe dla człowieka- kleszcze przenoszą wirus zapalenia opon mózgowych i krętki boreliozy, oraz pająki i skorpiony mogą bezpośrednio zagrażać człowiekowi,
zatruwając go jadem.

- roztocza kurzowe wywołujące choroby alergiczne.

SKORUPIAKI

Skorupiaki mają dwie pary czułków, ciałko podzielone na głowotułów i odwłok zakończony telsonem- segmentem pozbawionym odnóży.

PROCES LINIENIA POWTARZA SIĘ U NICH PRZEZ CAŁE ŻYCIE.
Skorupiaki to prawie wyłącznie zwierzęta wodne,
wyjątkowo żyją w wilgotnych środowiskach na lądzie.

Znaczenie skorupiaków?
- zjadają plankton.

-są pokarmem ryb i wielorybów.

-można je jeść, np. homary, krewetki czy raki.

OWADY

Owady to lądowe stawonogi. Mają 3 tagmy- głowę, tułów i odwłok.
Tułów składa się z 3 segmentów,
a na każdym segmencie jest jedna para odnóży.
Są owady uskrzydlone i bezskrzydłowe.

Do owadów bezskrzydłowych zaliczono owady bez skrzydeł (woow).
Aparat gębowy typu gryzącego. Charakteryzują się rozwojem prostym, bez przeobrażenia. Np. rybik cukrowy.

Owady uskrzydlone mają na drugim i trzecim segmencie parę skrzydeł.
U niektórych tylne skrzydła uległy stopniowej redukcji,
tak że u niektórych owadów została tylko jedna para…

U innych przednie skrzydła przekształciły się w ochronne pokrywy,
zaś tylne służą do latania.

Owady wykształciły specjalistyczne aparaty gębowe- w zależności od rodzaju pobieranego pokarmu. Nie występują u nich gruczoły jadowe.
Owady uskrzydlone mają bardzo dobrze rozwinięty system tchawek,
który transportuje gazy oddechowe i służy jako rusztowanie dla skrzydeł.